جستجو کردن
Close this search box.

در بابِ زیارت انشائی درباره حضرت معصومه علیهاالسلام

زیارتی است انشائی درباره حضرت معصومه علیهاالسلام. در مختصر وادی‌السلام، این زیارت بعد از زیارت حضرت عبدالعظیم آمده و هر دو، از محمدخان کرمانی معرفی شده است.

ابوالقاسم‌خان ابراهیمی، هنگام نقل بعضی زیارت‌ها، در مختصر وادی‌السلام نوشته است:

«و زيارتی هم بعضی از ثقات اصحاب ما دامت توفيقاتهم نقل كردند از مرحوم مبرور… عم اكرم مرحوم آقای حاج محمد خان… كه بر حسب خواهش بعض اخوان برای زيارت حضرت عبدالعظيم نوشتند و بر حسب امر مرحوم والد ماجد… در حاشيه كتاب تحية الزائر ايشان بخط يكی از اخوان استنساخ شده عينا در اين مقام نقل می‌كنيم.»

بعد از نقل زیارت حضرت عبدالعظیم نوشته است:

«و زيارت ديگر است از ايشان كه بخواهش بعض اخوان برای حضرت معصومه عليهاالسلام نوشته‌اند و عبارت اين است… .»

و زیارت حضرت معصومه را نقل می‌کند.

بعضی احتمال داده‌اند که این زیارت، از مرحوم آقای حاج محمدکریم کرمانی اع است و علت این احتمال، عبارت جُنگ خطی ملارضا انارکی است. در این جنگ آمده است:

«در قم بعضی از رفقا خواهش كردند كه سركار خداوندگار اعظم روحنا و روح العالمين فداه زيارتی انشاء فرماييد كه در حرم حضرت معصومه بخوانند لهذا اين زيارت را انشاء فرمودند در حرم معصومه عليها السلام بخوان و داخل حرم شو، در سنه ۱۲۸۳٫»

طبق نوشته فوق، این زیارت در سال ۱۲۸۳ق انشاء شده است و چون در سال ۱۲۸۳ مرحوم آقای حاج محمدکریم کرمانی اع در قید حیات بوده‌اند، بعضی انتساب زیارت به ایشان را قوی‌تر می‌دانند.

دراین باره عرض می‌شود:

در منابعِ در دسترس،‌ گزارشی از حضور آقای مرحوم در سال ۱۲۸۳ قمری در قم به‌دست نیامد. در مقدمه ارشادالعوام که زندگی‌نامه آقای مرحوم است، آمده:

«حدود سنه هشتاد و دو بود به عزم زيارت عتبات حركت فرمود و از نزديكی همدان به تهران عطف توجه كرد و به حضور ناصرالدين‌‏شاه رسيد و احترامش در نزد شاه به مراتب بالاتر رفت و چندين رساله به امر شاه مرقوم داشت و بعد از چندی محترماً ايشان را به كرمان مراجعت داد و در كرمان به امر خود اشتغال داشت تا در اواسط ماه شعبان هزار و دويست و هشتاد و هشت به عزم زيارت حضرت ابی‌‌عبداللّه ‏الحسين علیه‌السلام.»

از طرفی در رسائل محمدخان کرمانی ملاحظه شد که «رسالة فی الرد علی العمل بالظن» را در سال ۱۲۸۳ در قم نوشته است.

او در ابتداء رساله به انگیزه‌های نگارش این رساله اشاره کرده و در پایان رساله نوشته است:

«تمت فی شهر ربيع الثانی سنة ١٢٨٣ فی بلدة قم.»

ظاهراً او با آقای مرحوم اع هم‌سفر بوده؛ اما ایشان به‌علت درخواست ناصرالدین شاه به تهران رفته‌اند و محمدخان کرمانی به قم رفته و این رساله را همان‌جا نوشته و این زیارت را هم در آنجا انشاء کرده است. اگر با هم به قم رفته‌اند، هیچ گزارشی از آن در دست نیست و اینکه گفته می‌شود در سال ۱۲۸۳ مرحوم‌آقای کرمانی اع زنده بوده‌اند پس ایشان زیارت را انشاء کرده‌اند، دلیلی مُکفی نیست؛ چراکه در زمان حیات ایشان محمدخان کرمانی رسالة فی الرد علی العمل بالظن را هم نوشته است.

اما اینکه مرحوم ملارضا انارکی تعبیر آورده است به سرکار اعظم تا آخر، به احتمال قوی از نسخه دیگری نقل قول کرده و در آن نسخه اشتباهاً ثبت شده بوده که این زیارت انشاء مرحوم آقای حاج محمدکریم کرمانی اع است. و به احتمال ضعیف، این اشتباه از خود مرحوم ملارضاست زیرا الانسان محل الزلل و النسیان.

از این رو چون نسخه‌های اصلی در کرمان است و آن را به محمدخان کرمانی نسبت داده‌اند و قرینه بر حضور او در سال ۱۲۸۳ در شهر قم هست و انگیزه‌ای هم از طرف آنان بر تحریفِ مُنشیء زیارت نیست، زیارت انشائی حضرت معصومه را از مرحوم آقای حاج محمدکریم کرمانی اع نمی‌دانیم.

روز منسوب به ولادت حضرت معصومه علیهاالسلام
۱ ذوالقعدة‌الحرام ۱۴۴۱

 

تصویر صفحه‌ای از جُنگ خطی مرحوم ملارضا انارکی