بشارات – قسمت دوم
عالم ربانی و حکیم صمدانی
مرحوم حاج میرزا محمد باقر شریف طباطبایی
اعلی الله مقامه الشّریف
بشارات
در ناسخ‌التواریخ می‌گوید ظهور عدنان چهار هزار و هشتصد و بیست و یک سال بعد از هبوط آدم؟ع؟ بود. عدنان پسر ادد است. ذکر نسب شریف او را تا ادد در خاتمه قصه اسماعیل بن ابراهیم؟عهما؟ مرقوم داشتیم و نام مادر او بلها است که نسب با یعرب بن قحطان رساند. آثار رشد و شهامت و فروغ بسالت و نبالت در ایام کودکی از جبین مبارکش مطالعه می‌شد. و کاهنان عهد و منجمین ایام باز می‌گفتند که از نسل وی شخصی بادید آید که جن و انس را در چنبر طاعت فرو گیرد. و از این روی جنابش را دشمنان فراوان بود، چنانکه وقتی در بیابان شام هشتاد تن سوار دلیر او را تنها یافتند و به قصد وی شتافتند، عدنان اسب بر انگیخت و با آن جمله پیکار کرد چندان که اسبش کشته شد و همچنان پیاده با آن جماعت به طعن و ضرب مشغول بود تا خود را به دامان کوهی کشید و اعادی از دنبال وی همی حمله میبردند و اسب میتاختند، ناگاه دستی از کوه به در شده گریبان عدنان را بگرفت و بر تیغ کوه کشید و
«* بشارات صفحه 132 *»
بانگی مهیب از قله کوه به زیر آمد که دشمنان عدنان از بیم جان بدادند، و این نیز از معجزات پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ بود.
علیالجمله عدنان چون به حد رشد و تميز رسید، مهتر عرب و سید سلسله و قبله قبیله آمد چنانکه ساکنین بطحاء و سکان یثرب و قبایل برّ، حکم او را مطیع و منقاد بودند. تا آنکه می‌گوید: عدنان را ده پسر بود. اول «مَعَدّ» دویم عکّ سیم ربّ چهارم ضحاک پنجم مذهب ششم عدن که شهر عدن که در ساحل بحر یمن واقع است منسوب بدو است، هفتم نعمان هشتم اُبَیّ نهم ادّ دهم غنی. تا آنکه می‌گوید: و عدنان از اجداد بزرگوار پیغمبر آخرالزمان است. و در نسب شریف آن حضرت تا عدنان هیچ اختلاف نیست کما قال رسول اللّه؟ص؟ کذب النسابون من علی ما فوق عدنان.
علیالجمله چون عدنان از جهان برفت آن نور روشن که از جبین مبارک او درخشان بود از طلعت فرزند او معد طالع شد و این نور همایون بر وجود پیغمبر آخرالزمان دلیلی واضح بود، که از صلبی به صلبی می‌شد چون آن نور پاک به معد انتقال یافت و بختالنصر نیز از جهان شده بود و مردم از شر او ایمنی یافته بودند ارمیا و باروخ؟عهما؟ کس به طلب معد فرستادند و جنابش را در میان قبایل عرب آوردند. اما معد بن عدنان را کنیت شریف «ابوقضاعه» بود جمالی دلکش و بازویی توانا داشت. بعد از فوت عدنان از حیطه یمن به بلده نجران آمد که هم از نواحی یمن بود و در نجران با افعی جُرهمی که در علم کهانت مهارتی تمام داشت روزگاری از در صدق و صفا بود و با هم به مصادقت و مصافاة میزیستند و درگاه افعی نیز در نجران مطاف اعاظم و اشراف بود. آن‌گاه که ارمیا و باروخ؟عهما؟ معد را طلب داشتند افعی را وداع کرده به میان عرب آمد و سالار سلسله گشت.
و از وی چهار پسر بادید آمد، اول قضاعه دويم «نزار» سیم قَنَص چهارم ایاد و نعمان منذر که ذکر حالش خواهد شد از اولاد قنص بن معد بود. علیالجمله پسران
«* بشارات صفحه 133 *»
معد بسیار شجاع و دلیر بودند چنانکه گاهی لشکری فراهم کرده بر سر بنی‌اسرائیل تاختن میبردند. و از آن جماعت مرد و مال اسیر و دستگیر میساختند و جنگ‌های سخت با ایشان میافکندند، و بیشتر وقت قرین فتح و نصرت بودند تا کار بر آل یهودا تنگ شده خدمت ارمیا و عزرا و دیگر پیغمبران خود رسیده استدعا کردند که انبیای بزرگوار در حق اولاد معد دعای بد کنند و ایشان را از روی زمین بر اندازند. چون پیغمبران خدای خواستند بدین مهم اقدام فرمایند خطاب از پیشگاه قدس رسید که لب فرو بندند همانا از پشت معد شخصی به ظهور خواهد آمد که ما این جهان را برای او پدیدار کردهایم. پس انبیاء؟عهم؟ لب ببستند.
معالقصه چون معد از جهان برفت آن نور روشن از جبین فرزندش نزار طالع گشت و نزار بن معد رئیس قوم و زعیم قبیله گشت و نام مادر وی معاذة بنت جوش بن عدی است که نسب به قبیله بنی‌جرهم رساند و کنیت شریفش ابوربیعه است. آن‌گاه که نزار از مادر متولد شد و از بارقه آن نور شریف که در جبین داشت معلوم بود که پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ از نسل وی است، معد هزار شتر در راه خدا قربانی کرد، مردم با او گفتند که مال خود را تضییع نمودی و اسراف فرمودی. معد در جواب گفت که واللّه هنوز اندک میشمارم. و چون نزار لفظاً به معنی اندک است آن طفل به نزار نامیده شد، و چون به حد رشد رسید و بعد از پدر در عرب مهتر گشت، چهار پسر از وی پدیدار گشت. اول ربیعه دويم انمار سیم «مُضَر» چهارم ایاد.
تا آنکه می‌گوید: از میان فرزندان نزار مضر بود که در سلک اجداد پیغمبر؟ص؟ محسوب است و آن‌گاه که نزار را اجل محتوم نزدیک شد از میان بادیه با فرزندان به مکه متبرکه آمد و حالش چون از صحت بگشت فرزندان را طلبیده پیش نشاند و اموال خویش را بر ایشان قسمت فرمود از جمله خیمه‌ای که از ادیم سرخ بود و مقداری از زر سرخ و چیزهای دیگر که مانند آن بود و رنگ حمراء داشت به مضر تفویض فرمود و از این روی او را مضرالحمراء نامیدند.
«* بشارات صفحه 134 *»
تا آنکه می‌گوید: اما مضر بن نزار سید سلسله بود و اقوام عرب او را مطیع و منقاد بودند. و همواره در ترویج دین حضرت ابراهیم روز میگذاشت و مردم را به راه راست می‌داشت. و چون عنلکه را به زنی بگرفت که هم‌نسب با عدنان بن ادد میرساند از وی دو پسر آورد نخست «الياس» که از اجداد پیغمبر؟ص؟ است. دویم غیلان که هم از او قبایل بسیار بادید آمد. تا آنکه می‌گوید: اما الیاس بن مضر بعد از پدر در میان قبایل بزرگی یافت چنانکه او را سیدالعشیره لقب دادند. و امور قبایل و مهمات ایشان به صلاح و صوابدید الیاس فیصل مییافت. و تا آن روز که نور نبوی از پشت او انتقال نیافته بود گاهی از صلب خویش زمزمه تسبیح شنیدی.
علیالجمله الیاس لیلی دختر حلوان بن عمران بن الحاف بن قضاعه یمنی را به حباله نکاح در آورده از وی سه پسر بادید آورد، اول عمرو دویم عامر سیم عُمیر. تا آنکه می‌گوید: اما «مدرکة بن الياس» چنانکه مذکور شد نامش عمرو است و لقبش مدرکة و کنیهاش ابوالهذیل و سلمی بنت اسد بن ربیعة بن نزار بن معد را به زنی بگرفت و از وی دو فرزند آورد یکی «خزيمه» و دیگری هذیل و از هذیل قبایل بسیار بادید آمدند و پیغمبر؟ص؟ از نسل خذیمه به ظهور آمد. اما خذیمة بن مدرکة بعد از پدر حکومت قبایل عرب داشت و او را سه پسر بود، اول «کنانه» دویم هون سیم اسد و مادر کنانه عوانه دختر سعد بن قیس بن غیلان بن مضر بود. و از ایشان قبایل بسیار به ظهور آمد چنانکه بنی‌اسد و بنی‌کنانه مشهورند. و پیغمبر؟ص؟ از نسل کنانه بود. اما کنانة بن خذیمه کنیتش ابونصر است چون رئیس قبایل عرب گشت در خواب با او نمودند که بره بنت مر بن اد بن طابخة بن الیاس بن مضر را به زنی بگیر که از بطن وی باید فرزندی یگانه به جهان آید، کنانه هم بدان خواب تنبیه یافته بره را خواستاری نمود و به خانه آورده با وی هم‌بستر شد و از وی سه پسر آورد، اول «نضر» دويم ملک سیم ملکان. تا آنکه می‌گوید: و از جمله این پسران نضر در سلک اجداد پیغمبر؟ص؟ بود. و قریش
«* بشارات صفحه 135 *»
لقب نضر است چنانکه در جای خود گفته شود که چگونه این نام بر وی فتاد و شرح اولادش تا ظهور پیغمبر؟ص؟ مسطور خواهد گشت انشاءاللّه تعالی.
بشارات
در ناسخ‌التواریخ می‌گوید که ظهور قریش پنج‌هزار و دویست و هشتاد و دو سال بعد از هبوط آدم؟ع؟ بود از این پیش پدران پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ تا کنانة بن خزیمة مرقوم داشتیم و کنانه را پسری بود که نضر نام داشت و به قریش ملقب گشت.
تا آنکه می‌گوید: نضر روزی در حجر مکه خفته بود، در خواب چنان دید که درخت سبزی از پشت او رسته چنانکه شاخه‌های آن سر بر آسمان گذاشته و اوراق و اغصان آن از نور تابناکست و شمار شاخه‌های آن مساوی عدد اولین و آخرین اشیاء است، و بر آن اغصان قومی سفیدروی جای دارند. چون از خواب برآمد و این صورت را در نزد کاهنی باز نمود تعبیر چنان رفت که کرامت و شرافت بر دودمان تو و حسب و نسب تو مسلم و مقصود خواهد بود. و نام مادر نضر بره بنت مر بن اد بن طابخة بن الیاس بن مضر باشد.
معالقصه نضر بن کنانه را دو پسر بود یکی «مالک» و آن دیگری نحلد و نام مادر مالک عاتکه بنت عَدوان بن عمرو بن قیس بن غیلان بود و نسب پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ به مالک پیوندد و مالک را پسری بود که «فِـهر» نام داشت و نام مادر فهر جندله بنت حارث بن مضاض جرهمی است. و این حارث جز ابن مضاض اکبر است و نسب پیغمبر آخرالزمان به فهر منتهی شود. و فهر بن مالک را هم نام عامر است، و او چهار پسر داشت اول «غالب» دویم محارب سیم حارث چهارم اسد، و نام مادر ایشان لیلی بنت سعد بن هذیل بن مدرکة بن الیاس است و نسب پیغمبر به غالب رسد. و غالب را دو پسر بود اول «لُؤیّ» دویم تَیْم و نام مادر ایشان سلمی بنت عمرو بن ربیعة الخزاعیة است و نسب پیغمبر با لؤی پیوندد و لؤی را چهار پسر بود اول
«* بشارات صفحه 136 *»
«کعب» دويم عامر سیم سامه چهارم عوف و مادر کعب و سامه و عوف، نادیة دختر کعب بن القین بن حسر بود از قبیله قضاعه. تا آنکه می‌گوید: اما نسب پیغمبر به کعب بن لؤی پیوندد چنانکه در جای خود مذکور خواهد شد.
بشارات
در ناسخ‌التواریخ می‌گوید ذکر احوال پدران پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ تا به لؤی بن غالب در ذیل قصه پیدایی قریش مرقوم داشتیم. اکنون از کعب بن لؤی بنا کرده می‌آید. همانا کعب از صنادید عرب بود و در قبیله قریش از همه کس برتری داشت و درگاهش ملجأ خواهندگان و پناهندگان بود. تا آنکه می‌گوید: کعب را از وحشیه دختر شیبان بن محارب بن فهر بن نضر سه پسر بود، اول «مُرّة» دويم عدی سیم حصیص و چون حصیص از برادران دیگر بزرگ‌تر بود کعب را ابوحصیص می‌گفتند. تا آنکه می‌گوید: اما پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ از اولاد مرة است و نور محمدی؟ص؟ از کعب به وی انتقال یافت و مرة بن کعب را سه پسر بود، اول «کِلاب» دویم تَیْم سیم یَـقَظه و مادر کلاب هند دختر سری بن ثعلبة بن حارث بن ملک بن کنانة بن خزیمه است. تا آنکه می‌گوید: اما نسب پیغمبر؟ص؟ با کلاب پیوندد، و کلاب بن مره را دو پسر بود اول زهره دويم «قُصّیّ» و مادر ایشان فاطمه دختر سعد بن سَیَل بود، تا آنکه می‌گوید: از زهرة بن کلاب قبیله‌ای معتبر بادید آمد و آمنه بنت وهب مادر حضرت رسول؟ص؟ از این قبیله است. اما قصی بن کلاب را نام زید بود، و کنیت او ابوالمغیره است، و او را از این روی قصی خواندند که پدرش کلاب وفات یافت مادرش فاطمه به حباله نکاح ربیعة بن حرم در آمد و ربیعه از قبیله بنیعذره است که از جمله قبایل قضاعه باشند. و فاطمه چون شوهر یافت فرزند بزرگ‌تر خودش زهره را در مکه بگذاشت و قصی را که خوردسال بود با خود برداشته به اتفاق شوهر خود ربیعه به میان قضاعه آمد چون قصی از مکه دور افتاد او را قصی گفتند که به معنی دور شده است.
«* بشارات صفحه 137 *»
بالجمله چون قصی در میان قضاعه بزرگ شد روزی با یکی از قضاعه او را مشاجره افتاد آن مرد قصی را سرزنش کرد و گفت تو از قبیله ما نیستی قصی برنجید و به نزد مادر آمده از قبیله خویش پرسش کرد، فاطمه گفت قبیله تو بزرگ‌تر از قضاعه است و پدر تو نیز بزرگ‌تر از ربیعه بود چه او در میان قریش حکومت داشت و آن طایفه در مکه سکون دارند. قصی چون این بشنید بماند تا هنگام حج رسید آن‌گاه مادر خود و برادر مادری خود رزاح که فاطمه او را از ربیعه داشت، وداع گفته به اتفاق جمعی از مردم قضاعه که عزیمت مکه داشتند به مکه آمد، و در آنجا در نزد برادر خود زهره بماند چندان که در مکه به مرتبت ملکی رسید.
تا آنکه می‌گوید: و مردم خزاعه بر مکه مستولی شدند و در آنجا سکون اختیار کردند و حلیل بن حبشیه همچنان بر آن جماعت حکومت داشت و بنی‌بکر بن عبدمناف بن کنانه را که نسب به اسماعیل؟ع؟ میبرد، هم راه به مکه نداد و کلید خانه مکه را به دست کرد و او را دختران و پسران بود و از جمله دختران او یک تن حُبَیّ نام داشت. در این وقت که قصی در مکه نشو و نما یافت و مکانتی تمام حاصل کرد حبی را به حباله نکاح در آورد و از پس آنکه روزگاری با او هم بالین بود، بلای وبا و رنج رُعاف در مکه بادید آمد. پس ناچار حلیل و مردم خزاعه از مکه به در شدند و فرزندان جليل نيز با پدر برفتند و حلیل در بیرون مکه بمرد و هنگام رحلت وصیت کرد که بعد از او کلید داشتن خانه مکه با دخترش حبی باشد و ابوغبشان الملکانی در این منصب حجابت با حبی مشارکت کند و این کار بدین گونه بر قرار شد و چنین بماند تا قصی را از حبی چهار پسر به وجود آمد دو تن از ایشان را منسوب به اصنام داشته نام بتان را بر ایشان نهاد و یکی را «عبدمناف» و آن دیگری را عبدالعزی نام نهاد. و پسر سیم را با خود نسبت کرد و عبدالقصی خواند و پسر چهارم را عبدالدار نامید و دار نام خانه‌ای بود که خود بنا نهاد و هم از حبی دو دختر آورد یکی را نام تَخْمُر بود و آن دیگری بره نام داشت.
«* بشارات صفحه 138 *»
بالجمله در این وقت که قصی پدر فرزندان شد و پسران حلیل نیز در مکه حضور نداشتند با ضجیع خود حبی گفت که اکنون سزاوار آن است که کلید خانه مکه را با فرزند خود عبدالدار سپاری تا این میراث از فرزندان اسماعیل؟ع؟ به در نشود حبی گفت من از فرزند خود هیچ چیز دریغ ندارم اما ابوغبشان را چه توانم کرد که او به حکم وصیت پدرم حلیل در این کار با من شریک باشد قصی فرمود که من دفع او نیز خواهم کرد. پس حبی حق خویش را با فرزند خود عبدالدار گذاشت. و قصی از پس روزی چند به ارض طائف آمد و ابوغبشان نیز در آنجا بود از قضا شبی ابوغبشان بزمی آراست و به خوردن خمر مشغول شد قصی نیز در آن انجمن حضور داشت چون ابوغبشان را نیک مست یافت و از خرد بیگانهاش دید منصب حجابت را از او به یک خیک خمر بخرید و این بیع را سخت محکم کرد و چند گواه بگرفت و کلید خانه را از وی اخذ نمود، و برخاسته به شتاب تمام به مکه آمد و خلق را انجمن ساخت و بانگ برداشت و گفت ای گروه قریش این است مفتاح پدر شما اسماعیل که خدا به سوی شما رد کرد بی‌آنکه ظلمی شود یا غدری واقع گردد، و کلید را به دست فرزند خود عبدالدار داد. و از آن سوی ابوغبشان از مستی با خود آمد سخت از کرده خود پشیمان شد و او را هیچ چارهای به دست نبود و از این روی در میان عرب مثل گشت که گفتهاند «احمق مِن ابیغبشان».
تا آنکه می‌گوید: چون قصی مفتاح از ابیغبشان بگرفت و بر قریش مهتر و امیر شد منصب سقایت و حجابت و رفادت و لوا و ندوه و دیگر کارها مخصوص او گشت. تا آنکه می‌گوید که از عبدالعزی بن قصی نیز قبیله‌ای بزرگ بادید آمد و خدیجه کبری صلوات اللّه علیها که مادر فاطمه؟عها؟ است از این قبیله است. تا آنکه می‌گوید: اما عبدمناف گُزیدگی داشت و با او مکانتی تمام بود چنانکه در حیات پدر شرفی به کمال حاصل کرد و مصطفی؟ص؟ نسب بدو رساند.
معالقصه چون روزگاری تمام بر آمد قصی وفات یافت و او را در حجون مدفون
«* بشارات صفحه 139 *»
ساختند و عبدمناف بن قصی را نام «مغيره» بود و از غایت جمال قمرالبطحاء لقب داشت و کنیت او ابوعبدالشمس است و او دختر مرة بن هلال بن فالج بن ذکوان بن ثعلبة بن بهثة بن سلیم بن منصور بن عکرمه را به زنی بگرفت. و از وی دو پسر توأمان متولد شدند. چنانکه پیشانی با هم پیوستگی داشت و به هیچ گونه نتوانستند از هم جدا ساخت ناچار شمشیری آوردند و پیشانی ایشان را از هم جدا ساختند. و یکی را عمرو نام نهادند و آن دیگری را عبدالشمس. و عمرو لقب «هاشم» یافت چنانکه مذکور می‌شود.
تا آنکه می‌گوید: معالقصه آن‌گاه که قصی وفات یافت بر حسب وصیت او منصب سقایت و رفادت و حجابت و دارالندوة و لوا با عبدالدار بود و عبدمناف چندان که زنده بود در آن رخنه نینداخت تا زمان هاشم پیش آمد. اما هاشم بن عبدمناف را نام عمرو بود و از جهت علو مرتبت او را عمرو العلی می‌گفتند و کنیت او ابوفضله است و از غایت جمال او را و مطلب را البدران گفتندی، و او را با مطلب کمال مؤالفت و ملاطفت بودی، چنانکه عبدالشمس را با نوفل نهایت مؤانست و مرافقت میبود.
معالقصه چون هاشم به کمال رشد رسید آثار فتوت و مروت از وی به ظهور رسید و مردم مکه را در ظل حمایت خویش همی داشت. چنانکه وقتی در مکه بلای قحط و غلا پیش آمد و کار بر مردم صعب گشت هاشم در آن قحط سال همی به سوی شام سفر کردی و شتران خویش را همی با گندمِ آسیاکرده حمل نموده به مکه آوردی، و از آن نان همی کردی و در هر صبح و هر شام یک شتر همی کشت و گوشتش را همی پخت و آن‌گاه ندا داده مردم مکه را به مهمانی دعوت میفرمود. و از آن نان در آبگوشت ثرید کرده به ایشان میخورانید از این روی او را هاشم لقب دادند. چه هشم به معنی شکستن باشد چنانکه یکی از شاعران عرب در مدح او گوید:
| عمرو العلی هشم الثرید لقومه | قوم بمکة مسنتین عجاف |
«* بشارات صفحه 140 *»
چون مردم مکه را از آن زحمت رهایی بخشید، برای آنکه دیگر چنین روز نبینند وسعتی در کار ایشان پیدا شده با خصب نعمت زیست کنند نامهای به حضرت فیروز([1]) فرستاد از وی اجازت طلبید که قریش اگر خواهند در اراضی عراق عرب سفر توانند کرد و هم نامهای به نزد الیون که در این وقت در مملکت ایتالیا و اراضی شام و دیگر حدود حکومت داشت، انفاد فرمود و درخواست نمود که قبیله قریش را از عبور در حدود شام منعی نباشد. آن‌گاه فرمان داد تا آن جماعت در زمستان و تابستان ییلاق و قشلاق کنند و به هر جا که مناسب باشد کوچ دهند و قریش کار بدان نهادند چنانکه خدای میفرماید لایلاف قریش ایلافهم رحلة الشتاء و الصیف و هم از قصیده مدح او است که یک بیت مسطور آمد:
| نسبت الیه الرحلتان کلاهما | سیر الشتاء و رحلة الاصیاف |
بدین‌گونه روز تا روز کار هاشم بالا گرفت و فرزندان عبدمناف قوی‌حال شدند. تا آنکه می‌گوید: و هاشم را چهار پسر بود اول «عبدالمطلب» که جد رسول‌اللّه؟ص؟ است دويم اسد که پدر فاطمه است و فاطمه مادر امیرالمؤمنین علی؟ع؟ است سیم فضله که از او فرزندی باقی نماند. چهارم اباصیفی. تا آنکه می‌گوید: و مادر عبدالمطلب، سلمی بنت عمرو بن زید بن لبید بن خداش بن عامر بن غنم بن عدی بن نجار بود.
بشارات
مرحوم مجلسی علیهالرحمه در جلد دويم کتاب حیوةالقلوب میفرماید در بیان احوال آباء عظام و اجداد کرام آن حضرت است. بدان‌که اجماع علمای امامیه منعقد گردیده است بر آنکه پدر و مادر حضرت رسول؟ص؟ و جمیع اجداد و جدات آن حضرت تا آدم همه مسلمان بودهاند و نور آن حضرت در صلب و رحم مشرکی قرار نگرفته است و شبههای در نسب آن حضرت و آباء و امهات آن حضرت نبوده است و
«* بشارات صفحه 141 *»
احادیث متواتره از طرق خاصه و عامه بر این مضامین دلالت کرده است، بلکه از احادیث متواتره ظاهر می‌شود که اجداد آن حضرت همه انبیاء و اوصیاء و حاملان دین خدا بودهاند و فرزندان اسماعیل که اجداد آن حضرتند اوصیای حضرت ابراهیم بودهاند و همیشه پادشاهی مکه و حجابت خانه کعبه و تعمیرات آن با ایشان بوده است و مرجع عامه خلق بودهاند و ملت ابراهیم در میان ایشان بوده است و شریعت حضرت موسی و حضرت عیسی و شریعت ابراهیم در میان فرزندان اسماعیل منسوخ نشد و ایشان حافظان آن شریعت بودند و به یکدیگر وصیت می‌کردند و آثار انبیاء را به یکدیگر میسپردند تا به عبدالمطلب رسید و عبدالمطلب ابوطالب را وصی خود گردانید. و ابوطالب؟ع؟ کتب و آثار انبیاء؟عهم؟ و ودایع ایشان را بعد از بعثت تسلیم حضرت رسالت پناه؟ص؟ نمود.
بشارات
در جلد دويم کتاب حیوةالقلوب مرحوم مجلسی علیهالرحمه میفرماید و از حضرت امیرالمؤمنین؟ع؟ روایت کرده است که حق‌تعالی بود و هیچ خلقی با او نبود پس اول چیزی که خلق کرد نور حبیب خود محمد؟ص؟ بود او را آفرید پیش از آنکه آب و عرش و کرسی و آسمان‌ها و زمین و لوح و قلم و بهشت و دوزخ و ملائکه و آدم و حوا را بیافریند به چهارصد و بیست و چهار هزار سال. پس چون نور پیغمبر ما محمد؟ص؟ را خلق کرد هزار سال نزد پروردگار خود ایستاد و او را به پاکی یاد می‌کرد و حمد و ثناء می‌گفت و حق‌تعالی نظر رحمت به سوی او داشت و میفرمود تویی مراد و مقصود من از خلق عالم و تویی اراده کننده خیر و سعادت و تویی برگزیده من از خلق من، به عزت و جلال خود سوگند میخورم که اگر تو نبودی افلاک را نمیآفریدم. هر که تو را دوست میدارد، من او را دوست میدارم و هر که تو را دشمن میدارد من او را دشمن میدارم. پس نور آن حضرت درخشان شد و شعاع او بلند شد. پس حق‌تعالی از آن نور
«* بشارات صفحه 142 *»
دوازده حجاب آفرید حجاب القدرة و حجاب العظمة و حجاب العزة و حجاب الهیبة و حجاب الجبروت و حجاب الرحمة و حجاب النبوة و حجاب الکبریاء و حجاب المنزلة و حجاب الرفعة و حجاب السعادة و حجاب الشفاعة. پس حق‌تعالی امر نمود نور محمد؟ص؟ را که داخل شود در حجاب‌ها و در حجاب القدرة دوازده هزار سال می‌گفت سبحان ربی الاعلی و در حجاب العظمة یازده هزار سال می‌گفت سبحان عالم السرّ و اخفی و در حجاب العزة ده هزار سال می‌گفت سبحان الملک المنان و در حجاب الهیبة نه هزار سال می‌گفت سبحان من هو غنی لایفتقر و در حجاب الجبروت هشت هزار سال می‌گفت سبحان الکریم الاکرم و در حجاب الرحمة هفت هزار سال می‌گفت سبحان رب العرش العظیم و در حجاب النبوة شش هزار سال می‌گفت سبحان رب العزة عما یصفون و در حجاب الکبریاء پنج هزار سال می‌گفت سبحان العظیم الاعظم و در حجاب المنزلة چهار هزار سال می‌گفت سبحان العلیم الکریم و در حجاب الرفعة سه هزار سال می‌گفت سبحان ذی الملک و الملکوت و در حجاب السعادة دو هزار سال می‌گفت سبحان من یزیل الاشیاء و لایزول و در حجاب الشفاعة هزار سال می‌گفت سبحان اللّه و بحمده سبحان اللّه العظیم.
پس حضرت امیرالمؤمنین؟ع؟ فرمود که پس حق‌تعالی از نور پاک محمدی؟ص؟ بیست دریا از نور آفرید و در هر دریا عِلمی چند بود که به غیر از خدا کسی نمیدانست. پس امر فرمود نور آن حضرت را که فرو رود در دریای عزت و دریای صبر و دریای خشوع و دریای تواضع و دریای رضا و دریای وفا و دریای حلم و دریای پرهیزکاری و دریای خشیت و دریای انابت و دریای عمل و دریای مزید و دریای هدایت و دریای صیانت و دریای حیا تا آنکه در جمیع آن بیست دریا غوطه خورد. پس چون از آخر دریاها بیرون آمد حق‌تعالی وحی نمود به سوی او که ای حبیب من، و ای بهترین پیغمبران من، و ای اول آفریدههای من، و ای آخر رسولان من، تویی شفیع
«* بشارات صفحه 143 *»
روز جزا. پس آن نور ازهر به سجده افتاد و چون سر برداشت صد و بیست و چهار هزار قطره از او ریخت پس خدا از هر قطرهای از نور آن حضرت پیغمبری از پیغمبران را آفرید پس آن نورها بر دور نور محمدی؟ص؟ طواف می‌کردند و می‌گفتند سبحان من هو عالم لایجهل سبحان من هو حلیم لایعجل سبحان من هو غنی لایفتقر.
پس حق‌تعالی همه را ندا کرد که آیا میشناسید مرا پس نور محمد؟ص؟ پیش از سایر انوار ندا کرد که انت اللّه الذی لا اله الّا انت وحدک لا شریک لک رب الارباب و ملک الملوک. پس خدا او را ندا کرد که تویی برگزیده من و دوست من و بهترین خلق من، امت تو بهترین امت‌ها است. پس از نور آن حضرت جوهری آفرید و آن را به دو نیم کرد و در یک نیم آن به نظر هیبت نطر کرد پس آن آب شیرین شد و در نیم دیگر به نظر شفقت نظر کرد و عرش را از آن آفرید و عرش را بر روی آب گذاشت. پس کرسی را از نور عرش آفرید و از نور کرسی لوح را آفرید، و از نور لوح قلم را آفرید. و به سوی قلم وحی نمود که بنویس توحید مرا. پس قلم هزار سال مدهوش گردید از شنیدن کلام الهی و چون به هوش باز آمد گفت پروردگارا چه چیز بنویسم؟ فرمود که بنویس لااله الّا اللّه محمد رسول اللّه پس چون نام محمد را شنید به سجده افتاد و گفت سبحان الواحد القهار سبحان العظیم الاعظم پس سر برداشت و شهادتین را نوشت و گفت پروردگارا کیست محمد که نام او را به نام خود، و یاد او را به یاد خود مقرون گردانیدی؟ حق‌تعالی وحی نمود که ای قلم اگر او نمیبود تو را خلق نمیکردم و نیافریدم خلق خود را مگر از برای او، پس او است بشارت دهنده و ترساننده و چراغ نور بخشنده و شفاعت کننده و دوست من. پس قلم از حلاوت نام آن حضرت گفت السلام علیک یا رسول اللّه آن حضرت در جواب فرمود که و علیک السلام و رحمة اللّه و برکاته پس از آن روز سلام کردن سنت و جواب دادن واجب شد.
پس حق‌تعالی قلم را فرمود که بنویس قضاء و قدر مرا و آنچه خواهم آفرید تا روز
«* بشارات صفحه 144 *»
قیامت. پس خدا ملکی چند آفرید که صلوات فرستند بر محمد و آل‌محمد؟ص؟ و استغفار نمایند برای شیعیان ایشان تا روز قیامت. پس خدا از نور محمد؟ص؟ بهشت را آفرید و به چهار صفت آن را زینت بخشید، تعظیم و جلالت و سخاوت و امانت. و بهشت را برای دوستان و اهل طاعت خود مقرر فرمود.
پس آسمان‌ها را از دودی که از آب برخاست خلق کرد و از کف آن زمین‌ها را خلق کرد و چون زمین را خلق کرد مانند کشتی در حرکت بود، پس کوه‌ها را خلق کرد تا زمین قرار گرفت. پس ملکی خلق کرد که زمین را برداشت و سنگی عظیم آفرید که پای ملک بر روی او قرار گرفت و گاوی عظیم آفرید که سنگ بر پشت او مستقر گردید. و ماهی عظیم آفرید که گاو بر پشت او ایستاد و ماهی بر روی آب است و آب بر روی هواست و هوا بر روی ظلمت است و آنچه در زیر ظلمت است کسی به غیر از خدا نمیداند. پس عرش را به دو نور منور گردانید، نور فضل و نور عدل. و از فضل، عقل و حلم و علم و سخاوت را آفرید. و از عقل، خوف و بیم. و از علم، رضا و خوشنودی. و از حلم، مودّت. و از سخاوت، محبت آفرید. پس جمیع این صفات را در طینت محمد و اهل‌بیت آن حضرت تخمیر کرد.
پس بعد از آن ارواح مؤمنان از امت محمد؟ص؟ را آفرید. پس آفتاب و ماه و ستاره‌ها و شب و روز و روشنایی و تاریکی و سایر ملائکه را از نور محمد؟ص؟ آفرید. پس نور مقدس آن حضرت را در زیر عرش هفتاد و سه هزار سال ساکن گردانید. پس نور آن حضرت را هفتاد هزار سال در بهشت ساکن گردانید پس هفتاد هزار سال دیگر در سدرة المنتهی ساکن گردانید. پس نور آن حضرت را از آسمانی به آسمان منتقل گردانید تا به آسمان اول رسانید. پس در آسمان اول ماند تا حق‌تعالی اراده نمود که حضرت آدم را بیافریند. پس امر فرمود جبرئیل را که نازل شود به سوی زمین و قبضهای از خاک برای بدن آدم فرا گیرد پس ابلیس لعین سبقت گرفت به سوی زمین و با زمین
«* بشارات صفحه 145 *»
گفت که خدا میخواهد از تو خلقی بیافریند و او را به آتش عذاب کند، پس چون ملائکه بیایند بگو پناه میبرم به خدا از آنکه از من چیزی بگیرد که آتش را در آن بهرهای باشد. چون جبرئیل نازل شد و زمین استعاذه نمود جبرئیل برگشت و گفت پروردگارا زمین پناه گرفت به تو از من پس آن را رحم کردم. و همچنین میکائیل و اسرافیل هر یک آمدند و برگشتند. پس حق‌تعالی عزرائیل را فرستاد و چون زمین پناه به خدا برد عزرائیل گفت من نیز پناه میبرم به خدا از آنکه فرمان او نبرم. پس قبضهای از بالا و پایین و تمام روی زمین از سفید و سیاه و سرخ و نرم و درشت زمین گرفت و به این سبب اخلاق و رنگ‌های فرزندان آدم مختلف شد. پس حق‌تعالی وحی نمود که چرا تو او را رحم نکردی چنانکه آنها رحم کردند؟ گفت فرمان‌برداری تو بهتر بود از رحم‌کردن بر آن. پس وحی نمود که میخواهم از این خاک خلقی بیافرینم که پیغمبران و شایستگان و اشقیاء و بدکاران در میان ایشان باشند و تو را قبض‌کننده ارواح همه گردانیدم.
پس امر کرد خدا جبرئیل را که بیاورد آن قبضه سفید نورانی را که طینت پیغمبر آخرالزمان بود، و اصل همه مخلوقات بود. پس جبرئیل با ملائکه کروبیان و ملائکه صافات و مسبحان بیامدند به نزد موضع ضریح مقدس آن حضرت، و آن قبضه را گرفتند و به آب تسنیم و آب تعظیم و آب تکریم و آب تکوین و آب رحمت و آب خوشنودی و آب عفو خمیر کردند. پس سر آن حضرت را از هدایت و سینهاش را از شفقت و دست‌هایش را از سخاوت و دلش را از صبر و یقین، و فرجش را از عفت و پاهایش را از شرف و نفَس‌هایش را از بوی خوش آفرید. پس مخلوط گردانید آن طینت را با طینت آدم.
پس چون جسد آدم تمام شد به ملائکه وحی نمود که من بشری میآفرینم از گل پس چون او را درست کنم و روح در او بدمم پس همه به سجده در آیید نزد او پس ملائکه جسد آدم را بر گرفتند، و بر در بهشت گذاشتند و ملائکه منتظر فرمان
«* بشارات صفحه 146 *»
حق‌تعالی بودند که هر گاه مأمور گردند به سجده، سجده نمایند. پس حق‌تعالی امر نمود روح آدم را که داخل بدن او شود و روح مکان تنگی دید و از داخل شدن استعفاء نمود، پس حق‌تعالی امر فرمود که به کراهت داخل شو و به کراهت بیرون بیا، پس چون به دیدهها رسید آدم جسد خود را میدید و صدای تسبیح ملائکه را میشنید، پس چون به دماغش رسید عطسه کرد پس خدا او را به سخن آورد و گفت الحمد للّه و آن اول کلمه‌ای بود که آدم به آن تکلم کرد. پس حق‌تعالی به او وحی کرد که رحمک اللّه. ای آدم برای رحمت تو را خلق کرده‌ام و رحمت خود را برای تو و فرزندان تو مقرر کرده‌ام هرگاه بگویند مثل آنچه تو گفتی. پس به این سبب دعا کردن برای عطسه کننده سنت شد. و هیچ چیز بر شیطان گرانتر نیست از دعا کردن برای عطسه کننده.
پس آدم نظر کرد به سوی بالا دید که بر عرش نوشته است لااله الّا اللّه محمد رسول اللّه و اسماء اهل‌بیت آن حضرت را دید که بر عرش نوشته است، پس چون روح به ساقش رسید پیش از آنکه به قدم‌ها رسد، خواست که برخیزد و نتوانست و به این سبب خدا فرموده است که خُلِقَ الانسانُ مِن عَجَل یعنی آفریده شده است انسان از تعجیل‌کردن در امور.
و از حضرت صادق؟ع؟ منقول است که روح صد سال در سر آدم بود و صد سال در سینه آدم بود و صد سال در پشت و صد سال در ران‌های او و صد سال در ساق‌های او و صد سال در قدم‌های او بود. پس چون آدم درست ایستاد خدا امر کرد ملائکه را به سجود و این بعد از ظهر روز جمعه بود. پس در سجده بودند تا وقت عصر پس آدم از پشت خود صدایی شنید به تسبیح و تقدیس الهی مانند صدای مرغان. پس گفت پروردگارا این چه صدا است؟ فرمود که ای آدم این تسبیح محمد عربی است که بهترینِ اولین و آخرین است. پس سعادت برای کسی است که او را متابعت و اطاعت نماید، و شقاوت برای کسی است که او را مخالفت نماید. پس بگیر ای آدم
«* بشارات صفحه 147 *»
عهد مرا و او را مسپار مگر به رحم‌های پاکیزه از زنان عفیفه و طیبه و صلب‌های پاکیزه از مردان پاک. پس آدم گفت پروردگارا به سبب این مولود، شرف و بهاء و حسن و وقار مرا زیاده گردانیدی.
پس حق‌تعالی از طینت یک دنده آدم، حوا را آفرید و خواب را بر آدم مستولی گردانید و چون بیدار شد حوا را نزد بالین خود دید، گفت تو کیستی گفت منم حوا، خدا مرا برای تو خلق کرده است. آدم گفت چه نیکو است خلقت تو! پس حق‌تعالی وحی نمود به سوی آدم که این کنیز من است و تو بنده منی و شما را آفریدهام از برای خانه‌ای که نام آن بهشت است. پس مرا به پاکی یاد کنید و حمد و سپاس من بگویید. ای آدم خواستگاری کن حوا را از من، و مَهرش را بده. آدم گفت پروردگارا مَهر او چیست؟ فرمود که مَهرش آن است که صلوات فرستی بر محمد و آل محمد ده مرتبه. پس آدم گفت پروردگارا پاداش تو بر این نعمت آن است که تو را سپاس و شکر کنم تا زندهام.
پس حوا را تزویج نمود و قاضی خداوند عالمیان بود و عقد کننده جبرئیل بود و گواهان ملائکه مقربان بودند. پس ملائکه در عقب آدم میایستادند. آدم گفت پروردگارا به چه سبب ملائکه در عقب من میایستند؟ حق‌تعالی فرمود که برای آنکه نظر کنند به نور محمد؟ص؟ که در صلب تو است. گفت پروردگارا آن نور را از صلب در پیش روی من قرار ده تا ملائکه در برابر روی من بایستند. پس ملائکه در برابر او صف کشیدند و ایستادند. پس آدم از پروردگار خود سؤال نمود که آن نور در جایی ظاهر شود که آدم نیز تواند دید. پس حق‌تعالی نور محمد؟ص؟ را در انگشت شهاده او ظاهر گردانید و نور علی را در انگشت میانین و نور فاطمه را در انگشت بعد از آن و نور حسن را در انگشت کوچک و نور حسین را در انگشت مهین. و پیوسته این انوار از حضرت آدم ساطع بود مانند آفتاب، و آسمان‌ها و زمین و عرش و کرسی و سرا پرده‌های عظمت و جلال همگی به آن انوار منور و روشن گردیده بودند.
«* بشارات صفحه 148 *»
و هرگاه آدم میخواست با حوا نزدیکی کند او را امر میفرمود وضو بسازد و خود را معطر و خوشبو گرداند و می‌گفت که خدا این نور را روزی تو خواهد کرد و آن امانت و میثاق خدا است. پس پیوسته آن نور با آدم بود تا آنکه حوا به حضرت شیث حامله شد، پس آن نور منتقل شد به جبین حوا و ملائکه نزد حوا میآمدند و او را تهنیت می‌گفتند. پس چون شیث متولد شد نور محمدی؟ص؟ در جبین او منتقل بود پس جبرئیل پرده‌ای در میان حوا و او آویخت و از دیدهها پنهان گردید. پس به حد بلوغ که رسید آدم او را طلبید و گفت ای فرزند نزدیک شد که من از تو مفارقت نمایم پس نزدیک من بیا که من عهد و پیمان از تو بگیرم چنانچه حق‌تعالی از من گرفت. پس آدم سر خود را بلند کرد به سوی آسمان پس چون خدا مراد او را میدانست امر نمود ملائکه را که باز ایستادند از تسبیح و بال‌های خود را درهم پیچیدند و مشرف شدند ساکنان بهشت از غرفه‌های خود و ساکن شد صدای درهای بهشت و جاری شدن نهرها و صدای برگ‌های آن و همگی گردن کشیدند برای شنیدن ندای آدم. و حق‌تعالی وحی نمود به او که ای آدم بگو آنچه می‌خواهی.
پس آدم گفت خداوندا ای پروردگار هر نَـفْس، و روشنی‌بخش قمر و شمس، مرا آفریدی به هر نحو که خواستی و به من سپردی آن نور مقدس را که از آن تشریف‌ها و کرامت‌ها دیدم، و آن منتقل گردید به فرزند من شیث و میخواهم بر او عهد و پیمان بگیرم چنانچه بر من گرفتی، و تو را گواه میگیرم بر او. پس ندا از جانب حق‌تعالی رسید که ای آدم بگیر بر فرزند خود شیث عهد را، و گواه بگیر بر او جبرئیل و میکائیل و جمیع ملائکه را. پس حق‌تعالی امر کرد جبرئیل را که به زمین فرود آید با هفتاد هزار ملک و هر یک علم تسبیح در دست گرفته و جبرئیل حریر و قلمی در دست داشت که به قدرت الهی آفریده شده بودند. پس رو کرد جبرئیل به جانب آدم و گفت ای آدم پروردگارت تو را سلام میرساند و میفرماید که بنویس برای فرزندت نامه عهد و پیمان خلافت و
«* بشارات صفحه 149 *»
نبوت را. و گواه بگیر بر او جبرئیل و میکائیل و جمیع ملائکه را پس نامه را نوشت و جبرئیل بر او مهر زد و به شیث تسلیم نمود و دو جامه سرخ بر او پوشانید که از نور آفتاب روشن‌تر بود و از رنگ آسمان خوش آیندهتر، که بریده و دوخته نشده بودند بلکه خداوند جلیل فرمود که باشید پس به هم رسیدند.
پس پیوسته نور محمدی؟ص؟ در جبین شیث لامع بود، تا آنکه محاوله بیضاء را تزویج نمود و جبرئیل آن حوریه را به عقد شیث در آورد. و چون به او نزدیکی نمود حامله شد به انوش پس منادی ندا کرد او را که گوارا و مبارک باد تو را ای بیضاء که حق‌تعالی نور سید پیغمبران و بهترین پیشینیان و پسینیان را به تو سپرد. پس چون انوش متولد شد و به حد کمال رسید شیث عهد و پیمان از او گرفت و نور محمدی از او منتقل شد به فرزند او قَینان و از او به مهلائیل و از او به ادد و از او به اخنوخ که ادریس است و از او منتقل شد به سوی متوشلخ و عهد از او گرفت. پس منتقل شد به سوی ملک پس به سوی حضرت نوح و از نوح به سوی سام و از سام به سوی فرزند او ارفحشد و از او به سوی فرزند او غابر و از او به سوی قالع و از او به سوی ارغو و از او به سوی شارغ و از او به سوی تاخور و از او به سوی تارَخ و از او به سوی ابراهیم؟ع؟ و از او به سوی اسماعیل و از او به سوی قیدار و از او به سوی همیسع و از او به سوی نبت و از او به سوی یشجب و از او به سوی اُدد و از او به سوی عدنان و از او به سوی مَعَدّ و از او به سوی نزار و از او به سوی مُضَر و از او به سوی الیاس و از او به سوی مدرکة و از او به سوی خزیمه و از او به سوی کنانه و از او به سوی قُصَیّ و از او به سوی لُؤیّ و از او به سوی غالب و از او به سوی فِهر و از او به سوی عبدمناف و از او به سوی هاشم که او را عمروالعلی می‌گفتند و نور حضرت رسول؟ص؟ در روی او ساطع بود به حدی که چون داخل مسجدالحرام می‌شد کعبه از نور او روشن می‌شد. و پیوسته از روی انورش روشنایی به سوی آسمان بلند می‌شد. و چون از مادرش عاتکه متولد شد دو گیسو
«* بشارات صفحه 150 *»
داشت مانند گیسوهای اسماعیل که نور آنها به سوی آسمان ساطع بود. پس اهل مکه از مشاهده این حال تعجب کردند و قبایل عرب از هر جانب به سوی مکه آمدند. و کاهنان به حرکت در آمدند و بت‌ها به فضیلت پیغمبر مختار گویا شدند. و هاشم به هر سنگ و کلوخی که میگذشت به قدرت الهی به سخن میآمدند و او را ندا می‌کردند که بشارت باد تو را ای هاشم که در این زودی از ذریه تو فرزندی ظاهر خواهد شد که گرامیترین خلق میباشد نزد خدا و شریفترین عالمیان باشد، یعنی محمد؟ص؟ که خاتم پیغمبران است. و چون هاشم در تاریکی میگذشت روشنی او هر طرف را روشن می‌کرد. پس چون هنگام وفات عبدمناف شد عهد و پیمان از هاشم گرفت که نور حضرت رسالت‌پناه؟ص؟ را نسپارد مگر در رحم‌های پاکیزه از زنان مسلمه صالحه نجیبه.
پس هاشم قبول عهد نمود و پادشاهان همه آرزو می‌کردند که دختر خود را به او دهند، و مال‌های بسیار برای او می‌فرستادند که به مواصلت ایشان راضی شود. و هاشم هر روز به سوی کعبه می‌آمد و هفت شوط طواف می‌کرد و به پرده‌های کعبه میچسبید و هر که به نزد او می‌آمد او را گرامی می‌داشت، و عریان را کسوت میبخشید و گرسنه را طعام میخورانید و پریشان را به حاجت خود میرسانید. و قرض صاحبان قرض را ادا می‌نمود و هر که مبتلا به دیه می‌شد به نیابت او ادا می‌کرد و هرگز درِ خانهاش بر روی صادر و وارد بسته نمیشد. و هر گاه ولیمهای می‌کرد یا اطعامی می‌نمود آن‌قدر نعمت می‌کشید که زیادتی آن را برای مرغان و وحشیان میبردند. و صیت کرم او به آفاق جهان دوید و پادشاهی اهل مکه معظمه بر او مسلم گردید، و کلیدهای کعبه و آب دادن حاجیان از چاه زمزم و حجابت کعبه و مهمانداری حاجیان و سایر امور مکه به او رسید. و علم نزار و کمان اسماعیل و پیراهن ابراهیم و نعلین شیث و انگشتری نوح را به میراث گرفت.
«* بشارات صفحه 151 *»
پس حاجیان را گرامی می‌داشت و رفع حوائج ایشان می‌نمود و چون هلال ذیالحجة طالع می‌شد امر می‌کرد مردم را که جمع شوند نزد کعبه پس خطبه میخواند و می‌گفت ای گروه مردم به درستی که شما امان یافتگان خدا و همسایگان خانه اویید، و در این موسم زیارت کنندگان خانه خدا میآیند و ایشان میهمان خدایند، و میهمان سزاوارتر است به گرامی داشتن از دیگران. و حق‌تعالی مخصوص گردانیده است شما را به این کرامت و به زودی حاجیان میآیند به سوی شما ژولیده مو و گردآلوده از هر درّه عمیقی و قصد شما مینمایند از هر مکان دوری. پس ایشان را میهمانی کنید و حمایت کنید و گرامی دارید تا خدا شما را گرامی دارد. و به نصیحت او اکابر قریش مال‌های عظیم برای این امر جسیم بیرون میآوردند. و هاشم حوض‌های پوست نصب می‌کرد و از آب زمزم پر می‌کرد برای آشامیدن حاجیان و از روز هفتم شروع می‌کرد به ضیافت ایشان و طعام از جهت ایشان نقل می‌نمود به سوی منا و عرفات. و سالی در مکه قحطی به هم رسید و نداشتند چیزی که ضیافت حاجیان بکنند هاشم شتری چند داشت به شام فرستاد و فروخت و قیمت آنها را همگی صرف حاجیان کرد و قوت یک شب برای خود نگاه نداشت و به این سبب صیت کرمش به اطراف جهان دوید و آوازه همتش به تمام عالم رسید.
و چون خبر او به نجاشی پادشاه حبشه و قیصر روم رسید، نامهها به او نوشتند و هدیهها برای او فرستادند و استدعاء نمودند که دختر از ایشان بگیرد، شاید نور محمدی؟ص؟ به ایشان منتقل گردد، زیرا که کاهنان و رهبانان و علمای ایشان خبر داده بودند که این نور که در جبین هاشم است نور آن حضرت است. پس هاشم قبول نکرد و دختری از نجبای قوم خود خواست و از او فرزندان ذکور و اناث بهم رسید. فرزندان ذکور اسد و مضر و عمرو و صیفی، و اما اناث صعصعه و رقیه و خلاده و شعثاء بودند. و باز نور حضرت رسول؟ص؟ در جبین او بود، و از این بسیار متألم بود. پس شبی
«* بشارات صفحه 152 *»
از شب‌ها بر دور خانه کعبه طواف کرد و به تضرع و ابتهال از جناب ایزدی سؤال نمود که او را به زودی فرزندی روزی کند که نور حضرت رسول؟ص؟ در او بوده باشد، پس در این حال او را خواب ربود و در خواب صدای هاتفی را شنید که او را ندا می‌کرد که بر تو باد به سلمیٰ دختر عمرو که او طاهره و مطهره و پاک دامان است از گناهان. پس مَهر گران بده و او را خواستگاری نما که مانند او را از زنان نخواهی یافت و از او فرزندی تو را روزی خواهد شد که سید پیغمبران از او بهم خواهد رسید. پس هاشم ترسان بیدار شد و فرزندان عم و برادر خود مطّلب را جمع کرد و خواب خود را به ایشان نقل کرد.
پس برادرش مطلب گفت ای برادر این زن که نام بردی از قبیله بنی‌نجار است. و در میان قوم خود مشهور و معروف به نجابت و عفت و کمال و حسن و طراوت و جمال است. و قبیله او اهل کرم و ضیافت و عفت هستند، ولکن تو از ایشان در شرافت و نسب افضلی و جمیع پادشاهان آرزوی مواصلت تو را دارند، و اگر البته در این امر عازمی رخصت فرما تا برویم و برای تو خطبه کنیم. هاشم گفت حاجت برآورده نمی‌شود مگر به سعی صاحبش، من خود میخواهم به تجارت شام بروم و آن کریمه را در عرض راه خواستگاری نمایم. پس تهیه سفر خود ساز کرد با برادر خود مطلب و پسران عم خود متوجه مدینه طیبه شدند، که قبیله بنی‌نجار در آنجا میبودند. چون داخل مدینه شدند نور محمدی که از جبین هاشم ساطع بود تمام مدینه را روشن کرد و در جمیع خانه‌های ایشان پرتو افکند. پس اهل مدینه همگی به سوی ایشان مبادرت نمودند و پرسیدند که شما کیستید که هرگز از شما نیکوتر ندیده بودیم در حسن و جمال، خصوصاً صاحب این نور لامع که شعاع خورشیدِ جمال او جهان را روشن کرده است. مطلب گفت ماييم اهل خانه خدا و ساکنان حرم حق‌تعالی، ماییم فرزندان لؤی بن غالب و این برادر من است هاشم بن عبدمناف و از برای خواستگاری به سوی شما آمدهایم و میدانید که این برادر ما را جمیع پادشاهان اطراف استدعای مواصلت
«* بشارات صفحه 153 *»
نمودند و ابا کرد، و خود رغبت نمود که سلمی را از شما طلب نماید. و پدر سلمی در میان آن گروه بود پس مبادرت نمود به جواب و گفت شمایید ارباب عزت و فخر و شرف و سخاوت و فتوت و جود و کرم، و آن کریمه‌ای را که شما خطبه او مینمایید دختر من است و او مالکه اختیار خود است. و دیروز با زنان اکابر قبیله به سوق بنیقَـیْنُـقاع رفته است و اگر در اینجا توقف مینمایید مشمول عنایت و کرامت ما خواهید بود و اگر به آن سوق تشریف میبرید مختارید، اکنون بگویید کدام یک از شما خواستگاری او مینمایید؟ گفتند صاحب این نور ساطع و شعاع لامع، چراغ بیت الله الحرام و مصباح ظلام، صاحب جود و اکرام هاشم بن عبدمناف. پدر سلمی گفت بهبه، به این نسبت بلند پایه شدیم، و سر بر اوج رفعت کشیدیم و رغبت ما به او زیاده است از رغبت او به ما. ولکن چون آن، مالکه اختیار خود است، با شما میرویم به سوی او و اکنون فرود آیید ای بهترین زوار و فخر قبیله نزار. پس ایشان را با نهایت عزت و مکرمت فرود آورد و به انواع ضیافت‌ها و کرامت‌ها ممتاز گردانید، و شتران نحر کرد و خوانهای بسیار برای ایشان کشید، و جمیع اهل مدینه و قبیله اوس و خزرج برای مشاهده نور جمال هاشم بیرون آمدند. و علمای یهود را چون نظر بر آن نور افتاد، جهان در دیده ایشان تیره شد. زیرا که در تورات خوانده بودند که این نور از علامات پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ است. پس از مشاهده این حال ملول و گریان شدند و عوام ایشان سؤال نمودند از ایشان که سبب گریه شما چیست؟ گفتند این علامت آن کسی است که به زودی ظاهر شود و خون‌ها بریزد و ملائکه در جنگ او را مدد کنند، و در کتاب‌های شما نام او ماحی است و این نور او است که ظاهر شده است. پس سایر یهود از استماع این خبر گریان شدند، و همگی کینه هاشم را در سینه خود جا دادند و از آن روز عزم بر اطفاء نور آن حضرت نمودند.
و چون روز دیگر صبح طالع شد هاشم اصحاب خود را امر کرد که جامه‌های
«* بشارات صفحه 154 *»
فاخر پوشیدند، و خودها بر سر گذاشتند و زرهها در بر کردند و علم نزار را بلند کردند و هاشم را در میان گرفتند مانند ماه در میان ستارگان، و غلامان در پیش و اتباع و حشم در عقب روان گردیدند، و با این تهیه متوجه بازار بنیقینقاع شدند. و پدر سلمی و اکابر قوم او با جمعی از یهودان در خدمت ایشان روان شدند. و چون نزدیک آن بازار رسیدند و مردم اهل شهرها و وادی‌ها از نزدیک و دور در آن بازار حاضر بودند همگی دست از کارهای خود برداشتند حیران نور جمال هاشم گردیده بودند و از هر طرف به سوی ایشان دویدند. و سلمی نیز در میان آن گروه ایستاده محو جمال هاشم بود، ناگاه پدرش به نزد او آمد و گفت بشارت می‌دهم تو را به امری که مورث سرور و شادی و فخر و عزت ابدی است از برای تو، سلمی گفت آن بشارت چیست؟ پدرش گفت ای سلمی این آفتاب اوج عزت و ماه برج کرامت و رفعت که مشاهده مینمایی، به خواستگاری تو آمده است، و در اطراف جهان به کرم و سخاوت و عفت و کفایت معروف است. پس سلمی از غایت حیا رو از پدر گردانید و پدر از فحاوی کلام او رضا و خوشنودی فهمید. پس هاشم در کناری خیمه‌ای سرخ بر پا کرد و سراپرده‌ها بر دور آن زدند و چون در خیمه خود قرار گرفت اهل سوق از هر سو به نزد ایشان جمع شدند و متفحص احوال ایشان گردیدند. و بعد از اطلاع بر حقیقت حال نایره حسد در کانون سينه ایشان مشتعل شد. زیرا که سلمی در حسن و جمال و عفت و ادب و حسن خُلق و کمال نادره زمان و یگانه دوران بود.
پس شیطان به صورت مرد پیری متمثل شد و نزد سلمی آمد و گفت من از اصحاب هاشمم و برای نصیحت و خیرخواهی تو آمدهام و این مرد اگر چه در حسن و جمال آن مرتبه دارد که مشاهده کردی، ولکن بسیار کم‌رغبت است به زنان و زنی را که بسیار دوست دارد زیاده از دو ماه نگاه نمیدارد و زنان بسیار خواسته و طلاق گفته است، و او را در جنگ‌ها شجاعتی نیست و بسیار ترسان و جبان است. سلمی گفت
«* بشارات صفحه 155 *»
اگر آنچه میگویی در حق او راست باشد اگر قلعه‌های خیبر را برای من پر از طلا و نقره کند در او رغبت ننمایم. پس ابلیس لعین امیدوار شده و به صورت شخص دیگر از اصحاب هاشم متمثل شد، و نزد سلمی آمد و باز مانند آن افسانهها بار دیگر بر او خواند، و باز به صورت ثالثی مصور شد و آن اکاذیب را اعاده نمود. پس چون پدر سلمی به نزد او آمد او را ملول و غمگین یافت پرسید که ای سلمی چرا محزونی؟ امروز هنگام شادی و سرور تو است که عزت و کرامت ابدی تو را میسر گردیده است. سلمی گفت ای پدر می‌خواهی مرا به شخصی تزویج نمایی که رغبت به زنان ندارد و طلاق بسیار می‌گوید و ترسان است در جنگ‌ها؟ پدر سلمی چون این سخن شنید خندید، و گفت واللّه این مرد به هیچ یک از این صفات که ذکر کردی متصف نیست. به جود و کرمِ او مثل میزنند، و از بسیاری طعام که به مهمانان خورانیده و از وفور گوشت و استخوان که برای ایشان شکسته او را هاشم نامیدهاند، و هرگز زنی را طلاق نگفته است. در شجاعت و بسالت مشهور آفاق است و در خوش‌خویی و خوشرویی و خوش‌زبانی نظیر خود ندارد. و البته آن که این سخنان را به تو گفته شیطان خواهد بود.
و چون روز دیگر شد سلمی هاشم را دید از محبت آن نور که در جبین مبین او بود بی‌تاب گردید و رسولی به نزد او فرستاد که فردا مرا خواستگاری کن و هر مهر که از تو بطلبند مضایقه مکن که من تو را مساعدت مینمایم از مال خود. پس روز دیگر هاشم با اصحاب کبار خود به خیمه پدر سلمی آمدند، و هاشم و مطلب و پسران عم ایشان در صدر خیمه نشستند و جمیع اهل مجلس از حیرت جمال هاشم نظر از وی بر نمیداشتند.
پس مطلب به سخن آمد و گفت ای اهل شرف و کرامت و فضل و نعمت، ماییم اهل بیت اللّه الحرام، و صاحبان مشاعر عظام، و به سوی ما میشتابند طوايف انام، و خود میدانید شرف و بزرگواری ما را و بر شما ظاهر است نور باهر محمّدی که حق‌تعالی
«* بشارات صفحه 156 *»
او را مخصوص ما گردانیده است. و ماییم فرزندان لؤی بن غالب و آن نور از آدم فرود آمده است تا آنکه به پدر ما عبدمناف رسیده و از او به برادرم هاشم منتقل گردیده است، و حق‌تعالی آن نعمت را به سوی شما فرستاده و آمدهایم برای او فرزند گرامی شما را خواستگاری کنیم.
پس عمرو پدر سلمی جواب داد که از برای شما است تحیت و اکرام و اجابت و اعظام، و ما قبول کردیم خطبه شما را و اجابت نمودیم دعوت شما را ولکن ناچار است عمل کردن از عادت قدیم ما که مهر گران برای این امر ذیشان مقدم دارید. و اگر نه این عادت قدیم پیوسته در میان ما بوده اظهار این نمیکردیم. مطلب گفت ما صد ناقه سیاه‌چشم سرخ‌مو برای شما می‌فرستیم. پس ابلیس که از جمله حضّار مجلس بود گریست و نزد پدر سلمی آمد و گفت مهر را زیاد کن. پدر سلمی گفت ای بزرگواران قدر دختر ما نزد شما همین بود؟ مطلب گفت هزار مثقال طلا نیز میدهیم. باز ابلیس اشاره کرد به سوی پدر سلمی که طلب کن زیادتی مهر را، پدر سلمی گفت ای جوان تقصیر کردی در حق ما، مطلب گفت یک خروار عنبر و ده جامه سفید مصری و ده جامه عراقی اضافه کردم. باز شیطان امر به زیادتی کرد. پدر سلمی گفت نزدیک آمدی و احسان نمودی باز کرامت فرما مطلب گفت پنج کنیز هم برای خدمت ایشان می‌دهم. باز شیطان اشاره کرد که زیاده بطلب. پدر سلمی گفت ای جوان آنچه می‌دهی باز به شما بر می‌گردد، مطلب گفت ده اوقیّه([2]) مشک و پنج قدح کافور نیز اضافه کردم، آیا راضی شدید؟ باز شیطان خواست وسوسه کند. پدر سلمی فریاد زد بر او و گفت ای پیر بد ضمیر دور شو که مرا در این مجلس خجلت دادی. پس مطلب نیز او را زجر کرد و او را از خیمه بیرون کردند. و یهودان نیز با اندوه و مذلت بیرون رفتند. پس سرکرده یهودان به پدر سلمی گفت که این مرد پیر حکیمترین دانایان شام
«* بشارات صفحه 157 *»
و عراق است، چرا از تدبیر او بیرون میروی و ما راضی نمیشویم که دختر خود را به غریبی که اهل بلاد ما نیست بدهی. پس چهارصد نفر از یهود که حاضر بودند شمشیرها کشیدند و در برابر ایستادند. و سادات حرم چهل نفر بودند ایشان نیز شمشیرها کشیدند و مطلب بر سرکرده یهود حمله آورد و هاشم بر ابلیس لعین حمله کرد ابلیس گریخت و هاشم به او رسید و او را گرفته بلند کرد و بر زمین زد پس چون نور حضرت رسالت بر او تابید نعرهای زد و مانند بادی از زیر دست هاشم بیرون رفت. و هاشم چون نظر به جانب مطلب کرد دید که رئیس یهود را به دو نیم کرده است، و هاشم و اصحاب او بسیاری از یهود را کشتند و چون خبر به مدینه رسید مردان و زنان به آن طرف دویدند، و چون هفتاد نفر از یهود کشته شدند رو به هزیمت آوردند و عداوت یهود نسبت به حضرت رسول؟ص؟ محکمتر شد.
پس هاشم گفت که ظاهر شد تأویل خواب من، و پدر سلمی از هاشم و مطلب التماس نمود که دست از ایشان بردارید و شادی را به اندوه مبدل نسازید. پس هاشم به خیمه خود مراجعت نمود و اسباب ولیمه مهیا کرد و جمیع حاضران را اطعام نمود. و پدر سلمی به نزد دختر آمد و گفت شجاعت هاشم را مشاهده نمودی؟ اگر من از او التماس نمیکردم یکی از یهود را زنده نمیگذاشت. سلمی گفت ای پدر آنچه خیر مرا در آن می‌دانی بکن و از ملامت لئیمان پروا مکن.
پس پدر سلمی به نزد اهل حرم آمد و گفت ای بزرگواران، اندوه و کینه را از سینه‌ها بیرون کنید و دختر من هدیه شما است و از شما هیچ چیز توقع ندارم. مطلب گفت آنچه گفتهایم با زیادتی میدهیم. و رو کرد به سوی هاشم و گفت ای برادر به آنچه گفتم راضی شدی؟ گفت بلی. پس با یکدیگر مصافحه کردند و پدر سلمی زر بسیار و مشک و عنبر و کافور فراوان بر هاشم و مطلب و سایر اصحاب ایشان نثار کرد و همگی بار کردند و به سوی مدینه مراجعت نمودند و در مدینه زفاف آن غره عبدمناف
«* بشارات صفحه 158 *»
با آن دره صدف کرامت و عفاف متحقق شد. و بعد از تحقق التیام و مشاهده اخلاق پسندیده آن بدر تمام، سلمی آنچه از هاشم به علت مهر گرفته بود با اضعاف آن رد کرد، و در همان شب دُرّ شاهوار نطفه طیب عبدالمطلب در صدف رحم طاهر سلمی منعقد شد و نور محمدی؟ص؟ از جبین مکین سلمی ساطع گردید. و اهل یثرب همگی سلمی را برای آن کرامت عظمی تهنیت گفتند. و از آن نور ازهر، حسن و طراوت آن یگانه‌گوهر مضاعف گردید. و زنان مدینه به مشاهده جمال او آمدند و از نور و ضیاء او حیران میماندند. و به هر درخت و سنگ و کلوخ که میگذشت او را ندا به تحیت و سلام، تهنیت و اکرام مینمودند. و پیوسته از جانب راست خود ندائی میشنید که السلام علیک یا خیر البشر و این غرایب را به هاشم نقل می‌کرد و از قوم اخفاء می‌نمود. تا آنکه در شبی شنید که منادی او را ندا کرد که بشارت باد تو را که خدا به تو ارزانی داشت فرزندی را که بهترین اهل شهرها و صحراها است. چون سلمی این ندا را شنید دیگر نگذاشت که هاشم با او نزدیکی کند.
و هاشم چند روزی بعد از آن در مدینه ماند و وداع کرد سلمی را، و گفت ای سلمی به تو سپردم امانتی را که حق‌تعالی به آدم سپرد، و آدم به شیث سپرد، و پیوسته اکابر دین این نور مبین را به یکدیگر سپردهاند تا اینکه این نور بزرگوار به ما رسید و کرامت ما به سبب این مضاعف گردید. و اکنون آن نور را به امر الهی به تو سپردم، و از تو عهد و پیمان میگیرم که آن را حراست و محافظت نمایی. و اگر در غیبت من آن فرزند به ظهور آید باید که نزد تو از دیده گرامیتر و از جان و زندگانی عزیزتر باشد. و اگر توانی چنان کن که دیدهای بر او نیفتد، که حاسدان و دشمنان او بسیارند خصوصاً یهودان که عدوات ایشان در اول امر ظاهر شد. و اگر از این سفر بر نگردم و خبر وفات من به تو برسد باید که در محافظت و کرامت او تقصیر ننمایی و چون به سن شباب رسد او را به حرم خدا بر گردانی و او را از عموهای او دور نگردانی که حرم خدا خانه عزت و نصرت ما است.
«* بشارات صفحه 159 *»
سلمی گفت سخنان تو را شنیدم و به جان قبول کردم و دلم را از ذکر مفارقت خود به درد آوردی، و از خداوند عظیم سؤال مینمایم که تو را به زودی به من برگرداند. پس هاشم با برادر خود و سایر اقارب بیرون آمد و هاشم رو به سوی ایشان گردانید و گفت ای برادران و خویشان، مرگ راهی است که هیچ‌کس را از آن چارهای نیست و من از شما غایب میشوم و نمیدانم به سوی شما بر میگردم یا نه؟ وصیت می‌کنم شما را که با یکدیگر متفق باشید، و از یکدیگر جدا مشوید که مورث مذلت و خواری شما می‌گردد نزد پادشاهان و غیر ایشان، و دشمنان در عزت شما و دولت شما طمع میکنند. و برادرم مطلب را خلیفه خود می‌کنم بر شما زیرا که او عزیزترین خلق است نزد من و اگر وصیت مرا بشنوید و او را پیشوای خود دانید و کلیدهای کعبه و سقایت زمزم و علم جدّ ما نزار و آنچه از کرامت‌های پیغمبران به ما رسیده است به او تسلیم نمایید فیروز و سعادتمند میگردید. و دیگر وصیت می‌کنم شما را در حق فرزندی که در رحم سلمی است، که او را شأنی عظیم و رتبهای بزرگ خواهد بود. پس در هیچ باب مخالفت قول من مکنید. ایشان گفتند شنیدیم گفتار تو را و اطاعت کردیم فرموده تو را ولکن دل‌های ما را از وصیت خود شکستی. پس هاشم به جانب شام متوجه شد و چون به مقصد خود رسید و متاع خود را فروخت و امتعه مناسب خرید و تحفهها و هدیهها برای سلمی تحصیل کرد و خواست که به جانب مدینه سفر کند او را عارضهای رو داد، و از رفیقان باز ماند و در روز دیگر مرض او سنگین شد پس به رفقاء و غلامان و ملازمان خود گفت که علامت مرگ در خود مشاهده مینمایم. و گویا مرا از این درد رهایی نیست. برگردید به سوی مکه و چون به مدینه برسید سلام مرا به سلمی برسانید و او را تعزیه بگویید و در باب فرزند من به او وصیت نمایید که من غمی به غیر از فرزند ارجمند ندارم. پس بعد از دو روز که آثار موت بر او ظاهر گردید و عساکر ارتحال نزد او متواتر رسید، فرمود که مرا بنشانید و دواتی و کاغذی طلبید و بعد از نام مقدس
«* بشارات صفحه 160 *»
جناب ایزدی نوشت که: «این نامهای است که بنده‌ای ذلیل نوشته است در وقتی که فرمان مولای او به او رسیده بود که بار بندد از نشأه فانی دنیا به سوی نشأه باقی عقبی. اما بعد این نامه را در هنگامی نوشتم که جان در کشاکش مرگ بود، و هیچ کس را از مرگ گریزی نیست و اموال خود را به سوی شما فرستادم که در میان خود بالسویه قسمت نمایید. و آن کریمه‌ای را که از شما دور است و نور شما با او است([3]) یعنی سلمی را فراموش مکنید، و وصیت می‌کنم شما را به احترام فرزند او و رعایت حق او و فرزندان مرا سلام برسانید. و پیام و سلام مرا به سلمی برسانید و بگویید که آه آه من از قرب و وصال او سیر نشدم و به دیدار فرزند دلبند خود بهرهمند نشدم و سلام و رحمت خدا بر شما باد تا روز قیامت».
پس نامه را پیچید و به مهر خود مزیّن گردانید و به ایشان سپرد و گفت مرا بخوابانید چون خوابید نظر به سوی آسمان افکند و گفت مدارا کن ای رسول پروردگار من به حق نور مصطفی که من حامل آن بودم، و چون این را گفت به آسانی به عالم بقاء رحلت نمود، گویا چراغی بود خاموش شد. پس آن جناب را تجهیز و تغسیل و تکفین نمودند و در عروه شام آن معدن کرم و انعام را دفن کردند و به جانب مکه روان شدند. و چون به مدینه رسیدند صدا به ناله واهاشماه بلند کردند. و از استماع این صدای وحشت‌افزا زنان و مردان مدینه از خانه‌ها بیرون دویدند و سلمی و پدر و خویشان او جامه‌ها چاک کردند و سلمی فریاد بر آورد که واهاشماه، کرم و عزت از موت تو مردند، کی خواهد بود بعد از تو برای فرزندی که او را ندیدهای و میوه او را نچشیدهای؟ پس سلمی شمشیر هاشم را کشیده شتران و اسبان او را پی کرد و قیمت همه را از مال خود تسلیم کرد. و با وصی هاشم گفت که مطّلب را از من دعا برسان و بگو که من بر عهد برادر تو هستم و مردان بعد از او بر من حرامند.
«* بشارات صفحه 161 *»
و چون غلامان و اموال هاشم به مکه رسیدند، زنان مکه موها پریشان کرده گریبان‌ها دریدند و آسمان و زمین بر ایشان گریستند و چون وصیت‌نامه هاشم را گشودند مصیبت ایشان تازه شد، و به وصیت او مطّلب را رئیس و پیشوای خود گردانیدند و علم نزار و کلیدهای کعبه معظمه و سقایت زمزم و رفاده حاجیان حرم و کمان اسماعیل و نعلین شیث و پیراهن ابراهیم و انگشتری نوح و سایر مکارم انبیاء که در دست ایشان بود همه را به مطلب تسلیم نمودند.
و چون هنگام وضع حمل سلمی شد المی که زنان را میباشد به او نرسید. ناگاه صدای هاتفی را شنید که گفت ای زینت زنان بنی‌نجار پردهها بر فرزندت بیاویز و از دیده نظارگیان او را مستور دار، که اهل جمیع اقطار از او سعادتمند گردند. چون صدای منادی را شنید درها را بست و پردهها را آویخت و کسی را از حال خود مطلع نگردانید. پس ناگاه دید حجابی از نور بر او زده شد از زمین تا آسمان تا شیاطین نزدیک او نیایند. پس شیبةالحمد متولد شد و نور محمدی؟ص؟ از او ساطع گردید. در ساعت خندید و تبسم نمود. و چون او را در بر گرفت موی سفیدی در سر او دید و به این سبب او را شیبةالحمد نام کردند.
و سلمی ولادت خود را پنهان کرد تا یک ماه کسی بر ولادت او مطلع نشد و بعد از یک ماه که قبایل و زنان اقارب او مطلع شدند و به تهنیت او آمدند از غرایب احوال آن مولود متعجب شدند. و چون دو ماهه شد به راه افتاد و یهودان که او را میدیدند از اندوه و کینه او بی‌تاب میشدند زیرا میدانستند که آن نوری که از او ساطع است نور پیغمبری است که ایشان را خواهد کشت و دین ایشان را بر طرف خواهد کرد.
و چون هفت سال از عمر شریف او گذشت، جوانی شد در نهایت قوت و شدت و صولت و بارهای گران را بر می‌داشت و اطفال را به دست بر می‌داشت و به زمین میزد. پس مردی از قبیله بنیالحارث برای حاجتی داخل مدینه شد، ناگاه نظرش بر
«* بشارات صفحه 162 *»
طفلی افتاد که مانند پاره ماه نور از او ساطع است و با جمعی از کودکان بازی می‌کند پس نزد ایشان ایستاد و در تماشای حسن و جمال و سیرت او حیران گردیده و گفت زهی سعادتمند کسی که تو در دیار او باشی و او بازی می‌کرد و می‌گفت منم فرزند زمزم و صفا و پسر هاشم و همین بس است برای من شرف من. پس آن مرد نزدیک آمد و گفت ای جوان چه نام داری؟ گفت منم شیبةالحمد پسر هاشم پسر عبدمناف. پدرم مرد و عموهای من جفا کردند مرا و با مادر و خالوهای خود در این غربت ماندهام، تو از کجا آمده‌ای ای عم؟ گفت من از مکه آمدهام، شیبه گفت چون به سلامت به مکه برگردی و فرزندان عبدمناف را ببینی سلام من به ایشان برسان و بگو که رسالتی دارم به سوی شما از طفل یتیمی که پدرش مرده و عموهایش به او جفا کردند. ای فرزندان عبدمناف زود فراموش کردید وصیت هاشم را و ضایع کردید نسل او را، هر نسیم که از سوی مکه میوزد شمیم شما را از آن میشنوم و در آرزوی مواصلت شما شب‌ها به روز می‌آورم. پس آن مرد از استماع این رسالت گریان شده و به سرعت تمام به جانب مکه روان شد.
و چون به مجلس اولاد عبدمناف در آمد بعد از تحیت و سلام گفت ای اکابر و اشراف و ای فرزندان عبدمناف از عزت خود غافل شدهاید و چراغ هدایت خود را در خانه دیگران افروختهاید. پس پیام عبدالمطلب را به ایشان رسانید، ایشان گفتند ما ندانستهایم که او به این مرتبه رسیده است. آن رسول گفت که به خدا سوگند میخورم که فصحاء در جنب فصاحت او لالند، و عقلاء در مکالمه آن عاجزند. خورشید اوج حسن و جمال است، و نور دیده اهل فضل و کمال.
پس مطلب در همان مجلس مرکب طلبیده و سوار شد و تنها عنان عزیمت به صوب مدینه معطوف گردانید، و به سرعت تمام خود را رسانید. و چون داخل مدینه شد شیبةالحمد را دید که با کودکان بازی می‌کند، پس او را به نور محمدی؟ص؟
«* بشارات صفحه 163 *»
شناخت و دید که سنگی عظیم برداشته و می‌گوید منم فرزند هاشم که مشهور است به عظایم. چون مطلب این سخن را شنید ناقه را خوابانید و گفت نزدیک من بیا ای یادگار برادر من. پس شیبه به سوی او دوید و گفت کیستی تو که دلم به سوی تو مایل گردید و گمان میبرم که یکی از اعمام من باشی؟ گفت منم مطّلب عموی تو و او را در بر گرفت و می‌بوسید و میگریست، و گفت ای فرزند برادر می‌خواهی تو را ببرم به شهر پدر و عموهای تو که خانه عزت تو است؟ گفت بلی میخواهم.
پس مطلب سوار شد و شیبه را با خود سوار کرد و به سوی مکه روان شد. پس شیبه گفت ای عمِ من، به سرعت برو که میترسم خویشان مادرم مطلع شوند و شجاعان قبیله اوس و خزرج با ایشان موافقت کنند و نگذارند مرا بیرون بری. مطلب گفت ای فرزند برادر غم مخور که حق‌تعالی کفایت شرّ ایشان می‌نماید. و چون یهودان مطلع شدند که شیبه با عم خود مطلب تنها روانه مکه شدهاند، طمع کردند در قتل ایشان. و یکی از رؤسای یهود که او را دحیه می‌گفتند پسری داشت لاطیه نام روزی لاطیه بیرون آمد که با اطفال بازی کند، شیبه استخوان شتری را گرفت و بر سر او زد و سرش را شکست و گفت ای فرزند یهودیه اجلت نزدیک شده است، و به زودی خانه‌های شما خراب خواهد شد. و چون این خبر به پدر او رسید در غایت خشمناک گردید و این کینه علاوه کینه قدیم ایشان شد.
پس چون این خبر را شنید ندا کرد در میان قوم خود که ای گروه یهودان آن پسر که از او میترسیدید با عم خود تنها رفته است پس او را دریابید و هلاک کنید و از شر او ایمن گردید. پس هفتاد نفر از یهود اسلحه بر خود راست کردند و از عقب ایشان روان شدند. پس در شب چون صدای سم ستوران به سمع مطلب رسید گفت ای فرزند برادر به ما رسیدند آنها که از ایشان حذر میکردیم. شیبه گفت راه را بگردان ای عمِ من، مطلب گفت نور جبین تو راهنمای آن گمراهان خواهد گردید و به هر سو که رویم
«* بشارات صفحه 164 *»
به ما خواهند رسید. شیبه گفت روی مرا بپوشان شاید که آن نور مخفی گردد، پس مطلب جامه را سه تا کرد و بر روی شیبه آویخت پس آن نور باز ساطع بود و تفاوتی نکرد، گفت ای فرزند برادر این نور خورشید جمال تو نور خدایی است به گِل نمی‌توان اندود و کسی آن را خاموش نمیتواند نمود، تو را شأنی بزرگ و قدر عظیم نزد حق‌تعالی هست و آن خداوندی که آن نور را به تو عطا کرده هر محذور از تو دفع خواهد کرد، پس چون یهودان به ایشان رسیدند، شیبه به عم خود گفت که مرا فرود آور تا قدرت الهی را به تو بنمایم. چون به زمین رسید بر روی خاک به سجده افتاد و رو بر خاک مالید و گفت ای پروردگار نور و ظلمت و گرداننده هفت فلک با رفعت، و قسمت کننده روزیهای هر امت، سؤال می‌کنم از تو به حق شفیع روز جزاء، و نور بزرگواری که سپردهای به ما، که رد نمایی از ما مکر دشمنان ما را. و هنوز دعای او تمام نشده بود که خیل یهود به نزد ایشان رسیدند و در برابر ایشان صف کشیدند. و به قدرت الهی مهابتی عظیم از شیبه و عم او بر ایشان مستولی شد و از روی تملق و مدارا گفتند ای بزرگواران نیکوکردار ما به قصد ضرر شما نیامدهایم لکن میخواهیم شیبه را به سوی مادرش بر گردانیم که چراغ شهر ما است و مایه برکت و نعمت ما است. شیبه گفت از شما به غیر کینه و مکر نمیبینم، و چون قدرت الهی بر شما ظاهر شده است این سخن میگویید.
پس یهود خائب و مخذول برگشتند و چون قدری راه رفتند لاطیه پسر دحیه به ایشان گفت که مگر نمیدانید که این گروه معدن سحرند؟ ما را جادو کردند، بیایید تا پیاده برگردیم و ایشان را دفع کنیم. پس شمشیرها را کشیدند و به جانب آن دو بزرگوار برگردیدند و چون به نزدیک ایشان رسیدند، مُطلب گفت اکنون مَطلب شما ظاهر شد و جهاد شما واجب گردید. پس مطلب کمان خود را برداشت و به چند تیر چند جوان ایشان را به جهنم فرستاد. پس ایشان همگی به یک دفعه حمله آوردند و مطلب نام
«* بشارات صفحه 165 *»
خدا را برد و با ایشان مجادله می‌کرد، و شیبه میگریست و تضرع به درگاه قادر ذوالجلال می‌کرد. تا آنکه ناگاه غباری از دور پیدا شد، و صهیل اسبان و قعقعه سلاح شجاعان به گوش ایشان رسید و چون به نزدیک رسیدند، مطلب دید که سلمی با پدر خود و چهار صد نفر از شجاعان اوس و خزرج به طلب شیبه آمدهاند. چون سلمی دید که یهودان با مطلب مشغول محاربهاند بانگ زد بر ایشان که وای بر شما این چه کردار است؟ پس لاطیه رو به هزیمت نهاد مطلب گفت به کجا میروی ای دشمن خدا؟ و شمشیر را زد و او را به دو نیم کرد، و شجاعان اوس و خزرج رو آوردند بر یهود و احدی از ایشان بیرون نرفت، پس رو آوردند به مطلب و مطلب شمشیر برهنه در دست داشت، پس سلمی بر فرزند خود ترسید و قبیله خود را از قتال منع کرد و خطاب نمود به مطلب که تو کیستی که می‌خواهی فرزند شیر را از مادر خود جدا کنی؟ مطلب گفت من آنم که میخواهم شرف او را بر شرف و عزت او را بر عزت بیفزایم، و بر او مهربان‌ترم از شما و امیدوارم که حق‌تعالی او را صاحب حرم و پیشوای امم گرداند و منم عموی او مطلب.
پس سلمی گفت مرحبا خوش آمدی و چرا از من رخصت نطلبیدی در بیرون بردن فرزند من و من شرط کرده‌ام بر پدر او که چون فرزندی به هم رسد از من جدا نکند. پس سلمی به فرزند خود شیبه گفت که ای فرزند گرامی اختیار با تو است، اگر می‌خواهی با عم خود برو و اگر می‌خواهی با من برگرد. شیبه چون سخن مادر خود را شنید سر به زیر افکند و قطرات اشک فرو ریخت و گفت ای مادر مهربان از مخالفت تو ترسانم و مجاورت خانه خدا را خواهانم، اگر رخصت میفرمایی میروم و اگر نه بر میگردم. پس سلمی گریست و گفت خواهش تو را بر خواهش خود اختیار کردم و به ضرورت، درد مفارقت تو را بر خود گذاشتم. پس مرا فراموش مکن و خبرهای خود را از من باز مگیر و او را در بر گرفت و وداع نمود. با مطلب گفت که ای فرزند عبدمناف امانتی را که برادرت به من سپرده بود به سوی تو تسلیم کردم، پس او را محافظت نما و
«* بشارات صفحه 166 *»
چون هنگام تزویج او رسد زنی که مناسب او باشد در عزت و نجابت و شرف تحصیل کن. مطلب گفت ای کریمه بزرگوار، کرم کردی و احسان نمودی و تا زندهایم حق تو را فراموش نخواهیم کرد.
پس مطلب شیبه را ردیف خود نمود و به جانب مکه متوجه شد و چون آفتاب جمال شیبه از درههای مکه طالع گردید، پرتو نور او بر کوه‌های مکه و کعبه تابید و آن روشنی موجب حیرت اهل مکه گردید، از خانه‌ها بیرون شتافتند. چون مطلب را دیدند پرسیدند که این کیست که همراه خود آوردهای؟ برای مصلحت گفت بنده من است، پس به این سبب شیبه را عبدالمطلب نامیدند. پس او را به خانه آورده و مدتی امر او را مخفی داشت و مردم از نور او تعجب مینمودند و نمیدانستند که جد حضرت رسول؟ص؟ خواهد بود. پس امر او در میان قریش عظیم شد و در هر امر از او برکت مییافتند و در هر مصیبت و بلیه به او پناه میبردند، و در هر قحط و شدت متوسل به نور حضرت رسول؟ص؟ میشدند و حق‌تعالی دفع آن شداید از ایشان می‌نمود و معجزات باهرات از آن نور ظاهر میگردید.
بشارات
در ناسخ‌التواریخ می‌گوید ولادت «عبداللّـه» شش‌هزار و یکصد و سی و هشت سال بعد از هبوط آدم؟ع؟ بود عبداللّه برگزیده فرزندان عبدالمطلب است و ما شرح نسب مادر و جده آن حضرت را در قصه عبدالمطلب مرقوم داشتیم. چون جنابش از مادر متولد شد بیشتر از احبار یهود و قسیسین نصاری و کهنه و سحره بدانستند که پدر پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ از مادر بزاد، زیرا که گروهی از پیغمبران بنی‌اسرائیل مژده بعثت رسول‌اللّه را رسانیده بودند. چنانکه برخی در این کتاب مبارک یاد شد. و جماعتی از کهنه و سحره بشمار خویش از پیش خبر دادند، و طائفه‌ای از یهود که در اراضی شام سکون داشتند جامه خون آلودی از یحیی پیغمبر؟ع؟ در نزد ایشان بود و
«* بشارات صفحه 167 *»
بزرگان دین علامت کرده بودند که چون خون این جامه تازه شود همانا پدر پیغمبر آخرالزمان متولد شده است و شب ولادت آن حضرت از آن جامه که صوف سفید بود خون تازه بجوشید.
بالجمله عبداللّه چون متولد شد نور نبوی؟ص؟ که از دیدار هر یک از اجداد پیغمبر؟ص؟ لامع بود از جبین او ساطع گشت و روز تا روز همی ببالید تا راهرفتن دانست و سخن گفتن توانست. آن‌گاه آثار غریبه و علامات عجیبه مشاهده میفرمود. چنانکه روزی در حضرت پدر عرض کرد که هر گاه من به جانب بطحاء و کوه ثبیر سیر می‌کنم نوری از پشت من ساطع شده دو نیمه می‌شود و یک نیمه به جانب مشرق و نیمی به سوی مغرب کشیده می‌شود، آن‌گاه سر به هم گذاشته دائرهای گردد، پس از آن مانند ابر پارهای بر سر من سایه گسترد و از پس آن درهای آسمان گشوده شود و آن نور به فلک در رود و باز شده در پشت من جای کند. و وقت باشد که چون در سایه درخت خشکی جای کنم آن درخت سبز و خرم شود. و چون بگذرم باز خشک گردد و بسا باشد که چون بر زمین نشینم بانگی به گوش من رسد که ای حامل نور محمد بر تو باد سلام. عبدالمطلب فرمود ای فرزند بشارت باد تو را، مرا امید آن است که پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ از صلب تو پدیدار شود. در این وقت عبدالمطلب خواست تا در حضرت یزدان ادای نذر خویش فرماید، چه آن زمان که حفر زمزم میفرمود و قریش با او بر طریق منازعت و مبارات میرفتند با خدای خویش پیمان نهاد که چون او را ده پسر آید تا او را در چنین کارهایش پشتوانی کنند یک تن را در راه حق قربانی کند، در این وقت او را ده پسر بود بدان نام و نشان که از پیش گذشت تصمیم عزم داد تا وفای عهد کند. پس فرزندان را فراهم کرد و ایشان را از عزیمت خویش آگهی داد و جملگی بر این حکومت گردن نهادند. پس بنا بر آن شد که قرعه زند و نام هر که برآید قربانی کند تا آنکه بعد از کیفیت قرعه انداختنِ عرب می‌گوید: لاجرم عبدالمطلب با فرزندان به
«* بشارات صفحه 168 *»
نزدیک صاحب قداح حاضر شد و فرمود بزن این قداح را تا به نام هریک از فرزندان من بر آید در راه خدایش قربان کنم. پس فرزندانش هر یک قدح خویش را که نام خود بر آن نگاشته داشته به دست صاحب قداح سپرد، و عبدالمطلب بر عبداللّه ترسان بود و گمان نداشت که نام او بر آید چه او را پدر رسول‌اللّه؟ص؟ میدانست، از قضاء چون صاحب قداح آن قدح‌ها بر هم زد نام عبدالله بر آمد. عبدالمطلب چون آن بدید دوست نداشت که در راه حق کار به کراهت کند پس بی توانی دست عبداللّه را بگرفت و آورد میان اِساف و نائله([4]) که جای نحر بود، و کارد بر گرفت تا او را قربانی کند. برادران عبداللّه و جماعت قریش چون آن بدیدند به نزدیک عبدالمطلب شتافتند و سوگند یاد کردند که عبداللّه کشته نخواهد شد جز اینکه از برای تو جای عذر نماند. و چون تو این کار کنی قریش در قربانی کردن فرزندان، اقتفاء با تو جویند و بسی روزگار بر نیاید که این قوم نابود شوند.
و مغیرة بن عبداللّه بن عمرو بن مخزوم بن یقظه گفت ای عبدالمطلب، عبدالله فرزند خواهر ما است و او را ذبح نتوان کرد چندان که از برای تو جای عذر باقی است اگر چه تمام اموال و اثقال ما فدای او شود. عاقبة الامر ناچار عبدالمطلب را از آن عقیدت باز داشتند و سخن بر آن نهادند که در مدینه زنی است کاهنه و عرّافه که سجاح نام دارد باید نزدیک او شد تا در این کار حکومت کند و چارهای اندیشد. لاجرم عبدالمطلب با صنادید قریش به مدینه آمد، و سجاح را در قلعه خیبر یافتند و به نزدیک او شتافته صورت حال باز گفتند. در جواب فرمود که چون فردا که آن جنّ که با من موافق است دیدار کنم چاره این کار باز جویم. پس ایشان مراجعت کرده روز دیگر نزد او حاضر شدند، سجاح فرمود در میان شما دیت مرد بر چه ثمن نهند؟ گفتند بر ده شتر برابر گذاریم. گفت هم اکنون به سوی حجاز باز شوید و عبداللّه را با ده شتر نزد
«* بشارات صفحه 169 *»
صاحب قداح حاضر کنید و قرعه افکنید اگر به نام شتران بر آمد فدای عبداللّه خواهد بود و اگر به نام عبداللّه بر آمد فدیه را افزون کنید و بدین گونه همی بر عدد شتران بیفزایید تا قرعه به نام شتران بر آید و عبداللّه به سلامت ماند و خدای نیز راضی باشد.
پس عبدالمطلب با قریش به جانب مکه مراجعت کردند و عبداللّه را با ده شتر به نزدیک صاحب قداح حاضر ساخته قرعه زدند قرعه به نام عبداللّه بر آمد پس ده شتر دیگر افزودند همچنان به نام عبداللّه بر می‌شد همی ده شتر دیگر افزودند تا شماره به صد رسید در این هنگام قرعه به نام شتران بر آمد. قریش شادمانی کردند و گفتند خدای راضی شد عبدالمطلب فرمود لا و ربّ البیت بدین قدر نتوان از پای نشست بالجمله دو نوبت دیگر قرعه افکندند و به نام شتران بر آمد پس عبدالمطلب را استوار افتاد، و آن صد شتر را به فدیه عبداللّه قربانی کرد. و آیتی بود که در اسلام دیت مرد بر صد شتر مقرر گشت.
معالقصه از آنجا بود که پیغمبر؟ص؟ فرمودند انا ابن الذبیحین چنانکه در قصه اسماعیل ذبیح نیز مذکور شد. از پس این واقعه آن یهودیان که در شام به جامه خون‌آلود یحیی ولادت عبداللّه را دانسته بودند و انتهاز فرصت میبردند، در این هنگام هفتاد تن از آن جماعت سلاح جنگ در بر راست کرده به پیرامون مکه آمدند و روزی چند خود را پنهان داشتند تا وقتی که عبدالله به صیدگاه در آمد، ایشان وقت را مغتنم شمرده از کمینگاه بیرون تاختند و قصد عبداللّه کردند. از قضاء وهب بن عبدمناف در صیدگاه حاضر بود از دور عبداللّه را مینگریست، ناگاه دید که گروهی از سواران بدو حمله بردند. و وهب را آن عدد نبود که او را مدد تواند کرد و در حیرت و دهشت بود ناگاه چنانش مشاهده افتاد که جمعی از سواران که اسبان ابلق به زیر داشتند از آسمان فرود آمدند و بر ایشان بتاختند و آن یهودان را هزیمت کرده نابود ساختند و خود ناپدید شدند. چون وهب این بدید و کرامت عبداللّه باز دانست، همی خواست که دختر خود را به شرط زنی بدو دهد به خانه خویش شده این راز را با
«* بشارات صفحه 170 *»
ضجیع خود در میان نهاد و او را به خدمت عبدالمطلب فرستاد تا مکنون خاطر را مکشوف دارد و چون او این قصه با عبدالمطلب برداشت، ضجیع عبدالمطلب که هاله نام داشت عرض کرد که آمنه دختر وهب دختر عم من است و امروز در میان عرب هیچ دختر را آن فضل و ادب نباشد، در حشمت و عصمت نادرهای است و در صباحت و ملاحت ماه پارهای است. عبدالمطلب را از اصغای این سخنان عزیمت رفت که این مواصلت را به انجام برد. و مادر آمنه را از ضمیر خویش آگهی بخشید و او شاد باز خانه آمد. و چنان رفته بود که وقتی عبدالمطلب سفر یمن کرد در آنجا با یکی از احبار یهود باز خورد، و او چون عبدالمطلب را بدید گفت تو چه کسی و از کدام قبیله‌ای؟ جواب داد که من از قبیله هاشمم و خود فرزند هاشمم گفت اگر اجازت رود بعضی از اعضای ترا فحص کنم و پیش شده یک راه بینی او را به دست بسود، و از پس آن ثقبه دیگر را نیز احتیاط کرد. و به روایتی کف او را مس نمود و گفت در یکی آیت سلطنت مینگرم و از آن دیگر حجت نبوت و جمع این دو دولت در میان دو عبدمناف خواهد بود و از این سخن عبدمناف بن قصی و عبدمناف بن زهره را در نظر داشت. و عبدالمطلب را تحریص فرمود با مواصلت بنی‌زهره، لاجرم این معنی بر خواستاری آمنه او را استوار کرد، و ساز و برگ این مقصود فراهم کرده. روزی عبداللّه را با خود برداشت و بر شعب ابوطالب همی گذشت تا به سرای وهب شده، آمنه را با فرزند، پیوند زناشویی دهد. از قضاء در خلال عبور ام‌قتال خواهر ورقة بن نوفل بن اسد بن عبدالعزی با عبداللّه باز خورد. در پیشانی او مانند زهره درخشندهای، نوری ساطع دید و دانسته بود که این علامت از وجود رسول خدای؟ص؟ باشد. زیرا که برادر او ورقه که طریقت عیسوی داشت از کتب آسمانی این معنی را دانسته بود و خواهر را خبر داده بود، و نیز باز نموده که وقت انتقال آن نور هم‌اکنون است. لاجرم ام‌قتال همی خواست که خود مهبط آن فروغ گردد. پس با
«* بشارات صفحه 171 *»
عبداللّه گفت ای پسر توانی یک امشب با من هم‌بستر شوی و آن صد شتر که به فدیه تو قربانی شد از من ستانی؟ عبداللّه فرمود:
| امّا الحرام فالممات دونه | و الحل لا حل فاستبینه |
فکيـــف بـالامـــــر الــذی تـنویـنــــه
گفت اگر مرام را در حرام جویی من آنم که بر راه مرگ روم و حرام را ساز و برگ نکنم، و اگر این طلب به حلال کنی و قانون زناشویی جویی، بی‌اجازت پدر اقدام در کاری نکردهام. پس مقصود تو صورت نبندد یک امشب آسوده باش چون فردا پگاه از این راه باز شوم پاسخ این با تو خواهم گذاشت. این بگفت و از دنبال پدر تاخته هم در آن ساعت در شعب ابوطالب نزدیک جمرة الوسطی عبدالمطلب آمنه را از بهر عبداللّه عقد بست، و او دختر وهب بن عبدمناف بن زهرة بن کلاب بن مرة بن کعب بن لؤی بن غالب بن فهر بن ملک بن النضر بود. و نام مادر آمنه بره است و او دختر عبدالعزی بن عثمان بن عبدالدار بن قصی بن کلاب بن مرة بن کعب بن لؤی بود. و نام مادر بره امحبیب است و او دختر اسد بن عبدالعزی بن قصی بن کلاب بن مرة بن کعب بن لؤی بود. و نام مادر امحبیب نیز بره است و او دختر عوف بن عبید بن عویح بن عدی بن کعب بن لؤی بود.
مع الحدیث این کابین در شب جمعه عشیه عرفه بسته شد، و بعضی در ایام حج در اواسط ایام تشریق دانند. و عبداللّه؟ع؟ بعد از عقد نکاح یک شبانه‌روز در نزد آمنه ببود و نخستین نوبت که با او شرط مضاجعت بگذاشت آمنه بار گرفت و آن نور مبارک از عبداللّه بدو انتقال یافت. و از پس آن عبداللّه ساز مراجعت کرده دیگر باره در نیمه راه با ام‌قتال دچار شد، و با او فرمود هم اکنون بر چگونهای؟ آیا بدان وعده که دوش دادی وفا توانی کرد ام‌قتال چون در جبین عبداللّه نگریست و آن نور را ناپدید یافت گفت «قدکان ذاک مرة فالیوم لا» و این سخن در میان عرب مثل گشت. فرمود
«* بشارات صفحه 172 *»
ای عبداللّه آن نور مبارک که در جبین داشتی چه شد؟ گفت با آمنه بنت وهب سپردم. عرض کرد که من در طلب آن نور بودم که بهره من نگشت و در کمال حسرت و ضجرت شعری چند بخواند، تا آنکه می‌گوید: و از پس آن باز به سوی عبداللّه به حسرت نگریسته این شعر گفت:
| انی رأیت مخیلة نشأت | فتلألأت بحناتم القطر | |
| لله من زهریة سلبت | ثوبیک ما سلبت و ماتدری |
و بقیت عمر در حسرت بزیست. گویند عبداللّه؟ع؟ را چندان صباحت و سماحت بود که شب زفاف او از کمال ضجرت و حسرت، دویست دختر عرب در شِشدَرِه نَدَب جان بداد. معالحدیث چون در روز جمعه شب عرفه حضرت آمنه صدف آن در ثمین گشت، جمله کهنه عرب آن بدانستند و یکدیگر را خبر دادند، و چند سال بود که عرب به بلای قحط گرفتار بودند و بعد از انعلاق نطفه آن حضرت باران ببارید، و مردم در خصب نعمت شدند، تا به جایی که آن سال را سنةالفتح نام نهادند.
بشارات
در ناسخ‌التواریخ می‌گوید ولادت باسعادت محمد مصطفی؟ص؟ شش‌هزار و صد و شصت و سه سال بعد از هبوط آدم؟ع؟ بود. از این پیش آنچه در کتب پیغمبران سلف و صحف انبیای متقدم و کلمات حکمای دانشور و اخبار کاهنان دلالت بر ظهور پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ داشت مرقوم افتاد، و هر یک به حکم زمان و تاریخ وقت، نگاشته آمد و سیر آباء و امهات آن حضرت تا عبداللّه بن عبدالمطلب؟عهما؟ باز نموده شد، و معلوم گشت که نور پاک پیغمبر؟ص؟ همه از اصلاب شامخه در ارحام مطهره منتقل شد، و پدران و مادران آن حضرت همه خدای‌پرست بودهاند و بر شریعت انبیای سلف رفتهاند، و هرگز هیچ یک از آن جماعت را پرستش اصنام و نیایش اوثان آلوده نساخته. و هم در ذیل قصه عبداللّه بن
«* بشارات صفحه 173 *»
عبدالمطلب؟عهما؟ به حامله شدن آمنه بنت وهب بدان حضرت اشارت رفت، اکنون بر سر داستان شویم.
همانا مردم عرب را در زمان جاهلیت به اقتضای فصل و هوای موافق حج گذاشتن بودی، لاجرم گاهی در محرم و گاهی در صفر و زمانی دیگر در ماه دیگر حج همی کردند. از این روی چنان افتاد که در شهر جمادیالاخرة در ایام تشریق نزد جمره وسطی آمنه؟عها؟ به رسول اللّه؟ص؟ حامله شد. و چون یک ماه از حمل آمنه بگذشت آسمان و زمین و درختان به یکدیگر بشارت کردند. و در این وقت عبداللّه؟ع؟ به مدینه سفر کرد و بعد از پانزده روز به مرض موت وداع جهان گفت. و سقف آن خانه که در آن ارتحال فرمود شکافته شد و هاتفی ندا در داد که مُرد آن که در صلب او بود پیغمبر آخرالزمان و کیست آن که نخواهد مرد. و جسد مبارکش را در دارالنابعه مدفون ساختند چنانکه مذکور شد. و چون دو ماه از حمل آن حضرت بر آمد ملکی از آسمان و زمین ندا داد که صلوات کنید محمد و آل او را و استغفار کنید از بهر امت او. و چون سه ماه انقضاء یافت ابوقحافه از سفر شام مراجعت می‌کرد و چون به نزدیک مکه متبرکه رسید ناقه او سر بر زمین نهاده سجده همی کرد، ابوقحافه چوبی بر سر او سخت بزد و هم سر برنداشت، در خشم شد و گفت مثل تو ناقه‌ای ندیده بودم، ناگاه هاتفی بانگ زد که مزن او را مگر نمیبینی جبال و بحار و اشجار و جمله آفرینش را که همه سجده شکرانه کنند از برای پیغمبر امّی که در شکم مادر سه ماه گذشته است، وای بر بت‌پرستان از شمشیر او و شمشیر اصحاب او. و چون چهار ماه منقضی شد حبیب زاهد از طائف روانه مکه شد و در راه طفلی را دید که به رو در افتاده، هرچند او را بر گرفت و به پای داشت هم باز به سجده در افتاد، و هاتفی ندا در داد که دست از او بدار که سجده شکر می‌کند به وجود پیغمبر برگزیده. و چون پنج ماه سپری شد حبیب زاهد به خانه خویش مراجعت کرد صومعه خود را دید که به زلزله اندر است و سکون
«* بشارات صفحه 174 *»
نمیپذیرد، و بر محراب آن نوشته بود که ای اهل صوامع ایمان آرید به خدا و رسول او محمد؟ص؟ که نزدیک شد ظهور او خوش آن که ایمان آورد بدو، وای بر آن کس که بر او کافر شود، و حبیب از نگریستن این آیات ایمان آورد. و چون شش ماه گذشت اهل مدینه و مردم یمن به قانون خویشتن که هر سال عیدی داشتند در عیدگاه خود حاضر شدند و رسم داشتند که نزد درختی شده که ذات انواط نام داشت و آن درخت را ستایش و پرستش مینمودند و آن روز را خوش میخوردند و خوش میآشامیدند، در این وقت چون نزدیک آن درخت انجمن شدند، بانگی از درخت بر آمد که جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقاً مردم از آن بانگ بیم کرده و به سرای خویش شتافتند. و در ماه هفتم سواد بن قارب نزد عبدالمطلب آمد و گفت دوش میان خواب و بیداری درهای آسمان را گشوده دیدم و ملائکه همی فرود شدند به سوی زمین و گفتند زینت کنید زمین را که نزدیک شد ظهور محمد پسر زاده عبدالمطلب رسول خدا به سوی کافه خلق، صاحب شمشیر قاطع. من گفتم کیست او؟ گفت محمد بن عبداللّه بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف. عبدالمطلب فرمود این خواب را پوشیده دار. و چون هشت ماه بر آمد ماهیی که طُموسا نام داشت در بحر اعظم، بر دم خویش بایستاد، ملکی او را گفت چیست ای ماهی که بحر را متلاطم ساختهای؟ گفت پروردگار من آن‌گاه که مرا بیافرید فرمود که چون محمد؟ص؟ ظهور کرد امت او را دعا کن اينک شنیدم که ملایک بشارت او را می‌دادند پس برای دعا به حرکت آمدم، آن ملک خطاب کرد که آرام باش و دعا کن. و در ماه نهم ده هزار ملک از آسمان فرود شد و هر یک قندیلی از نور به دست داشتند که بر آن نگاشته بود لااله الّا اللّه محمد رسول اللّه پس به دور مکه صف زدند و همی گفتند این نور محمد است. و عبدالمطلب از این جمله آگاه بود و پوشیده می‌داشت.
و چنان بود که حمل آن حضرت بر آمنه تا شش ماه هیچ گرانی نداشت و جز
«* بشارات صفحه 175 *»
قطع آن خون که مر زنان را علامت است علامتی به دست نبود.
بالجمله چون مدت او به سر شد و شب جمعه هفدهم ربیع‌الاول برسید آمنه با مادر خود گفت ای بره دلتنگ شدهام میخواهم به حجره خویش شوم و قدری به سوگواری بر شوهر خویش بگریم. پس در زاویه برابر از آن خانه، از جانب چپ به حجره خویش شد، و در به روی خویش ببست، ناگاه او را درد زادن گرفت پس از جای بجنبید که در باز کند آن نیرو نیافت، لاجرم باز شده بنشست و از تنهایی همی وحشت داشت. ناگاه سقف شکافته شد و چهار حور به زیر آمدند و گفتند بیم مکن که ما بهر خدمت تو آمدهایم و هر یک از طرفی به پهلوی او نشستند، و هاتفی آواز داد که ای آمنه چون بار بگذاری بگو: اعیذه بالواحد من شر کل حاسد و کل خلق مارد یأخذ بالمراصد فی طرق الموارد من قائم و قاعد.
پس مرغی سفید بر آن حضرت ظاهر شد و پر خود بر شکم او کشید تا خوف از او زایل گشت آن‌گاه زنان چند دید که هر یک به قامت نخلی بودند با خوشبویی و جامه‌های بهشتی با او سخن همی کردند به زبانی که شبیه به زبان آدمیان نبود و در دست ایشان کاسههای بلور که سرشار از شربتی شیرین بود، پس بشارت دادند آمنه را به محمد؟ص؟ و او را از آن شربت بچشانیدند. پس آن نور که آمنه در روی داشت او را فرو گرفت و چیزی چون دیبای سفید در میان آسمان و زمین گسترده شد، و هاتفی ندا در داد که بگیرید عزیزترین مردم را و مردی چند بر فراز سر خویش ایستاده دید که ابریق‌ها بر کف داشتند و علمی از سندس مشاهده کرد که بر یاقوت سرخ بسته هم بر بام کعبه نصب بود.
بالجمله در روز جمعه بعد از صبح صادق آن حضرت متولد شد و از پای به زیر آمد، و روی به کعبه به سجده افتاد و دست‌ها برداشت و با خدای مناجات کرد، و لااله‌الّااللّه همی گفت. در این هنگام ابری سفید از آسمان فرود شده آن حضرت را فرو
«* بشارات صفحه 176 *»
گرفت و ندائی در رسید که طوفوا بمحمد شرق الارض و غربها و البحار لتعرّفوه باسمه و نعته و صورته یعنی بگردانید محمد را به مشرق و مغرب زمین و دریاها، تا همه خلایق او را به نام و صفت و صورت بشناسند آن‌گاه آن سحاب به یک سوی شد، و آمنه محمد را بر فراز حریر خضراء در میان جامه‌ای سفید یافت که سه کلید از مروارید خوشاب به کف داشت، و هاتفی بانگ داد که محمد گرفت کلید نصرت و سودمندی و نبوت را، آن‌گاه ابری دیگر بادید شده او را فرو گرفت و جنابش را از کرت نخستین بیشتر پوشیده داشت، و ندائی در رسید که طوفوا بمحمد الشرق و الغرب و اعرضوه علی روحانی الجن و الانس و الطیور و السباع و اعطوه صفاء آدم و رقة نوح و خلّة ابرٰهیم و لسان اسمٰعیل و جمال یوسف و بشری یعقوب و صوت داود و زهد یحیی و کرم عیسی.
و آن ابر نیز برخاست و در دست پیغمبر حریری سفید محکم بر تافته بود و گوینده‌ای گفت قد قبض محمد علی الدنیا کلها فلمیبق شیء الّا دخل فی قبضته یعنی محمد جمیع دنیا را در قبضه تصرف آورد چنانکه هیچ جزوی از آن باقی نماند پس سه تن را دید مانند آفتاب درخشان و در دست یکی ابریقی از سیم و نافهای از مشک، و در دست دیگری طشتی از زمرد که در چهار جانب مروارید سفیدی نصب داشت، و گوینده‌ای می‌گفت هذه الدنیا فاقبض علیها یا حبیب اللّه فقبض علی وسطها یعنی این دنیا است بگیر ای دوست خدا، پس میانش را گرفت. و قائلی گفت قبض الکعبة و در دست سیّم حریری سفید سخت برتافتهای بود آن را بگشود و از آن خاتمی بر آورد که بیننده را حیرت میگرفت و هفت مرتبه آن حضرت را شسته و آن خاتم را بر کتفش نهاد چنانکه نشان محجمه آشکار گشت، و سر و رویش را با روغنی مسح کرد و چشمش را سورمه کشید و آب دهان خود در دهانش کرد تا به نطق آمد، و چیزی گفت که آمنه ندانست پس آن ملک گفت فی امان اللّه و حفظه و کلائته قد حشوت قلبک
«* بشارات صفحه 177 *»
ایماناً و علماً و یقیناً و عقلاً و شجاعةً انت خیر البشر طوبی لمن اتبعک و ویل لمن تخلف عنک. پس هر یک آن حضرت را زمانی اندک در میان بال خود بداشتند و به جای گذاشتند و خازن بهشت که این کارها همه او می‌کرد برفت و چون لختی دور شد روی برتافته بدان حضرت گفت یا عزّ الدنیا و الآخرة. و آن حضرت ناف‌بریده و ختنه‌کرده متولد شد و نوری از فرق مبارکش ساطع گشت که آسمان روشن شد. و قصرهای شام و یمن و فارس مشاهده آمنه افتاد که مانند آتش افروخته و درخشان بود. و مرغان بسیار مانند اسفرود گرد او را فرو گرفتند. بعضی بر آنند که شفا مادر عبدالرحمن بن عوف قابله آن حضرت بود. و چون آن حضرت به دست او رسید ندائی شنید که یرحمک ربک و از شرق تا غرب را نورانی دید.
بالجمله در حین ولادت پیغمبر؟ص؟ عبدالمطلب نزدیک خانه کعبه خفته بود ناگاه نگریست که کعبه و ارکانش از زمین خلع شده به جانب مقام ابراهیم به سجده رفت. پس مستوی بایستاد و ندا در داد که اللّه اکبر رب محمد المصطفی الان قدطهرنی من انجاس المشرکین و ارجاس الکافرین پس اصنام و اوثان شکسته به روی در افتادند، و مرغان به سوی کعبه جمع شدند و کوه‌ها به جانب کعبه مشرف شدند و ابری سفید نگریست که در برابر حجره آمنه ایستاد. عبدالمطلب را شگفتی فرو گرفت و به سوی آمنه بشتافت، و درِ سرای او را بکوفت و به خانه در رفت و گفت ای آمنه نمیدانم به خواب اندرم یا این‌همه به بیداری مینگرم؟ گفت همانا به بیداری. فرمود که آن نور که در جبین تو بود چه شد گفت با آن فرزندی است که از من جدا شده، فرمود فرزند مرا بیاور تا ببینم، آمنه گفت چنان دانم که سه روز او را دیدار نتوانی کرد. عبدالمطلب در خشم شد و شمشیر بر کشید و فرمود حاضر کن فرزند مرا اگر نه تو را میکشم یا خود را عرضه تیغ سازم، آمنه گفت وی اندر این خانه است تو خود اگر توانی او را دیدار کن، چون عبدالمطلب آهنگ آن حجره کرد، مردی پیر از آنجا به در شد و
«* بشارات صفحه 178 *»
گفت باز شو که هیچ کس از بشر او را نتواند دید تا جمیع ملائکه خدا او را زیارت کنند پس عبدالمطلب بر خویشتن بلرزید و باز شد.
و هم قریب به ولادت آن حضرت چنان افتاد که عید بت‌پرستان پیش آمد و گروهی از قریش در بتخانه خویش معتکف شدند و شتران کشتند و خمر نوشیدند، چون شب ولادت پیش آمد آن بت که از همه اصنام بزرگ‌تر بود به روی در افتاد و آن جماعت سه کرت آن بت را نصب کردند و هم به روی در افتاد. و چون دیگر بارش بر گرفتند و بر جای محکم کردند از میان آن بت بانگی شنیدند که می‌گفت:
| نردی لمولود اضاءت بنوره | جمیع فجاج الارض بالشرق و الغرب | |
| و خرّت له الاوثان طرّاً و ارعدت | قلوب ملوک الارض جمعاً من الرعب |
و هم در آن شب شهب و ثواقب و آثار عجیبه در آسمان پدیدار شد، قریش به نزد ولید بن مغیره شدند و آن حال باز نمودندی، گفت این علامت قیامت باشد و اگر نه حادثهای واقع شده است. و از آن سوی چون یوسف یهود که در مکه سکون داشت این آثار بدید گفت از کتب چنین خواندهام که شب ولادت پیغمبر آخرالزمان این شگفت‌ها بادید آید. و بامداد به مجلس قریش آمد و فحص همی کرد تا بدانست که مولودی در میان قریش به ظهور رسیده و پس از چند روز در انجمن هاشم و ولید پسرهای مغیره و عاص بن هشام و ابوحمزة بن ابی‌عمرو بن امیه و عتبة بن ربیعه و جمعی از اکابر قریش در آمد، و خواستار شد تا اینکه آن حضرت را بدید و نشان خاتم را در کتف او مشاهده کرد، فریاد بر آورد و مدهوش شد، قریش بدو عجب کردند و بخندیدند یوسف به خود آمد و گفت ای معشر قریش آیا میخندید بر من هذا نبی السیف اینک نبوت از میان بنی‌اسرائیل برخاست و این خبر پراکنده شد. و در این وقت حسان بن ثابت هفت ساله بود و در مدینه سکون داشت یکی از احبار یهود را نگریست که غوغا بر انگیخت و یهودان را گرد خود مجتمع ساخت و گفت ستاره
«* بشارات صفحه 179 *»
احمد دوش پدید شد. همانا از مادر بزاده است، اما با این‌همه سعادت ایمان نیافت و چون خبر بعثت پیغمبر بدو رسید انکار نبوت او کرد. از آن سوی چون ابوقبیس بن عدی که از بت پرستیدن کیش نصاری گرفته بود، اصغاء فرمود که ستاره احمد آشکار شده گفت راست است این خبر، چه وقت ظهور او است. و من جامه رهبانان گرفتهام از بهر آن است که روزی او را دریابم و بدو ایمان آرم، و آن‌گاه که خبر دعوت پیغمبر را از مکه شنید تصدیق نمود و چون آن حضرت به مدینه هجرت فرمود هنوز ابوقبیس زندگی داشت اما به غایت پیر بود.
و هم در شب ولادت آن حضرت شیاطین به نزد ابلیس آمدند و از آن آیات که مشاهده کرده بودند باز گفتند و مکشوف داشتند که امشب ما را از عروج به فلک و سیر در آسمان‌ها رد و منعی حادث شده و ندانسته که سبب چیست. ابلیس خود میان ببست و گرد جهان طوافی بکرد، و چون به خانه مکه آمد، ملایک را نگریست که گرد آن خانه را فرو گرفتهاند خواست به درون شود جبرئیل بانگ بر وی زد که دور شو گفت چیست؟ فرمود که بهترین انبیاء متولد شده گفت آیا مرا بر او دستی هست و بهرهای از او توانم گرفت؟ فرمود هرگز تو را بدو دست نخواهد بود. عرض کرد که آیا از امت او نصیبی دارم؟ فرمود بلی، گفت من بدان کفایت خویش کنم.
همانا قبل از ولادت عیسی ابلیس را تا آسمان هفتم راه بود و چون عیسی متولد شد سیر او از سه آسمان منقطع شد. پس از آسمان چهارم برتر نتوانست شد و بعد از ولادت رسول اللّه؟ص؟ یک‌باره راه او از فلک انقطاع یافت، و کاهنان نیز از همزادان دور افتادند و اخبار به غیب نتوانستند کرد، و کردار سحره و علم قیافه نیز محو شد.
معالحدیث حضرت رسول؟ص؟ در روز جمعه هفدهم شهر ربیع‌الاول بعد از طلوع فجر متولد شد، و این روز موافق بود با بیست و هشتم نیسان و بیستم شباط رومی و هفدهم دی‌ماه فرس و از واقعه فیل و قصه ابرهه چنانکه مذکور شد پنجاه و پنج روز
«* بشارات صفحه 180 *»
گذشته بود. و ولادت آن حضرت در مکه معظمه در کوهی بود که مشهور است به ارقاق‌المولود و آن کوه در شعبی است که معروف است به شعب بنی‌هاشم در سرایی که شناخته است به سرای محمد بن یوسف و آن سرای به میراث بهره پیغمبر گشت، و آن را در زمان خود به عقیل بن ابی‌طالب بخشید.
تا آنکه می‌گوید: چون آمنه؟عها؟ بار بنهاد قائلی بانگ برداشت که بهترین مردم از تو بزاد، او را محمد نام کن. پس آمنه او را بدین نام خواند و بعد از سه روز عبدالمطلب محمد؟ص؟ را در آغوش گرفته به مکه آورد و چون به درون کعبه رفت آن حضرت فرمود بسم اللّه و باللّه و کعبه در جواب به سخن آمد و گفت السلام علیک یا محمد و رحمة الله و برکاته و هاتفی آواز داد جاء الحق و زهق الباطل انّ الباطل کان زهوقا آن‌گاه عبدالمطلب گهوارهای از خیزران سیاه به دست کرد و با زر و گوهر مرصع نمود و بافته زرتاری سفید از آن بیاویخت، و عقدی از مروارید و دیگر جواهر بدان بست، و آن حضرت با آنها خدای را تسبیح می‌گفت. و روز چهارم سواد بن قارب نزد عبدالمطلب آمد و خواستار شد دیدار رسول اللّه را، عبدالمطلب سواد را به خانه در آورد آن حضرت را حاضر ساخت، و چون پرده از جمالش بر گرفت نوری ساطع شد که ایشان آستین بر دیده نهادند، پس از آن سواد سر و پای آن حضرت را ببوسید و عبدالمطلب را گواه گرفت که من بدو ایمان آوردم. و روز هفتم ولادت، ابوطالب از بهر آن حضرت عقیقه کرد، و در این هفته آمنه پیغمبر را شیر داد و در شب هشتم ثوبیه کنیز ابولهب به شیر پسر خود که مسروح نام داشت پیغمبر را ارضاع کرد. و این ثوبیه مژده ولادت پیغمبر را به ابولهب برد. و او به مژدگانی وی را آزاد ساخت و این آزادی را خدای در حق او ضایع نگذاشت چنانکه عباس عم رسول اللّه بعد از هلاکت ابولهب او را در خواب دید به بدترین حالتی با او گفت بعد از ما به چه رسیدی ابولهب گفت بعد از شما به راحتی نرسیدم جز اینکه مرا این قدر آب دهند که در اینجا گنجد، و اشاره کرد به گودی که در میان دو انگشت ابهام و سبابه است، و این به برکت آزاد کردن ثوبیه است.
«* بشارات صفحه 181 *»
بالجمله سه ماه ثوبیه آن حضرت را شیر داد تا آنکه می‌گوید: و بعد از ثوبیه حلیمه آن حضرت را شیر داد و او دختر ابوذؤیب است و نام ابوذؤیب عبدالله است. تا آنکه می‌گوید: و نام شوهر حلیمه الحارث بن عبدالعزی است. تا آنکه می‌گوید: همانا صنادید عرب را قانون بود که طفلان خویش را به دایه‌گان میسپردند تا زنان ایشان به فراغت باشند و اولاد زیادت کنند. و مرضعات از صحرانشینان اختیار می‌کردند تا ایشان در میان قبایل به شجاعت و فصاحت برآیند، چه طیب هوا و عذوبت آب را در طلاقت لسان و بلاغت بیان دخلی تمام است، و از اینجا است که پیغمبر فرمود انا اعرب من قریش استرضعت فی سعد بن بکر چه قبیله سعدیه در میان عرب به فصاحت نامدار بودند. بالجمله از این روی در هر خزان و بهاری زنان مرضعات از قبایل عرب که در حوالی مکه بودند متوجه حرم شده اطفال شیرخواره را از بهر ارضاع به قبایل خود میبردند و می‌داشتند تا مدت رضاع به سر می‌شد. چون نوبت به پیغمبر؟ص؟ افتاد فرشتگان خدای او را از نظر مادر غایب کرده بر تمامی بقاع شرق و غرب بگذرانیدند و منادی رحمن همی ندا کرد که ای آفرینش این محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب است. حبّذا پستانی که او را شیر دهد و خوشا آن دست که او را پرورش فرماید و خنکا آن خانه‌ای که در آنجا ساکن شود. از این ندا تمامت آفرینش به آرزوی این مقام شدند و طیور و ریاح و سحاب هم بدین امید بودند. دیگر باره از غیب ندا شد که نخست رقم این سعادت به نام حلیمه سعدیه بنت ابوذؤیب شده.
بالجمله در آن سال در قبیله حلیمه قحطی بزرگ بود، و حلیمه و شوهر او حارث، حماری لاغر و شتری پیر داشتند که شیر اندکی در پستان او به زحمت یافت می‌شد و ایشان به صعوبت معاش می‌کردند، و این ببود تا آن زمان که مرضعات قصد سفر مکه کردند و حارث نیز ضجیع خود حلیمه را بر داشته با قبیله کوچ داد و دختران خود را به خانه گذاشت و خود بر شتر سوار شده و حلیمه بر حمار بر آمد و عبدالله را که
«* بشارات صفحه 182 *»
طفل شیر خواره بود از پیش روی بداشت. چون به حوالی مکه رسیدند قبیله بنی‌سعد را ندائی به گوش رسید که امسال خدای حرام کرد که زنان دختر آرند به برکت مولودی که در قریش به وجود آمد، خوشوقت آن پستانی که او را شیر دهد! ای زنان بنی‌سعد بشتابید تا آن دولت را دریابید. چون این ندا بشنیدند الم جوع را فراموش کرده به شتاب همی تاختند. و چون حمار حلیمه بی‌توان بود از قفای کاروان کوچ می‌داد هر چه قوت می‌کرد سبقت نمی‌توانست گرفت و از جانب راست و چپ خود ندائی میشنید که هنیئاً لک یا حلیمة. ناگاه از میان شکاف دو کوه مردی بر او ظاهر شد مانند نخلی باسق و حربهای از نور به دست او بود و دست بر شکم حمار حلیمه زد و گفت ای حلیمه خدای تو را بشارت فرستاده و مرا امر فرموده که شیاطین را از تو دور کنم. با شوهر گفت آنچه من میبینم و میشنوم آیا تو میبینی و میشنوی؟ حارث گفت نی، چیست تو را که مانند خائفانی؟ پس شتاب همی کردند تا به دو فرسنگی مکه فرود شده منزل ساختند. در آن شب حلیمه در خواب دید که درختی سبز با شاخه‌های بسیار بر سر او سایه افکنده و از میان او نخلی با گوناگون رطب پدید است. و زنان بنی‌سعد بر او گرد شده میگویند ای حلیمه تو ملکه مایی و از آن درخت یک خرما به زیر افتاد و آن را حلیمه بر گرفته بنوشید و حلاوتی از آن یافت که در خواب و بیداری با او بود. و چندان که پیغمبر خدا؟ص؟ را در برداشت آن حلاوتش در مذاق بود.
بالجمله حلیمه این خواب را مستور داشت و روز دیگر کوچ دادند و زنان قبایل سبقت گرفته به مکه در آمدند و هر طفلی شیر خواره که در میان قبایل اشراف و مالداران، چون بنی‌مخزوم و دیگر اقوام یافتند، بگرفتند. آن‌گاه که حلیمه برسید هیچ طفلی نیافت و سخت اندوهناک گشت. ناگاه مردی را با عظمت یافت که ندا همی کرد و فرمود ای گروه مرضعات هیچ‌کس هست از شما که طفلی نیافته باشد؟ حلیمه سؤال کرد که این مرد که باشد؟ گفتندی عبدالمطلب بن هاشم سید مکه است.
«* بشارات صفحه 183 *»
لاجرم پیش تاخت و گفت آن منم فرمود که تو کیستی؟ گفت زنی از بنی‌سعدم و حلیمه نام دارم عبدالمطلب تبسم فرمود و گفت بخ بخ خصلتان جیدتان، سعد و حلم بینهما عزّ الدهر و عزّ الابد خوش خوش نیکوست، سعادت و حلم که در ميان آن عزّ سرمدی و عزّ ابدی باشد. آن‌گاه گفت ای حلیمه نزد من کودکی است یتیم که محمد نام دارد و زنان بنی‌سعد او را نپذیرفتند و گفتند او یتیم است و تمتع از یتیم متصور نمی‌شود تو بدین کار چونی؟ حلیمه گفت مرا مهلت ده تا با شوهر خود مشورت کنم و چون این راز با شوهر در میان گذاشت، گفت زود بشتاب و او را دریاب دیگر طفلی به جای نمانده و در حال حلیمه را الهام شد، که اگر محمد را ترک گویی هرگز فلاح نیابی. پس به نزد عبدالمطلب آمد، و آن جناب او را به خانه آمنه آورد و آمنه او را اهلاً و سهلاً گفت و طفل را به او عرض کرد. حلیمه به اوّل دیدار شیفته جمال مبارکش شد و آن حضرت را در بر گرفته پستان راست خویش را در دهانش گذاشت. و محمد؟ص؟ هرگز از پستان چپ حلیمه شیر نیاشامید، و آن را از بهر برادر رضاعی خود می‌داشت. و حلیمه را آن مقدار شیر نبود که فرزند خود را سیر کند، چندان‌که شب‌ها از بانگ گریستن او همسایگانش به خواب نتوانستند شد، و از برکت آن حضرت پستانهای او شیرآور شد چنانکه هر دو سیر بخوردند و شبانگاه شاد بخفتند.
و چون حلیمه آن حضرت را به منزل خویش آورد شوهر او حارث به نزدیک آن شتر پیر شد تا مگر از او شیر دوشد، ناگاه پستان او را پر شیر یافت چندان‌که شیر بخورد و سیر شد، و گفت ای حلیمه من از این فرزند مبارک‌تر ندیدهام و این جمال در هیچ بشر نیافتهام و سجده شکر به جای آورد. پس حلیمه سه روز دیگر در مکه توقف فرمود و هر روز پیغمبر را به خدمت آمنه همی آورد و آمنه از آنچه در ایام حمل دیده بود با او بگفت، و او را به کتمان آن اسرار وصیت کرد. پس روز چهارم عبدالمطلب پیغمبر را به پای کعبه آورد و هفت شوط طواف داد و خدا را بر او گواه گرفت، و با حلیمه سپرد و
«* بشارات صفحه 184 *»
چهار هزار درهم و ده جامه و چهار کنیز رومی بدو عطا کرد، و تا بیرون کعبهاش مشایعت فرمود. پس حلیمه بر حمار خویش سوار شده آن حضرت را از پیش روی خود بداشت و حارث بر آن شتر لاغر بر آمد و عبدالله فرزند خود را در بر گرفت و چون به راه در آمدند آن حمار لاغر در حال توانا شد و بر جمیع ستور قبیله پیشی گرفت و چنان فربه و خرم بود که زنان قبیله او را نمیشناختند، و آن حمار به سخن آمده می‌گفت به برکت خاتم پیغمبران شفاء یافتم که بر پشت من سوار است.
و حلیمه در میان راه به غاری رسید که مردی نورانی از آنجا بیرون شد و سلام کرد به آن حضرت و گفت حق؛ مرا موکل کرده است به رعایت او. و گله آهویی پدیدار گشت و گفتند ای حلیمه نمی‌دانی تربیت که می‌کنی، او پاک‌ترین پاکان است. به هر کوه و دشت میرسید به آن حضرت سلام می‌دادند، و فرشتهای بر او موکل بود که نمیگذاشت از بدن مبارکش آنچه نباید دید پدیدار شود، و پیوسته نادیدنی را به زیر جامه پنهان می‌داشت. و به هیچ منزلی فرود نمیشد جز اینکه سبز و خرم می‌شد و چون به قبیله خویش رفتند برکت در ایشان پدیدار گشت و گوسفندان ایشان شیر آور شدند و روز تا روز خیر در ایشان زیاده بود. و حلیمه همی خواست تا از آن حضرت اصغای کلمه‌ای کند، اوّل سخنی که شنید این بود لااله الّا الله قدوساً قدوساً نامت العیون و الرحمن لاتأخذه سنة و لانوم.
و آن حضرت هرگز محتاج به غسل و تطهیر نشد و هرگز از وی مدفوعی دیده نگشت که در زمین اندر می‌شد. و در روز و هفته و ماه چنان بالیده میگشت که مشابهت با دیگر طفلان نداشت و هرگز با طفلان به بازی نشد و ایشان را نیز از بازی باز می‌داشت. و هرگز به دست چپ چیزی اخذ نفرمود و چون زبانش گشوده شد به هر چه دست بردی بسماللّه گفتی. و حلیمه چندان که آن حضرت با وی بود، شوهر را در کنار خویش نمیگذاشت و هر روز نوری چون آفتاب فرود شده غاشیه او می‌شد و هر روز دو
«* بشارات صفحه 185 *»
مرغ سفید به گریبان او در رفته ناپدید میگشت. چون دو سال از مدت آن حضرت بگذشت حلیمه او را به مکه آورد و به خدمت آمنه سپرد و چون برکت از آن حضرت یافته بود در دل همی خواست تا وسیلهای انگیزد و جنابش را دیگر باره به منزل خويش برد. پس عرض کرد ای آمنه آب و هوای مکه نیکو نباشد و بیشتر وقت مرض وبا در این اراضی ظاهر گردد. و من بر این طفل سخت ترسانم اگر اجازت دهی و بازش به من گذاری او را دیگر باره به خانه خویش برم و نیکو بدارم. الحاح فراوان فرمود تا اجازت یافت و آن حضرت را برداشته به خانه خویش شتافت، و مدتی دیگر بداشت چنانکه مذکور خواهد شد.
همانا بعضی از مورخین بر آنند که شیما بعد از مبعث رسول اللّه ایمان آورد و در اسلام حلیمه خلاف کردهاند و این سخن با آن‌همه آیات که حلیمه مشاهده کرد و آن سعادت ارضاع که او را روزی شد، استوار نباشد. و نیز بعضی از محققین اسلام او را تصریح کردهاند.
بشارات
در ناسخ‌التواریخ می‌گوید چون حلیمه دیگر باره محمد؟ص؟ را از نزد آمنه به سرای خویش آورد و ماهی چند بگذشت، روزی آن حضرت با حلیمه فرمود که برادران خود را روزها نمیبینم ایشان به کجا میروند؟ حلیمه عرض کرد که هر بامداد گوسفندان را از بهر چرانیدن برند، و شامگاه باز آرند. رسول اللّه فرمود که مرا نیز با ایشان فرست که همکاری کنم. بامداد دیگر حلیمه موی آن حضرت را شانه زد و جامه‌اش بپوشید و سرمه بکشید و دفع عین‌الکمال([5]) را رشته‌ای از حرز یمانی از گردنش بیاویخت. پیغمبر؟ص؟ آن رشته را از گردن گسسته به زیر افکند و گفت نگهبان من خدا است و با من است، و با برادران رضاعی بیرون شد. و در محلی که قریب به سرای
«* بشارات صفحه 186 *»
بود به چرانیدن گوسفندان مشغول گشت، و بر هر سنگ و کلوخی که باز میخورد بانگ بر می‌آمد که السلام علیک یا محمد السلام علیک یا محمود السلام علیک یا صاحب القول العدل، لااله الّا اللّه محمد رسول اللّه و چون روز گرم می‌شد ابری بر آن حضرت سایه میگسترد، و هرگاه میبارید بر سر آن حضرت بارندگی نداشت، بلکه امطار آن سحاب در اطراف آن فرود می‌شد. و در راه چنان افتاد که به نخلی خشک باز خورد و پشت مبارک بدان نخل داد در حال سبز شد و رطب گوناگون آورد.
بالجمله چون نیمروز شد، حمزه که پسر بزرگ‌تر حارث بود، و او را از زنی جز حلیمه داشت، نالان و غریوان به سوی حلیمه شتافت و فریاد کرد که برادر قرشی مرا دریاب که دو مرد سفید جامه در رسیدند و او را گرفته به فراز کوه شدند و شکم او را شکافتند اکنون تا تو او را دریابی زنده نخواهد بود. حلیمه با شوهر بی‌دستار و کفش به جانب کوه دویدند و چون برسیدند آن حضرت را سالم و خندان یافته سر و چشمش را ببوسیدند و گفتند چه پیش آمد تو را؟ فرمود که دو تن سفید جامه بر من در آمدند، همانا جبرئیل و میکائیل بودند، در دست یکی طشتی از زمرّد پر برف بود، و مرا در ربوده به فراز کوه آوردند، و یکی سینه مرا چاک داد و دست برده احشای درون مرا بر آورد و بدان برف شستشو کرده، به جای خود گذاشت. و آن دیگری دست فرا برده قلب مرا از جای بر داشت و دو نیمه ساخت، نکته سودائی که با خون آلایش داشت بر گرفت و بینداخت، و گفت هذا حظ الشیطان منک یا حبیب الله و بعد از آن اندرون دل مرا به چیزی که با خود داشتند بپرداختند، و به جای خود نهادند و خاتمی از نور بدان برزدند که هنور خوشی آن در عروق و مفاصل من سایر است. آن‌گاه یکی با دیگری گفت که او را با ده کس از امت او موازنه کنید، چون وزن کردند من افزون آمدم بدین گونه تا با صد هزار کس موازنه کردند هم افزون بودم، پس گفت بگذار او را که از تمامت امت فزون آید. پس میان چشمان مرا ببوسیدند و گفتند یا حبیباه بیم مکن اگر بدانی برای چه
«* بشارات صفحه 187 *»
نیکوییها آمده‌ای چشم تو روشن گردد، پس مرا بگذاشتند و به سوی آسمان شدند. اگر خواهی با تو بنمایم که از کجا به درون رفتند، حلیمه او را برداشته به خانه آورد شوهر و خویشان با او گفتند که این طفل را برداشته به نزدیک عبدالمطلب رسان پیش از آنکه داهیه‌ای در آید همانا این کودک را جن گرفته است. پس حلیمه با شوهر آن حضرت را برداشته روانه مکه شدند ناگاه هاتفی ندا در داد که ربیع خیر و امان از بنی‌سعد بیرون میرود وقت تو خوش ای بطحاء که نور و بهاء باز تو خواهد آمد، و بدان برکت محروس خواهی بود.
بالجمله چون به دروازه مکه رسیدند حلیمه آن حضرت را بنشاند، و خود از بهر حاجتی به در شد و چون باز آمد او را نیافت، فریاد برکشید و به هر جایش جست اثری نیافت، ناچار به نزد عبدالمطلب آمد و این خبر بداد. عبدالمطلب بیرون شده به کوه صفا بر آمد و فریاد بر کشید که ای آل‌غالب، قریش او را اجابت کردند و بر او مجتمع شدند. فرمود که فرزند من محمد مفقود شده او را طلب باید کردن، پس همگی سوار شدند و از هر جانب فحص همی کردند و او را نیافتند عبدالمطلب به درون حرم آمد و هفت نوبت طواف کرده این رجز بخواند:
| یا رب ردّ راکبی محمدا | رداً الیّ و اتخذ عنی یدا | |
| انت الذی جعلته لی عضدا | یا ربّ انّ محمداً لمیوجدا |
فـــــــانّ قــومــــی کـلّهــــــــم تبــــــددا
در این وقت بانگ هاتفی را اصغاء فرمود که می‌گوید ای مردمان غم مخورید که محمد را خدایی است که او را فرو نگذارد. عبدالمطلب گفت ای گوینده کجا است او؟ پاسخ آمد که در وادی تهامه به پای درختی نشسته عبدالمطلب بدان سوی بتاخت و در راه ورقة بن نوفل بدو پیوست، و هر دوان شتافته آن حضرت را در پای درخت موردی یافتند، که ورق مورد می‌گیرد. پس عبدالمطلب او را برداشته به مکه آورد و با آمنه سپرد. و زر و
«* بشارات صفحه 188 *»
شتر فراوان صدقه بداد و حلیمه را به انواع افضال و احسان نواخته به خانه خویش گسیل ساخت تا آنکه می‌گوید: بالجمله چون آن حضرت را به نزد آمنه آوردند ام‌ایمن حبشیه که کنیز عبدالله بود و برکت نام داشت و به میراث به محمد؟ص؟ رسیده بود به حضانت و نگاهداشت او پرداخت. و هرگز رسول‌اللّه را ندید که از گرسنگی و تشنگی شکایت کند، هر بامداد شربتی از زمزم بنوشیدی و تا شامگاه هیچ طعام نطلبیدی، و بسیار بود که چاشتگاه بر او عرض طعام می‌کردند و اقدام به خوردن نمیفرمود.
بشارات
در ناسخ‌التواریخ می‌گوید بالجمله چون نام سیف به سلطنت بلند شد و اراضی حجاز و بادیه را فرو گرفت مردم عرب از هر جانب به سوی او همی شدند و او را به سلطنت تهنیت گفتند و او هرکس را جداگانه جایزه همی داد. از قریش عبدالمطلب بن هاشم که سید قبیله بود و امیة بن عبدالشمس و عبدالله بن جُذعان و اسد بن خویلد بن عبدالعزی و وهب بن عبدمناف و جمعی دیگر از وجوه قریش به سوی صنعاء شدند و چون خبر ورود ایشان را به سیف بردند آن جماعت را به نزدیک خویش طلب داشت و با هر یک اظهار مهر و حفاوتی جداگانه کرد. از میانه عبدالمطلب گفت اگر اجازت رود سخنی چند به تهنیت گویم. تا آنکه می‌گوید: چون این تهنیت بدین طلاقت بگفت و این تحیت بدین بلاغت بیاراست سیف گفت تو کیستی و نام تو چیست؟ فرمود من عبدالمطلب بن هاشمم فرمود فرزند خواهر مایی چه مادر او از قبیله بنیالنجار بود. آن‌گاه عبدالمطلب را به نزدیک خویش طلب داشت و گفت: «مرحباً و اهلاً و ناقةً و رحلاً و مستناخاً سهلاً و ملکاً و نحلاً» و آن جماعت را در دار ضیافت خویش فرود آورد، و خوردنی و آشامیدنی از بهر ایشان بیاراست و تا یک ماه از آن گروه یاد نکرد. آن‌گاه عبدالمطلب را طلب داشت و مجلس را از بیگانه بپرداخت و گفت میخواهم با تو سری بگویم که تاکنون با هیچ کس ظاهر نساختهام و چون تو را
«* بشارات صفحه 189 *»
معدن آن سر می‌دانم از تو پنهان نخواهم داشت. اما تو با کسی آشکار مکن همانا در کتب متقدم به امری عظیم ره کرده‌ام، که شرف حیات و فضیلت ممات است و از بهر جمیع مردم خاصه از برای قبیله تو، عبدالمطلب گفت آن چیست و چگونه است؟ «فقال اذا ولد غلام بالتهامة بین کتفیه شامة کانت له الامامة و لکم به الزعامة الی یوم القیمة» عبدالمطلب گفت «ابیت اللعن»([6]) مرا شاد کردی و بهترین خبر دادی، اگر هیبت ملک مانع نبود سؤال میکردم که از بهر من چه شرف و شادی حاصل خواهد بود؟ و بر سرور خویش میافزودم، سیف گفت «هذا حینه الذی فیه یولد او قدولد اسمه محمد یموت ابوه و امه و یکفله جدّه و عمه و قدولد سراراً و الله باعثه جهاراً و جاعل له منا انصاراً لیعزّ بهم اولیاءه و یذل بهم اعداءه یضرب بهم الناس عن عرض و یستبیح بهم کرائم الارض یکسر الاوثان و یخمد النیران و یعبد الرحمن و یزجر الشیطان قوله فصل و حکمه عدل یأمر بالمعروف و یفعله و ینهی عن المنکر و یبطله».
عبدالمطلب از کلمات سیف دانست که طفلی که به نام محمد است یا متولد شده یا عن‌قریب متولد شود، و مادر و پدر او بمیرند و تربیت او جد و عم او کنند و او را خدا مبعوث گرداند تا دوستانش را عزیز و دشمنانش را ذلیل فرماید، بتان را بشکند و آتشکدهها را بنشاند، و کار او همه بر عدل باشد. پس از این سخنان سخت شاد شد، و لختی سیف را پوزش نمود و دیگر باره خواستار آمد که از این روشن‌تر سخن آرد، پسر ذی‌یزن فرمود «و البیت ذی‌الحجب و العلامات و النصب انک یا عبدالمطلب لجده غیر کذب». یعنی قسم به خانه خدای و علامات آن، که تو جدّ اویی. عبدالمطلب چون این سخن شنید از بهر سجده شکر روی بر خاک نهاد و دیر سر برداشت. سیف گفت سر از خاک بردار و باش تا آنچه ذکر کرده شده معاینه کنی، عبدالمطلب سر برداشت و گفت ای ملک اینک مرا فرزندی است که محمد نام دارد و پدر و
«* بشارات صفحه 190 *»
مادرش وفات کرده جد و عمش کفالت او کنند، و چنان دانم که او را شأنی عظیم است سیف گفت این هم او است که من گویم. «فانی لست آمن انیدخلهم النفاسة من انیکون له الریاسة فیطلبون له الغوائل و ینصبون له الحبائل».
سخنان مرا از همراهان خویش مخفی بدار و یهود را از حال او آگهی مده که دشمنان ویند، اگر می‌دانستم که مرگ مرا مجال می‌دهد از بهر نصرت او با مردم خود به مدینه میشدم زیرا که دارالملک او یثرب خواهد بود، و امر وی در آنجا محکم خواهد شد و هم در آنجا مدفون خواهد شد. و اگر بیم نداشتم که از بهر او آفتی باشد هم اکنون سرّ وی را آشکار میساختم و پرده از این راز بر میگرفتم. تو اکنون از اینجا به شهر خویش شو و در حفظ و حراست او استوار باش. این بگفت آن‌گاه همراهان عبدالمطلب را طلب داشت و هر یک را ده غلام و ده کنیز و دو جامه از برد یمانی عطا کرد و نیز هر یک را صد شتر و پنج رطل ذهب و ده رطل سیم و کرشی از عنبر بداد، و ده مساوی آنچه بدین جمله بذل کرده بود در حضرت عبدالمطلب هدیه فرمود. تا آنکه می‌گوید: بالجمله سیف بن ذی‌یزن عبدالمطلب را بدرود کرد و گفت اگر توانی چون امسال به سر شود هم به نزدیک من آی تا دیگر باره دیدار تو را تازه کنم پس عبدالمطلب روانه حجاز شد.
بشارات
مرحوم مجلسی علیهالرحمه در کتاب دویم حیوةالقلوب میفرماید که شاذان بن جبرئیل قمی و ابن بابویه و شیخ طبرسی و غیر ایشان روایت کردهاند به اندک اختلافی و اکثر موافق روایت شاذان است که در زمان عبدالمطلب پادشاهی بود در یمن که او را سیف بن ذی‌یزن می‌گفتند و بر مکه معظمه مستولی گردید، و پسر خود را در آنجا والی گردانید. پس عبدالمطلب اکابر قریش و رؤسای بنی‌هاشم را طلب نمود و به اتفاق ایشان متوجه یمن گردید که او را مشاهده نماید و او را ترغیب کند بر عطف و مهربانی نسبت به اهل مکه. پس چون وارد یمن شدند و رخصت طلبیدند که به نزد او
«* بشارات صفحه 191 *»
بروند امرای او گفتند که او به قصری رفته است، و عادت او این است که چون فصل گل می‌شود داخل قصر غمدان می‌شود و زیاده از چهل روز در آنجا با خواص خود مشغول عشرت و شادی میباشد. و در این ایام کسی را رخصت دخول مجلس او نیست، و باغی که قصر غمدان در آن واقع بود دری به سوی صحرا داشت و بر همه درها دربانان موکل بودند. عبدالمطلب روزی به سوی درگاهی رفت که به جانب صحرا مفتوح بود و از دربان آن درگاه رخصت دخول طلبید، دربان گفت که در این ایام پادشاه با جواری و زنان خود خلوت کرده است، و کسی را رخصت دخول قصر او ميسر نیست و اگر نظرش بر تو افتد مرا با تو به قتل میرساند. عبدالمطلب کیسه زری به او داد و گفت تو مانع من مشو و امر قتل مرا به من بگذار و در باب تو عذری به او خواهم گفت که آسیبی به تو نرساند. چون دربان دیدهاش به زر سرخ افتاد خونِ سیاه و روزِ تباه خود را فراموش کرد و مانع آن مقرب درگاه اله نگردید. و چون عبدالمطلب داخل بستان شد دید که قصر غمدان در میان بستان واقع است و انواع گل‌ها و ریاحین بر اطراف آن قصر دلنشین احاطه کرده، و نهرهای صافی بر دور آن قصر می‌گردد. و سیف مانند شمشیر بران بر ایوان قصر غمدان رو به سوی خیابان بر قصر خود تکیه داده است. پس چون نظرش بر عبدالمطلب افتاد در غضب شد و با غلامان خود گفت که کیست این مرد که بی‌رخصت من داخل این بستان شده است؟ به زودی او را به نزد من آورید.
پس غلامان به سرعت شتافتند و آن حضرت را به مجلس او در آوردند و چون عبدالمطلب داخل شد، قصری دید به طلا و لاجورد و انواع زینت‌ها آراسته و از جانب راست و چپِ قصر او کنیزان بی‌شمار با نهایت حسن و جمال صف کشیدهاند، و نزدیک او عمودی از عقیق سرخ نصب کردهاند و بر سر آن جامی از یاقوت نصب کردهاند که مملو است از مشک ناب، و در جانب چپ او جامی از طلای سرخ نهادهاند و شمشیر کین خود را برهنه کرده بر زانو گذاشته است. پس از عبدالمطلب
«* بشارات صفحه 192 *»
سؤال کرد که تو کیستی؟ گفت منم عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف و نسب شریف خود را تا حضرت آدم ذکر کرد. پس سیف گفت ای عبدالمطلب تو خواهر زاده مایی، گفت بلی. زیرا که سیف از آل‌قحطان بود و آل‌قحطان از برادر و آل‌اسماعیل از خواهر بودند. پس سیف عبدالمطلب را تعظیم و تکریم فراوان نمود و گفت خوش آمدی و مشرف ساختی و با آن حضرت مصافحه کرد و او را در پهلوی خود جا داد و پرسید برای چه کار آمده‌ای؟ عبدالمطلب گفت ماییم همسایگان خانه خدا و خدمه آن و آمدهایم که تو را تهنیت بگوییم بر ملک و پادشاهی و نصرت یافتن بر دشمنان خود، و او را بسیار دعا کرد و سیف را از مکالمه آن حضرت مسرت بر مسرت افزود و آن حضرت را با سایر رفقاء تکلیف دارالضیافه فرمود، و مهمانداری برای ایشان مقرر نمود، و مبالغه بسیار در اکرام و اعظام ایشان کرد. و هر روز هزار درم خرج ضیافت ایشان مقرر کرد. پس شبی عبدالمطلب را به خلوت طلبید و خدمه خواص خود را بیرون کرد، و به غیر از جناب ایزدی دیگری بر سخنان ایشان مطلع نگردید. و گفت ای عبدالمطلب میخواهم رازی از رازهای خود به تو بگویم که تا حال با دیگری نگفتهام و تو را اهل آن می‌دانم و میخواهم آن را پنهان کنی از غیر اهل آن، تا وقت ظهور آن در آید. عبدالمطلب گفت چنین باشد، سیف گفت ای ابوالحارث در شهر شما طفلی هست خوش‌رو و خوش‌بدن، و در حسن و قد و قامت، یگانه اهل زمین است و در میان دو کتف او علامتی هست، و در زمین تهامه مبعوث خواهد گردید و حق‌تعالی بر سر او درخت پیغمبری رویانیده است، و به هر جا که رود ابر بر سر او سایه افکند و او است صاحب شفاعت کبری در روز قیامت، و در مهر پیغمبری که در میان دو کتف او است دو سطر نوشته است سطر اول لااله الّا اللّه سطر دویم محمّد رسول اللّه و حق‌تعالی مادر و پدرش، هر دو را به رحمت خود برده است و جد و عم او، او را تربیت مینمایند. و در کتاب‌های بنی‌اسرائیل وصف او از ماه شب چهارده روشن‌تر است.
«* بشارات صفحه 193 *»
و حق‌تعالی گروهی از ما یعنی اهل یمن را یاور او خواهد گردانید و دوستانش را به او عزیز و دشمنانش را به او خوار خواهد کرد. و بت‌ها را خواهد شکست و آتشکدهها را خاموش خواهد کرد. گفتار او حکمت است و کردار او عدل، و امر می‌کند به نیکی و به عمل میآورد آن را، و نهی می‌کند از بدی و باطل میگرداند آن را، و اگر نه آن بود که می‌دانم پیش از بعثت او وفات خواهم یافت، هر آینه با لشکر خود به سوی مدینه می‌رفتم که پایتخت او خواهد بود، تا او را یاری کنم و اگر نه ترس بر او داشتم؛ که دشمنان او را ضایع کنند هر آینه امر او را ظاهر میکردم، و در این وقت طوایف عرب را به سوی او دعوت میکردم. و گمان دارم که تو جد او باشی، عبدالمطلب گفت بلی ای پادشاه منم جد او. پادشاه گفت خوش آمدی و ما را شرف‌ها به قدوم خود بخشیدهای، و تو را گواه میگیرم بر خود که من ایمان آوردهام به او به آنچه از جانب پروردگار خود خواهد آورد. و سه مرتبه با نهایت درد آه کشید و گفت چه بودی اگر زمان او را در مییافتم و جان در یاری او میباختم. پس سعی نما در حراست و حمایت او، که او را دشمنان بسیار است خصوصاً یهود که عداوت ایشان از همه بیشتر است. و از قوم خود در حذر باش، که حسد می‌برند بر او و آزارها از ایشان به او خواهد رسید. و عبدالمطلب در ریش سیف موهای سفید بسیار مشاهده نمود. پس آن حضرت را مرخص فرمود و گفت فردا با یاران خود به مجلس عام حاضر گردید تا شما را به اکرام خود مخصوص گردانم.
پس روز دیگر خود را مزین و خوشبو ساخته، به مجلس او داخل شدند. و ایشان را گرامی داشت و عبدالمطلب را به مزید اکرام مخصوص گردانید، و نزدیک خود نشانید. پس عبدالمطلب گفت ای پادشاه دیشب در ریش تو موهای سفید دیدم که امروز نمیبینم؟ سیف گفت من خضاب می‌کنم. گویند او اول کسی بود که خضاب کرد پس سیف جمیع آن گروه را تکلیف حمام کرد و خضاب از برای ایشان فرستاد تا همه ریش‌های خود را سیاه کردند به خضاب، و از برای هر یک از ایشان یک بدره زر
«* بشارات صفحه 194 *»
سفید و یک اسب و یک استر و یک غلام و یک کنیز و یک‌دست خلعت فاخر فرستاد، و برای عبدالمطلب مضاعف هر چه به ایشان داده بود فرستاد. و به روایت دیگر هر یک را ده غلام و ده کنیز و دو برد یمنی و صد شتر و ده رطل نقره و مشکی مملو از عنبر داد، و عبدالمطلب را ده برابر ایشان عطا کرد. پس اسب عقاب و استر اشهب و ناقه غضبای خود را طلبید و گفت ای عبدالمطلب اینها امانت است نزد تو که چون پسرزاده تو بزرگ شود به او تسلیم نمایی. و بدان که بر روی این اسب هرگز از پی دشمنی یا شکاری نرفتهام که بر او ظفر نیابم، و از پیش هر دشمن که گریختهام نجات یافتهام و بر این استر کوه‌ها و بیابان‌ها طی کرده‌ام، و از رهواری آن هرگز نخواستهام که از پشت آن فرود آیم. پس این هدیهها را به آن حضرت تسلیم نما و سلام فراوان از من به او برسان. عبدالمطلب گفت آنچه گفتی به جان قبول کردم. پس عبدالمطلب سیف را وداع کرد و متوجه مکه شد و میفرمود که من از این عطاها چندان شاد نشدم، زیرا که اینها فانی است، ولکن از امری شادم که شرف آن از برای من و فرزندان من باقی است و به زودی بر شما معلوم خواهد شد خبر آن.
و چون خبر قدوم شریف عبدالمطلب به مکه رسید اشراف و اعیان مکه به استقبال شتافتند، و حضرت سید ابرار؟ص؟ به استقبال جد بزرگوار حرکت فرموده با سکینه و وقار قدری راه رفت، و در کنار راه بر سنگی قرار گرفت. پس چون اصحاب و اولاد عبدالمطلب او را ملاقات کردند، پرسید که سید و آقای من محمد در کجا است؟ گفتند در کنار راه بر سنگی نشسته منتظر قدوم شما است. چون عبدالمطلب به نزدیک آن حضرت رسید از اسب فرود آمد و آن جناب را در بر گرفت و میان دیده‌هایش را بوسید، و گفت ای نور دیده این اسب و استر و ناقه را سیف بن ذی‌یزن برای شما به هدیه فرستاده است و شما را سلام میرساند. پس آن حضرت او را دعا کرد و بر اسب سوار شد و اسب از شادی و نشاط قرار نمیگرفت. و گویند که نسب آن
«* بشارات صفحه 195 *»
اسب چنین بود: عقاب بن نیزوب بن قابل بن بطال بن زادالراکب بن الکفاح بن الجنح بن موج بن میمون بن ریح و ریح را خدا به قدرت خود بی‌پدر و مادر آفریده بود.
و چون از عمر شریف حضرت رسالت‌پناه؟ص؟ هشت سال و هشت ماه و هشت روز گذشت عبدالمطلب را مرض صعبی عارض شد. پس فرمود که او را بر روی تختی برداشتند و در پیش پرده‌های کعبه معظمه گذاشتند و نُه پسر او بر دور تخت او قرار گرفتند و همه میگریستند بر او و حضرت رسول آمد و نزدیک جد بزرگوار خود نشست، ابولهب خواست که آن حضرت را دور کند عبدالمطلب بانگ زد بر او و گفت ای عبدالعزی تو عداوت این برگزیده خدا را از دل بیرون نخواهی کرد. پس روی به ابوطالب گردانید و او را بسیار در باب رسول خدا وصیت نمود، و سایر اولاد خود را در اعزاز و اکرام آن حضرت مبالغه بی‌حد فرمود، و گفت عن‌قریب جلالت و عظمت شأن او بر شما ظاهر خواهد شد. پس لحظهای بیهوش شد و چون به هوش آمد با اکابر قریش خطاب نمود و گفت آیا مرا بر شما حقی هست؟ همه گفتند بلی حق تو بر صغیر و کبیر ما بسیار لازم گردیده است، خدا تو را جزای خیر دهد و سکرات مرگ را بر تو آسان گرداند، چه نیکو امیر و بزرگی بودی برای ما. عبدالمطلب گفت وصیت می‌کنم شما را در حق فرزندم محمد که او را گرامی دارید، و بزرگ شمارید و در رعایت حق او و تعظیم شأن او تقصیر منمایید، همه گفتند شنیدیم و قبول کردیم. پس آثار احتضار بر آن سید عالی مقدار ظاهر شد و حضرت سید ابرار را در بر گرفت و گفت ای فرزند سعادتمند از پیش من دور مشو که تا تو نزدیک منی من در راحتم. پس به زودی مرغ روحش به سوی کنگره عرش رحمت، پرواز کرد. و به سندهای معتبر بسیار از حضرت امام جعفر صادق و حضرت امام رضا؟عهما؟ منقول است که حق‌تعالی پیغمبرش را یتیم گردانید و پدر و مادر آن حضرت را در طفولیت او به رحمت خود برد تا آنکه اطاعت احدی به غیر از خدا بر او لازم نباشد و کسی را به غیر او بر آن حضرت حق نباشد.
«* بشارات صفحه 196 *»
بشارات
مرحوم مجلسی؟رضو؟ در کتاب اول حیوةالقلوب در اواخر آن می‌گوید که در حدیث حسن از اسماعیل بن جابر منقول است که گفت در میان مکه و مدینه با رفیق خود همراه بودم. پس در باب انصار سخن گفتیم، بعضی گفتند که از قبیله‌های مختلف جمع شدهاند و بعضی گفتند که اهل یمنند تا آنکه رسیدیم به خدمت حضرت صادق؟ع؟ و آن حضرت در سایه درختی نشسته بود، چون نشستیم از باب اعجاز پیش از آنکه ما سؤال کنیم فرمود که تُـبّع از جانب عراق آمد و علماء و فرزندان پیغمبران با او همراه بودند، پس چون رسید به این وادی که از قبیله هذیل بود، گروهی از بعضی قبایل به سوی او آمدند و گفتند تو میروی به سوی اهل بلدی که مدت‌ها است که مردم را بازی میدهند و شهر خود را حرم نام نهادهاند و خانه‌ای ساختهاند و پروردگار خود ساختهاند و مراد ایشان مکه و خانه کعبه بود. پس تبّع گفت که اگر چنان باشد که شما میگویید مردان ایشان را خواهم کشت و فرزندان ایشان را اسیر خواهم کرد. پس دیده‌های او روان شد و بر رویش آویخت، پس علماء و فرزندان پیغمبران را طلبید و گفت فکر کنید در امر من و مرا خبر دهید که به چه سبب این بلا مرا عارض شد. پس ایشان ابا کردند از آنکه سبب آن را به او بگویند، پس چون قسم داد به ایشان، گفتند ما را خبر ده که چه در خاطر خود گذرانیدی؟ گفت در خاطر خود گذرانیدم که چون وارد مکه شوم مردان ایشان را بکشم و ذریت ایشان را سبی کنم و خانه ایشان را خراب کنم. گفتند ما این بلا را نمیدانیم مگر از این اراده‌ای که کردهای. گفت چرا؟ گفتند زیرا که آن شهر حرم خدا است و آن خانه خانه خدا است و ساکنان آن شهر و آن خانه فرزندان ابراهیم خلیلند. گفت راست گفتید اکنون چه کار کنم که از این گناه بیرون آیم و این بلا از من رفع شود؟ گفتند عزم کن بر خلاف آنچه عزم کرده بودی شاید این بلا از تو رفع شود. پس عزم کرد بر تعظیم مکه و کعبه و احسان به اهل
«* بشارات صفحه 197 *»
آن پس دیده‌هایش به جای خود برگشت و طلبید آن جماعت را که او را دلالت بر خراب کردن خانه کعبه کرده بودند، و ایشان را کشت. پس به مکه آمد و کعبه را جامه پوشانید و سی روز به مردم طعام خورانید و هر روز صد شتر از برای اهل مکه میکشت تا آنکه کاسههای بزرگ از گوشت پر می‌کردند و بر سر کوه‌ها میگذاشتند برای درندگان و علف و دانه در وادی‌ها و بیابان‌ها میریختند از برای وحشیان.
پس از مکه برگشت به سوی مدینه طیبه و گروهی از اهل یمن را که از قبیله غسان بودند در آنجا گذاشت برای انتظار مقدم شریف پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ و انصار از اولاد ایشانند.
و به روایت دیگر کعبه را جامه‌ای از نِطع([7]) پوشانید و خوشبو گردانید. و در روایت دیگر منقول است که تـبّع بن حسان چون به مدینه آمد سیصد و پنجاه نفر از یهود را کشت و خواست که مدینه را خراب کند. پس برخاست مردی از یهود که دویست و پنجاه سال عمر او بود و گفت ای پادشاه مانند تو کسی نمی‌باید قول باطل را قبول کند و مردم را از برای غضب بکشد، و تو نمیتوانی این شهر را خراب کنی، گفت چرا؟ آن یهودی گفت برای اینکه از فرزندان اسماعیل پیغمبری ظاهر خواهد شد و به این مکان هجرت خواهد کرد. پس دست برداشت از کشتن ایشان و به مکه رفت و کعبه را کسوت پوشانید و به مردم طعام داد. پس شعری چند خواند که مضمونش این است: شهادت می‌دهم بر احمد که او پیغمبری است از جانب خداوندی که آفریننده مخلوقات است، اگر عمر من متصل شود به عمر او هر آینه وزیر و یاور او خواهم بود. و ابن شهر آشوب روایت کرده است که تبع اول از آن پنج نفر است که تمام زمین را مالک شدند، و در جمیع زمین گشت و از هر شهری ده نفر اختیار می‌کرد از دانایان و علمای ایشان. پس چون به مکه رسید چهار هزار نفر از علماء با او همراه بودند و چون اهل مکه او
«* بشارات صفحه 198 *»
را تعظیم نکردند بر ایشان غضب کرد. وزیری داشت که او را عمیاریسا می‌گفتند پس در این امر با او مصلحت کرد او گفت ایشان جاهلند و عجبی به هم رسانیدهاند به سبب این خانه کعبه، پس پادشاه در خاطر خود عزم کرد که کعبه را خراب کند و اهل مکه را بکشد. پس خدا دردی بر سر و دماغ او موکل گردانید که از چشم‌ها و گوش‌ها و بینی و دهان او آب گندیده جاری شد و علماء و اطباء از معالجه او عاجز شدند، و گفتند این امر آسمانی است و ما این را معالجه نمیتوانیم کرد و متفرق شدند. چون شب شد عالمی به نزد وزیر او آمد و پنهان به او گفت که اگر پادشاه راست بگوید که چه نیت در خاطر خود کرده من او را معالجه می‌کنم. پس وزیر از پادشاه رخصت طلبید و آن عالم را در خلوت طلبید پس عالم به او گفت که آیا در باب کعبه نیت بدی کردهای؟ گفت بلی چنین عزم کرده بودم که کعبه را خراب کنم و اهلش را بکشم. عالم گفت از این نیت بد توبه کن تا خیر دنیا و آخرت را دریابی تبع گفت توبه کردم از آن نیت که کرده بودم، پس در همان ساعت از آن بلا عافیت یافت و ایمان آورد به خدا و ابراهیم خلیل و هفت جامه بر کعبه پوشانید. و اول کسی بود که کعبه را جامه پوشانید، و بیرون آمد به جانب مدینه و موضع مدینه زمینی بود که چشمه آبی در آن بود، پس چون در آن موضع رسید از میان چهار هزار عالم که با او بودند چهارصد نفر جدا شدند که در آن موضع ساکن شوند و آمدند به در خانه پادشاه و گفتند ما از شهرهای خود بیرون آمدیم و مدتی با پادشاه گردیدیم تا به این مکان رسیدیم و میخواهیم ما را رخصت دهد تا در اینجا بمانیم تا وقت مردن، پس وزیر به ایشان گفت حکمت چیست در این کار که این اراده کردهاید؟ گفتند ای وزیر بدان که شرف این خانه کعبه به شرف محمد است؟ص؟ که صاحب قرآن و قبله و علم و منبر است. و ولادت او در مکه خواهد شد و به سوی این مکان هجرت خواهد کرد، و امیدواریم که ما یا اولاد ما او را دریابیم. چون تبع این سخن را از ایشان شنید عازم شد که یک سال با ایشان بماند شاید که سعادت ملازمت آن حضرت را
«* بشارات صفحه 199 *»
دریابد. و امر کرد که چهارصد خانه از برای او بنا کنند و به هر یک از ایشان یک کنیز آزاد کرده از کنیزان خود تزویج کرد و هر یک را مال بسیار داد و نامهای به خدمت حضرت رسول نوشت و در آن نامه ذکر کرد ایمان و اسلام خود را، و آنکه از امت او است. و استدعاء نمود از برای او شفاعت کند نزد حق‌تعالی. در عنوان نامه نوشت که نامهای است به سوی محمد بن عبدالله که خاتم پیغمبران و رسول پروردگار عالمیان است از تبع اول و نامه را به عالمی سپرد که او را نصیحت کرده بود و از مدینه بیرون رفت و متوجه بلاد هند شد. و در غسلان که شهری است از شهرهای هند فوت شد. و میان مردن او و ولادت حضرت رسول؟ص؟ هزار سال فاصله بود.
پس چون حضرت رسول مبعوث شد و اکثر اهل مدینه به او ایمان آوردند نامه تبع را به ابولیلی دادند و از برای آن حضرت فرستادند. چون ابولیلی به مکه رسید آن حضرت در قبیله بنیسلیم بود. چون نظر مبارکش بر او افتاد فرمود که تویی ابولیلی؟ گفت بلی. فرمود که نامه تبع اول را آوردهای؟ پس ابولیلی حیران شد. پس فرمود بده نامه را و نامه را گرفت و به حضرت امیرالمؤمنین داد که بخوان، چون نامه تبع را خواند سه مرتبه فرمود که مرحبا برادر شایسته ما و امر فرمود ابولیلی را که برگرد به سوی مدینه.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در کتاب دویم حیوةالقلوب میفرماید که سید بن طاوس روایت کرده است از حسان بن ثابت که می‌گفت مرا به خاطر می‌آید که طفل هفت ساله بودم و شنیدم که یکی از علمای یهود در بالای تلی فریاد می‌کرد و یهودان را میطلبید چون جمع شدند گفت امشب طالع شده است آن ستارهای که دلالت می‌کند بر ظهور احمد پیغمبر آخرالزمان؟ص؟. و در حدیث طولانی از حضرت امام حسن؟ع؟ منقول است که گروهی از یهود به خدمت حضرت رسول؟ص؟ آمدند و اعلم ایشان مسئلهای چند سؤال کرد، و همه را حضرت جواب فرمود و او بعد از شنیدن
«* بشارات صفحه 200 *»
جواب‌ها مسلمان شد، و نامه سفیدی بیرون آورد که جمیع آن جواب‌ها که حضرت فرمود در آن نامه مکتوب بود. پس گفت یا رسول‌اللّه به حق آن خداوندی که تو را به حق فرستاده است ننوشتهام این سؤال‌ها و جواب‌ها را مگر از الواحی که حق‌تعالی برای حضرت موسی؟ع؟ فرستاده بود و در تورات آن‌قدر فضل تو را خواندم که در تورات شک کردم. و چهل سال است که نام تو را از تورات محو می‌کنم و هر چند محو کردم باز نوشته دیدم. و در تورات خوانده بودم که این مسائل را به غیر از تو کسی جواب نخواهد گفت، و در تورات نوشته است که در ساعتی که این مسائل را جواب خواهی گفت جبرئیل در جانب راست و میکائیل در جانب چپ و وصی تو در پیش روی تو خواهد بود. حضرت فرمود که راست گفتی اینک جبرئیل و میکائیل در جانب راست و چپ منند و وصی من علی بن ابی‌طالب در پیش روی من است. و سابقاً مذکور شد که از جماعتی که پیش از ولادت آن حضرت به او ایمان آوردند تبّع بود.
و در حدیث حسن از حضرت صادق؟ع؟ منقول است که تبع با اوس و خزرج که دو قبیله بودند، از یمن با خود آورده بود گفت شما در مدینه باشید تا ظاهر شود و بیرون آید آن پیغمبری که من وصف او را شنیده‌ام که از مکه ظاهر خواهد شد و به سوی مدینه هجرت خواهد کرد و اگر من زمان او را دریابم او را خدمت خواهم کرد، و با او خروج خواهم کرد. و در حدیث موثق از حضرت صادق؟ع؟ منقول است که یهود در کتاب‌های خود دیدند که هجرت محمد؟ص؟ در میان عیر و احد خواهد بود، پس برای طلب آن موضع بیرون آمدند. پس به کوهی رسیدند که آن را حداد می‌گفتند حداد و احد یکی است. پس در حوالی آن کوه متفرق شدند بعضی در فدک فرود آمدند و بعضی در خیبر و بعضی در نیما، و بعد از مدتی مشتاق شدند آنها که در نیما بودند که یاران خود را ببینند، و کرایه کردند شتری چند از اعرابی از قبیله قیس، پس اعرابی به ایشان گفت که شما را از ميان عیر و احد میبرم، ایشان به اعرابی گفتند که هر گاه به
«* بشارات صفحه 201 *»
آن موضع برسی ما را خبر ده و چون به میان مدینه رسید گفت این کوه عیر است و این کوه احد است، پس از پشت شترها به زیر آمدند و گفتند ما به مطلب خود رسیدیم و احتیاجی به شتر تو نداریم، به هرجا که خواهی برو، و نوشتند به یاران خود که در خیبر و فدک بودند که ما آن موضع را که طلب میکردیم یافتیم، بیایید به سوی ما. ایشان در جواب نوشتند که ما اکنون در این موضع قرار گرفتهایم و خانه‌ها ساختهایم و اموال تحصیل نمودهایم و حرکت ما دشوار است و ما به شما بسیار نزدیکیم و چون آن پیغمبر منتظر ظاهر گردد، به سرعت به سوی او خواهیم شتافت. پس ایشان در زمین مدینه قرار گرفتند و خانه‌ها ساختند و اموال و حیوانات تحصیل کردند. و چون خبر رسید به تبع که ایشان اموال بسیار جمع کردهاند متوجه ایشان شد که با ایشان جنگ کند و اموال ایشان را بگیرد، و ایشان به قلعهای متحصن شدند و تبع با لشکر گران ایشان را محاصره نمود، و یهود رحم می‌کردند بر ضعیفان لشکر تبع و در شب خرما و جو برای ایشان به زیر میانداختند، چون این خبر به تبع رسید بر ایشان رحم کرد و ایشان را امان داد. پس از قلعه فرود آمدند و چون ایشان را دید گفت خوش آمده است مرا بلاد شما و میخواهم در میان شما بمانم، گفتند تو را نیست که در این بلد بمانی زیرا که محل هجرت پیغمبر آخرالزمان است و هیچ پادشاهی تا او ظاهر نشود در اینجا نمیتواند تسلط به‌هم رساند. گفت پس من از خویشان خود جمعی را در میان شما میگذارم که وقتی که آن حضرت ظاهر شود او را یاری کنند. پس در میان ایشان دو قبیله گذاشت اوس و خزرج و ایشان بسیار شدند و بر یهود غالب شدند، و چون اموال یهود را میگرفتند یهود به ایشان می‌گفتند که چون محمد؟ص؟ مبعوث گردد شما را از خانه‌ها و اموال خود بیرون خواهیم کرد. پس چون آن حضرت مبعوث گردید انصار به او ایمان آوردند و یهود به او کافر شدند. و به این معنی حق‌تعالی در این آیه اشاره فرموده است و کانوا من قبل یستفتحون علی الذین کفروا فلمّا جاءهم ما عرفوا کفروا به فلعنة اللّه علی الکافرین.
«* بشارات صفحه 202 *»
و در حدیث موثق دیگر در تفسیر این آیه از آن حضرت پرسیدند. فرمود که گروهی بودند در میان محمد؟ص؟ و عیسی؟ع؟ که تهدید می‌کردند بت‌پرستان را که پیغمبری بیرون خواهد آمد که بت‌های شما را بشکند و با شما چنان و چنین کند پس چون آن حضرت بیرون آمد کافر شدند به او.
بشارات
مرحوم مجلسی ؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که از جمله آنها که ایمان به آن حضرت آورده بودند قُسّ بن ساعده ایادی بود چنانچه به سند صحیح از امام محمدباقر؟ع؟ مرویست که چون حضرت رسالت‌پناه؟ص؟ فتح مکه نمود روزی نزدیک کعبه معظمه نشسته بود، ناگاه گروهی به خدمت آن حضرت آمدند از ایشان پرسید که از چه قومید شما؟ گفتند ما از قبیله بکر بن وائلیم. فرمود که آیا شما را علمی هست از خبر قس بن ساعده ایادی؟ گفتند بلی یا رسول اللّه. فرمود که او چه شد؟ گفتند وفات یافت. فرمود که سپاس مر خداوندی را سزاست که پروردگار مرگ و زندگانی است هر نفسی چشنده مرگ است. گویا میبینم که قسّ بن ساعده در بازار عکاظ بر شتر سرخی سوار بود و برای مردم خطبه میخواند و می‌گفت جمع شوید ای مردم و چون جمع شدید خاموش گردید، و چون خاموش گردیدید گوش دهید و چون گوش دادید ضبط کنید و چون ضبط کردید عمل نمایید و چون عمل کردید به راستی به مردم برسانید. به درستی که هر که زندگانی کرد میمیرد و هر که مرد دیگر به این جهان بر نمیگردد به درستی که در آسمان چیزها هست و در زمین عبرت‌ها هست حق‌تعالی برای شما سقفی بلند از آسمان و فرشی مهیا از زمین ساخته است و ستارگان متحرک ساخته و شب و روز را از پی یکدیگر جاری گردانیده و دریاها در اطراف زمین آفریده است که عمقشان معلوم نیست. سوگند میخورم که اینها را به بازی نیافریدهاند و امور عجیبه در آخرت از پی اینها است. چرا آنها که از دنیا میروند بر نمیگردند؟ آیا راضی
«* بشارات صفحه 203 *»
شدند به ماندن آنجا یا به خواب رفتند و ایشان را در خواب گذاشتند؟ سوگند میخورم به راستی که خدا را دینی هست بهتر از دینی که شما دارید.
پس حضرت رسول؟ص؟ فرمود که خدا رحمت کند قس بن ساعده را، در روز قیامت تنها مبعوث خواهد شد زیرا که در قبیله خود به ایمان منفرد بود. پس حضرت پرسید که آیا کسی هست که از شعر او در خاطر داشته باشد؟ یکی از ایشان بعضی از اشعار حکمت‌شعار او خواند که متضمن ایمان به حشر و قیامت بود. و حکمت او به مرتبه‌ای رسیده بود که هر که از قبیله او می‌آمد حضرت رسول؟ص؟ از اشعار حکمت‌شعار او میپرسیدند و گوش می‌دادند و در روایت دیگر منقول است که او ششصد سال زندگانی کرد و او اول کسی بود که از قوم خود ایمان به حشر داشت و حضرت رسول؟ص؟ را به نام و نسب میشناخت و بشارت می‌داد مردم را به خروج و ظهور آن حضرت و در اثنای خطبهها و موعظههای خود مردم را به احوال آن حضرت بشارت می‌داد.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که در کتب خاصه و عامه مسطور است که زید بن عمرو بن نفیل از مکه بیرون رفت برای طلب ملت حنیفیه حضرت ابراهیم؟ع؟ و ملت یهودیت و نصرانیت را تفحص کرده بود و به آنها راضی نشده بود پس رفت به جانب موصل و جزیره عرب تا آنکه به شام منتهی شد و هر جا عالمی و راهبی را میشنید قصد او می‌نمود. تا آنکه شنید که راهبی هست در بلقا که علم نصرانیت به او منتهی شده و اعلم ایشان است در آن زمان. چون به او رسید و از او سؤال نمود از ملت حنیفیه راهب گفت امروز به ظاهر کسی نیست که درست داشته باشد و مندرس شده است. ولکن در این زودی پیغمبری مبعوث خواهد شد در همان شهر که از آن بیرون آمده‌ای و بر ملت حنیفیه خواهد بود. پس به زودی به سوی بلاد خویش مراجعت نما که هنگام بعثت او است و می‌باید ظاهر شده باشد. پس به
«* بشارات صفحه 204 *»
سرعت مراجعت نمود و در اثنای راه کشته شد و ورقة بن نوفل که صاحب طریقه او بود چون خبر کشته شدن او را شنید گریست و مرثیهای برای او انشاء کرد. و در روایت دیگر منقول است که از حضرت رسول؟ص؟ پرسیدند که آیا استغفار مینمایی برای او؟ فرمود بلی استغفار کنید برای او که در قیامت امت تنها مبعوث خواهد شد چون ایمان به من آورد و در طلب دین حق شهید شد.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که از ابن‌عباس منقول است که چون حضرت رسول؟ص؟ کعب بن اسد رئیس بنی‌قریظه را طلبید که گردن بزند، به او فرمود که ای کعب آیا نفع نبخشید تو را وصیت ابن‌حَوّاش آن عالمی که از شام آمده بود و می‌گفت ترک کردم شراب و لذت عیش را، آمدهام به سوی فقر و خرما خوردن برای پیغمبری که وقت مبعوث گردیدن او شده است و خروجش در مکه خواهد بود و این مدینه خانه هجرت او خواهد بود و او است بسیار خندان و کشنده بسیار کافران که قناعت خواهد نمود به نان خشک و خرما و بر خر برهنه سوار خواهد شد و در دیده‌های او سرخی خواهد بود و در میان دو کتف او مهر پیغمبری خواهد بود و شمشیر خود را بر دوش خواهد گذاشت و پروا از هیچ دشمنی نخواهد کرد، پادشاهی او خواهد رسید به هر جا که سم ستوران رسد. کعب گفت چنین بود ای محمد، و اگر نه یهود می‌گفتند که از کشتن ترسید ایمان به تو میآوردم ولکن بر دین یهود زندگانی کردم و بر دین ایشان میمیرم پس حضرت فرمود تا گردنش را زدند.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که قطب راوندی نقل کرده است که شخصی از اهل مکه قبل از بعثت حضرت رسول؟ص؟ به شام رفت با قافله تجار گفت چون داخل بازار بُصریٰ شدیم راهبی از صومعه خود صدا زد که بپرسید از اهل
«* بشارات صفحه 205 *»
این موسم که کسی از اهل مکه در میان ایشان هست؟ گفتند بلی گفت بپرسید که آیا احمد بن عبدالله بن عبدالمطلب ظاهر شده است؟ زیرا که این ماهی است که می‌باید او ظاهر شود و او آخر پیغمبران است. و از حرم ظاهر خواهد شد و هجرت خواهد کرد به سوی جایی که نخل بسیار و سنگستان‌ها و شوره‌زارها داشته باشد. راوی گفت چون به مکه برگشتم پرسیدم که آیا امر غریبی سانح گردیده است؟ گفتند بلی محمد بن عبدالله امین ظاهر شده است و دعوی نبوت می‌کند.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید ایضاً روایت کرده است یعنی قطب راوندی از ابوسلام که روزی حضرت رسول؟ص؟ پیش از مبعوث شدن در ابطح میگردید ناگاه دو شخص آن حضرت را دیدند و جامه‌های سفر پوشیده بودند و گفتند السلام علیک، آن حضرت جواب سلام ایشان را داد پس یکی از ایشان گفت لا اله الا الله تا حال کسی را ندیده بودم که درست رد سلام بکند به غیر از تو، پس دیگری گفت تا حال کسی را ندیده بودم که سلام کند. پس آن مرد اول گفت که آیا کسی هست در این شهر که احمد نام داشته باشد فرمود که کسی نیست در مکه به غیر از من که احمد یا محمد نام داشته باشد. پرسید که تو از اهل مکهای؟ فرمود که بلی از اهل مکهام و در مکه متولد شدهام پس شتر خود را خوابانید و نزدیک آن حضرت آمد و کتف مبارکش را گشود و خاتم پیغمبری را مشاهده نمود. پس گفت شهادت می‌دهم که تو رسول خدایی و مبعوث خواهی شد به گردن زدن قوم خود آیا تواند بود که توشهای به من بدهی پس آن حضرت رفتند و نان و خرمایی چند از برای او آوردند گرفت و در میان جامه خود بست و به نزد رفیق خود رفت و گفت الحمدلله که نمردم تا پیغمبری از برای من توشهای آورد پس آن حضرت فرمود که آیا حاجتی به غیر از این داری؟ گفت میخواهم دعا کنی حق‌تعالی میان من و تو آشنایی بیندازد. پس حضرت دعا کرد برای او، و او برگشت به سوی دیار خود.
«* بشارات صفحه 206 *»
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که ایضاً از عبدالله مسعود روایت کرده است که روزی حضرت رسول؟ص؟ داخل معبدی از معابد یهود شد با گروهی از اصحاب خود پس دید که جمعی از یهود تورات میخوانند و رسیدهاند به اوصاف آن حضرت که در تورات مکتوب است. چون آن حضرت را دیدند ترک کردند خواندن را و در یک جانب کنیسه ایشان مرد بیماری خوابیده بود. پس حضرت پرسید که چرا ترک کردید خواندن را؟ آن مرد بیمار گفت که به وصف تو رسیدند و ترک کردند. پس به نزدیک آمد و تورات را از دست ایشان گرفت و تا آخر اوصاف آن حضرت را خواند. و گفت این اوصاف تو است و وصف امت تو و من گواهی می‌دهم به وحدانیت خدا و به آنکه تو رسول اویی و در همان ساعت به رحمت الهی واصل شد و حضرت فرمود که او را به روش مسلمانان غسل دادند و بر او نماز کرد و او را دفن کردند.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب فرموده که ایضاً روایت کرده است که چون عبدالمطلب به یمن رفت عالمی از اهل زبور او را ملاقات کرد و گفت رخصت می‌دهی که به سوی بعضی از بدن تو نظر کنم؟ گفت بلی به غیر عورت به هر جا خواهی نظر کن. پس یک سوراخ بینی او را گشود و نظر کرد پس در سوراخ دیگر بینی او نظر کرد و گفت شهادت می‌دهم که در یک دست تو پادشاهی است و در دست دیگر تو پیغمبری است. و ما چنین می‌دانیم که می‌باید در میان بنی‌زهره به هم رسد، آیا زنی از ایشان خواستهای؟ گفت نه. گفت زنی از ایشان نکاح کن چون عبدالمطلب برگشت هاله دختر وهب بن عبدمناف بن زهره را نکاح کرد.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که ایضاً روایت کرده است که جبیر
«* بشارات صفحه 207 *»
بن مطعم گفت که من زیاده از همه کس آزار رسول میکردم. چون گمان کردم که او را خواهند کشت بیرون رفتم از مکه و به دیری ملحق شدم پس سه روز مرا ضیافت کردند و چون دیدند که من بیرون نمیروم گفتند تو را واقعهای خواهد بود. گفتم بلی من از شهر حضرت ابراهیمم و پسر عم ما دعوی پیغمبری می‌کند و قوم ما بسیار آزار کردند او را، و چون اراده کشتن او کردند بیرون آمدم که حاضر نباشم در وقت کشته شدن او، پس صورتی بیرون آوردند پرسیدند که آیا صورت او به این صورت شبیه است گفتم هیچ صورت به آن حضرت از این صورت شبیهتر ندیده بودم. گفتند هرگاه چنین است او را نمیتوانند کشت و او پیغمبر است و خدا او را بر ایشان غالب خواهد گردانید. چون به مکه آمدم شنیدم که آن حضرت به جانب مدینه تشریف بردهاند پس از ایشان پرسیدم که این صورت را از کجا آوردهاید؟ گفتند حضرت آدم از پروردگارش سؤال نمود که صورت پیغمبران را به او بنماید پس حق‌تعالی صورت‌های ایشان را فرستاد و در خزانه آدم بود در مغرب، پس ذوالقرنین آن را بیرون آورد و به دانیال؟ع؟ داد.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که ایضاً از جریر بن عبدالله بجلی منقول است که گفت حضرت رسول؟ص؟ نامهای به من داد و به سوی ذوالکلاع حمیری فرستاد چون نامه را به او دادم، تعظیم نامه آن حضرت نمود و تهیه کرد و با لشکر عظیمی به خدمت آن حضرت روانه شد. و چون برگشتیم در اثنای راه به دیر راهبی رسیدیم و داخل دیر شدیم. راهب از ذوالکلاع پرسید که به کجا میروی؟ گفت به نزد آن پیغمبر میروم که در میان قریش مبعوث شده، و این مرد رسول او است که به نزد من فرستاده است راهب گفت می‌باید آن پیغمبر از دنیا رحلت نموده باشد، من گفتم تو از کجا دانستی وفات او را؟ گفت پیش از آنکه داخل دیر شوید من کتاب
«* بشارات صفحه 208 *»
دانیال را میخواندم و گذشتم به وصف محمد و نعت او و ایام او و اجل او، در آنجا یافتم که می‌باید در این ساعت فوت شود. پس ذوالکلاع برگشت و من به مدینه آمدم. و گفتند که آن حضرت در همان روز به عالم قدس رحلت نموده بود.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که ابن شهرآشوب و غیر او روایت کردهاند که کعب بن لؤی بن غالب در هر روز جمعه قوم خود را جمع می‌کرد و روز جمعه را قریش عروبه می‌گفتند و کعب آن را جمعه نامید. پس خطبه میخواند و می‌گفت اما بعد بشنوید و یاد گیرید و بفهمید و بدانید. شب تار و روز روشن بر شما میگذرد و زمین مهد آسایش شما است و آسمان بنای محکمی است بر سر شما، و کوه‌ها میخ‌هایند بر روی زمین و ستارگان نشانههایند برای شما و آیندگان مانند گذشتگان خواهند گذشت پس نیکی کنید با خویشان خود و رعایت کنید حرمت دامادان خود را، و فرزندان خود را تربیت نمایید. هرگز دیدید مردهای به دنیا بر گردد یا میّتی از قبر بیرون آید؟ بلکه خانه‌ای دیگر در پیش دارید. نه چنان است که شما گمان میکنید که در آخرت زنده نخواهید شد، و بر شما باد به زینتکردن و تعظیمنمودن حرم خود به درستی که در این زودی پیغمبر کریمی از حرم شما مبعوث خواهد شد که نام او محمد خواهد بود، و خبرهای راست برای شما ذکر خواهد کرد. والله که اگر من بمانم تا آن روز، در خدمت او تعب‌ها خواهم کشید و به سرعت تمام در اوامر او خواهم شتافت. و گویند که کعب اوصاف آن حضرت را در صحف ابراهیم خوانده بود.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که سید بن طاوس روایت کرده است از کتاب درة‌الاکلیل که ابنالناظور که عالم بزرگ نصارای شام و در شهر ایلیا میبود گفت که هرقل پادشاه روم علم نجوم را بسیار نیک میدانست و چون به شهر
«* بشارات صفحه 209 *»
ایلیا رسید روزی بسیار محزون بود. بعضی از علمای مخصوص او به او گفتند چرا امروز تو را متغیر مییابیم؟ گفت امشب در اوضاع نجوم نظر کردم و چنان یافتم که پادشاهی ظاهر شده است که ختنه کردهاند او را، علماء گفتند گروهی که ختنه میکنند یهودانند بنویس به پادشاه مداین که همه را به قتل رساند، و در این سخن بودند که ناگاه پیکی رسید از پادشاه غسّان که خبر بعثت حضرت رسالت‌پناه؟ص؟ را به او نوشته بود و رسول و نامه آن حضرت را برای او فرستاده بود. هرقل گفت معلوم کنید که آن رسول که از جانب آن حضرت آمده است ختنه کرده شده است یا نه؟ گفتند بلی ختنه کردهاند او را. گفت قوم آن حضرت همه ختنه می‌کردند؟ گفت بلی. هرقل گفت آن پادشاه که من در نجوم دیدهام او است.
پس نامهای نوشت به حاکم رومیه که نظیر او بود در علم در این باب و خود متوجه شهر حُمْص شد. چون داخل حمص شد، جواب حاکم رومیه به او رسید که درست دیدهای و آن که ظاهر شده است هم پادشاه است و هم پیغمبر است. پس داخل قلعهای از قلعه‌های حمص شد و درهای قلعه را بست و عظمای روم را در بیرون قلعه طلبید، و از بام قلعه مشرف شد، و گفت ای گروه روم اگر رشد و فلاح و رستگاری میخواهید ایمان آورید به آن مرد که در میان عرب مبعوث شده است، ایشان چون این سخن را شنیدند مانند وحشیان به سوی قلعه دویدند که او را هلاک کنند، و چون درها را بسته دیدند برگشتند. و چون هرقل از ایمان ایشان ناامید شد بار دیگر ایشان را طلبید و گفت می‌خواستم امتحان کنم شدت شما را در دین خود، و اکنون دانستم که سختید در دین خود و بر نمیگردید. پس ایشان او را سجده کردند و از او راضی شدند.
بشارات
مرحوم مجلسی در همان کتاب میفرماید که قطب راوندی و غیر او ذکر کردهاند که در سفر اول تورات هست که ملک نازل شد بر ابراهیم و گفت متولد خواهد شد در
«* بشارات صفحه 210 *»
این عالم از برای تو پسری که نام او اسحاق است. ابراهیم گفت کاش اسماعیل زنده میماند و تو را خدمت می‌کرد، پس حق‌تعالی گفت ابراهیم را که تو راست این، و مستجاب کردم دعای تو را در اسماعیل و برکت خواهم داد او را و بزرگ خواهم کرد او را به سبب مستجاب کردن دعای تو، و به هم خواهد رسید از او دوازده شخص عظیم و خواهم گردانید ایشان را برای امت بسیاری. و در جای دیگر از تورات مذکور است که خدا، یعنی کلام او و حجت او، رو کرد از جانب سینا و تجلی نمود در ساعیر و ظاهر شد از کوه فاران. و سینا کوهی است که حق‌تعالی با موسی در آنجا سخن گفت و ساعیر کوهی است در شام که عیسی در آن بود و کوه فاران در مکه است. و در کتاب حَبقوق مذکور است که بزرگی از زمین یمن بیاید تقدیس کننده در کوه فاران که آسمان را حسنی ببخشد، و زمین را پر کند از نور و مرگ در پیش رویش راه رود.
و در کتاب حزقیل مسطور است که حق‌تعالی خطاب نمود با بنی‌اسرائیل که من تأیید مینمایم فرزندان قیدار را به ملائکه، و می‌گردانم دین را در زیر پاهای ایشان. پس شما را به دین خود در آورند و جان‌های شما را بشکنند به سبب حمیت و غضب شما و آنچه رضای من در آن است نسبت به شما به عمل آورند. و به درستی که محمد را بیرون آورم به سوی ایشان، با آنها که اطاعت او کنند از فرزندان قیدار. پس مقاتلان ایشان را بکشد و خدا تأیید نماید ایشان را به ملائکه، در بدر و خندق و حنین. و در سفر پنجم تورات نوشته است که به درستی که من بر پا دارم از برای بنی‌اسرائیل پیغمبری را از برادران ایشان مثل تو و سخن خود را در دهان او قرار دهم و برادران ایشان فرزندان اسماعیلند. و از کتاب حبقوق و کتاب دانیال منقول است که بیاید خدا یعنی دین و کتاب او از یمن و تقدیس او از کوه فاران. پس پر شود زمین از ستایش احمد و تقدیس او و مالک زمین گردد به مهابت خود و نور او زمین را روشن گرداند و لشکر به دریا و صحرا جاری گرداند. و در کتاب شعیا در وصف آن حضرت منقول
«* بشارات صفحه 211 *»
است که بنده من و برگزیده من و پسندیده نفس من، بر او فایض گردانم روح خود را پس ظاهر گردد به سبب او در امت‌ها عدل من، چشم‌های کور را و گوش‌های کر را بینا و شنوا گرداند و به سوی لهو و لعب میل نکند. و آن نور خدا است که خاموش نمیگردد تا آنکه ثابت گرداند در زمین حجت مرا و به او منقطع گردد عذرها. و در جای دیگر فرموده است که اثر پادشاهی او در کتف او باشد. و در جای دیگر از کتاب شعیا مسطور است که گفتند به من که بر خیز و نظر کن چه میبینی پس گفتم دو سواره میبینم که میآیند یکی بر دراز گوش و دیگری بر شتر سوارند، و یکی به دیگری می‌گوید که بابل با بت‌های آن افتاد. و در زبور داود؟ع؟ مذکور است که خداوندا مبعوث گردان بر پا دارنده سنت را تا اعلام نماید مردم را که عیسی بشر است و خدا نیست. و در بسیار جایی از آن، علامات آن حضرت مذکور است. و در انجیل مذکور است که مسیح؟ع؟ با حواریان گفت که من میروم و به زودی به نزد شما خواهد آمد فارقلیط با روح حق که از پیش خود سخن نخواهد گفت و آنچه به او وحی رسد خواهد کرد و شهادت خواهد داد بر من و شما حاضر خواهید شد نزد او و به هر چیز شما را خبر خواهد داد. و در حکایت یوحنا از مسیح مذکور است که فارقلیط نمیآید به سوی شما تا من نروم، پس چون بیاید او عالم را سرزنش کند بر گناه و از خود سخن نگوید، بلکه با شما سخن گوید از آنچه شنود. و به زودی دین حق را برای شما بیاورد و خبر دهد شما را به حوادث و غیب‌ها.
و در حکایت دیگر گفته است که فارقلیط آن روح حق که خدا او را خواهد فرستاد با نام من، او بیاموزاند به شما هر چیزی را و من سؤال می‌کنم از پروردگار خود که بفرستد به سوی شما فارقلیط دیگر که با شما باشد تا ابد و هر چیزی را تعلیم شما نماید. و در حکایت دیگر گفته است که بشر میرود از میان شما و فارقلیط بعد از او می‌آید و زنده میگرداند شما را و برای شما رازها را تفسیر می‌نماید، و می‌گوید برای شما
«* بشارات صفحه 212 *»
هر چیزی را و او شهادت می‌دهد برای من چنانچه من شهادت دادم برای او و من مثل‌ها برای شما آوردم و او تأویل آنها را برای شما میآورد. و در جای دیگر مذکور است که چون یحیی را حبس کردند که شهید کنند شاگردان خود را به سوی مسیح فرستاد و گفت بگویید که ما انتظار تو را بکشیم که به سوی ما خواهی آمد یا انتظار غیر تو را بکشیم؟ او در جواب گفت که به حق یقین میگویم که زنان بهتر از یحیی نزاییدهاند و به درستی که در تورات و کتاب‌های پیغمبران بعضی از عقب بعضی آمدند، تا آنکه یحیی آمد. اکنون میگویم اگر خواهید قبول کنید به درستی که الیا بعد از من خواهد آمد. پس هر که دو گوش شنوا دارد بشنود. گفتهاند که احمد به جای الیا بوده است و تغییر دادهاند. و الیا علی است. و بعضی گفتهاند برای آن علی را فرمود که امور دین حضرت رسول؟ص؟ در حال حیات و بعد از وفات آن حضرت به او مستقر گردید. تمام شد عبارت مرحوم مجلسی؟رح؟ در این موضع. و بسیاری از این مطالب در اوایل این مختصر گذشت که تمام آنها را با تعیین فصل‌ها و آیات کتاب‌های اهل کتاب نقل کردم.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که از جمله چیزها که حق‌تعالی وحی نمود به سوی آدم؟ع؟ این بود که منم خداوند صاحب بکّه یعنی مکّه، اهل آن همسایگان منند، و زایران آن مهمانان منند. آبادان خواهم کرد آن را به اهل آسمان و اهل زمین فوج فوج به سوی آن خواهند آمد، صدا بلند کرده به تکبیر و تلبیه. پس هر که به زیارت آن بیاید خالص از برای من، پس مرا زیارت کرده است و به خانه من فرود آمده است و لازم است بر من که او را به کرامت خود مخصوص گردانم. و خواهم گردانید آن خانه را سبب ذکر و شرف و بزرگواری و رفعت پیغمبری از فرزندان تو که نام او ابراهیم است. بنا خواهم کرد برای او پی‌های آن را و بر دست او جاری خواهم کرد
«* بشارات صفحه 213 *»
عمارت آن را، و جاری خواهم گردانید آب آن را و حِلّ و حرم آن را، و به او خواهم شناسانید مشاعر آن را. پس امت‌ها و قرن‌ها آن را آبادان خواهند کرد تا منتهی گردد به پیغمبری از فرزندان تو که اسم او محمد است و او آخر پیغمبران است. پس او را از ساکنان و والیان این خانه خواهم گردانید و از معجزات آن حضرت است که حق‌تعالی اسم آن حضرت را یعنی محمد را حفظ کرد که دیگری به آن مسمی نشد تا آن حضرت مبعوث گردید با آنکه در اعصار متمادیه بشارت شنیده بودند برای صاحب این اسم. چنانچه منقول است از سراقة بن جعشم که گفت با سه نفر دیگر به شام رفتیم در کنار غدیری فرود آمدیم که در دور آن درختی چند بود و نزدیک آن دیرِ نصرانی بود پس از دیر خود مشرف شد و گفت کیستید شما؟ گفتیم از قبیله مضر گفت از کدام مضر؟ گفتیم از خندف. گفت به زودی در میان شما پیغمبری مبعوث خواهد شد که نام او محمد؟ص؟ خواهد بود. پس چون به اهل خود برگشتیم برای هر یک از ما پسری به هم رسید و محمد نام کردیم. و به روایت دیگر منقول است که کفار قریش نضر بن الحارث و علقمة بن ابی‌مُعَیط را به مدینه فرستادند که نبوت حضرت رسول را از ایشان معلوم کنند، چون به مدینه آمدند و از علمای یهود سؤال کردند ایشان گفتند که اوصاف او را بیان کنید تا آنکه پرسیدند که کی متابعت او کرده است از قوم شما؟ گفتند فقیران و ضعفای ما متابعت او کردهاند. پس عالمی از ایشان فریاد کرد و گفت آن پیغمبری است که نعت او را در تورات خواندهایم و عداوت قوم او با او از همه کس بیشتر خواهد بود.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که ابن شهر آشوب روایت کرده است که طلحه در بازار بصری به راهبی رسید. راهب از او پرسید که آیا احمد ظاهر شده است؟ در این ماه باید ظاهر شود. غمکلان حمیری با عبدالرحمن بن عوف
«* بشارات صفحه 214 *»
گفت که می‌خواهی تو را بشارتی بدهم که بهتر است برای تو از تجارت تو به درستی که حق‌تعالی در ماه گذشته پیغمبری از قوم تو مبعوث گردانیده است و کتابی بر او نازل گردانیده است نهی می‌کند از پرستیدن بت‌ها و میخواند به سوی اسلام زود برگرد به سوی او و عریضهای به خدمت آن حضرت نوشت مشتمل بر شعری چند که مضمونشان این است که شهادت می‌دهم به خداوندی که پروردگار موسی است که تو مرسل شدهای در بطاح مکه. پس شفیع من باش نزد خداوند خود. چون عبدالرحمن به خدمت حضرت رسید پرسیدند امانتی و رسالتی برای من داری؟ گفت بلی و نامه را داد و رسالت را رسانید.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که اوس بن حارثة بن ثعلبه سیصد سال پیش از بعثت آن حضرت خبر داد به بعثت آن حضرت و وصیت نمود اهل خود را به متابعت او و حضرت رسول؟ص؟ در حق او فرمود که خدا رحمت کند اوس را که بر دین حنیفیه مرد و ترغیب بر نصرت من کرد در جاهلیت.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که سلیم بن قیس هلالی در کتاب خود روایت کرده است که در وقتی که در خدمت حضرت امیرالمؤمنین؟ع؟ از صفین بر میگشتیم نزدیک به دیر نصرانی نزول اجلال فرمود ناگاه از آن دیر مرد پیر خوشرویی نیکو شمایلی بیرون آمد و نامهای در دست داشت تا آنکه به خدمت آن حضرت آمد و سلام کرد بر آن حضرت و آن حضرت جواب سلام او گفت و فرمود که مرحبا ای برادر من شمعون بن حمون چه حال داری خدا رحمت کند تو را گفت حال من به خیر است ای امیر مؤمنان و سید مسلمانان و وصی رسول پروردگار عالمیان به درستی که من از نسل بهترین حواریان عیسی شمعون بن یوحنا ام که از دوازده نفر حواری نزد او
«* بشارات صفحه 215 *»
محبوب‌تر بود و به سوی او وصیت نمود عیسی و کتاب‌ها و علم و حکمت خود را به او سپرد و پیوسته علم در اهل‌بیت و اولاد او بود و متمسک به دین آن حضرت بودند و کافر نشدند و تبدیل و تغییر نکردند و آن کتاب‌ها نزد من است عیسی گفته و جدم نوشته است و در آن کتاب‌ها نوشته است احوال پادشاهان که بعد از آن حضرت بودهاند تا آنکه مبعوث شود مردی از عرب از فرزند اسماعیل پسر ابراهیم خلیل‌الرحمن و از زمینی ظاهر شود که آن را تهامه گویند از شهری که آن را مکه نامند و نام او احمد باشد گشاده چشمان پیوسته ابروها بوده باشد صاحب ناقه و حمار و تاج و عصا خواهد بود و او دوازده نام دارد پس ذکر کرد کیفیت ولادت و بعثت و هجرت آن حضرت را و هر که او را یاری کند و هر که با او قتال کند. و مدت حیات او و آنچه بر امت آن حضرت بعد از او واقع خواهد شد تا وقتی که عیسی از آسمان فرود آید و در آن کتاب‌ها نام سیزده نفر از فرزندان اسماعیل هست که ایشان بهترین خلقند و محبوب‌ترین خلقند به سوی خدا و حق‌تعالی دوست میدارد دوست ایشان را و دشمن میدارد دشمن ایشان را و هر که اطاعت کند ایشان را هدایت یافته است و هر که مخالفت کند ایشان را گمراه است و اطاعت ایشان اطاعت خدا است و مخالفت ایشان مخالفت خدا است و نوشته شده است نام‌ها و نسب‌ها و صفت‌های ایشان و آنکه هر یک از ایشان چه مقدار زندگانی خواهند نمود و کدام یک ظاهر خواهند بود و کدام یک پنهان خواهند بود تا آنکه حضرت عیسی بر ایشان نازل خواهد شد و عیسی در عقب او نماز خواهد کرد و او عیسی را تکلیف خواهد کرد که پیش بایستد و عیسی خواهد گفت که شمایید امامان، سزاوار نیست که احدی بر شما پیشی گیرد. پس پیش خواهد ایستاد و با مردم نماز خواهد کرد و عیسی در عقب او نماز خواهد کرد و اول ایشان از همه نیکوتر و بهتر خواهد بود و از برای او خواهد بود مثل ثواب هر که اطاعت ایشان کند و به سبب ایشان هدایت یابد. و او احمد است رسول
«* بشارات صفحه 216 *»
خدا و از نامهای او محمد است و یــس و فتاح و ختام و حاشر و عاقب و ماحی و قائد و او پیغمبر خدا است و خلیل خدا است و حبیب خدا است و برگزیده خدا است و امین خدا است و با او سخن خواهد گفت به رحمت خود و هر جا که خدا مذکور شود او مذکور می‌شود و گرامیترین خلق و محبوب‌ترین ایشان است نزد خدا و نیافریده است خدا خلقی را نه ملک مقربی و نه پیغمبر مرسلی که بهتر و محبوب‌تر باشد نزد خدا از او و خواهد نشانید او را در قیامت بر عرش خود و شفاعت او را قبول خواهد کرد در حق هر که شفاعت کند. به نام او جاری شد قلم بر لوح و بعد از او در فضیلت وصی او است که علمدار او است در قیامت و وصی او و وزیر او و خلیفه او است در امت او و محبوب‌ترین خلق است نزد خدا بعد از او و نام او علی بن ابی‌طالب است ولی هر مؤمنی بعد از او پس یازده امام خواهد بود از فرزندان محمد؟ص؟ و فرزندان او، دوتای ایشان همنام دو پسر هارون خواهند بود شَبّر و شَبیر ، و نُه امام دیگر از فرزند کوچک‌تر ایشان خواهد بود و آخر ایشان آن است که عیسی در عقب او نماز خواهد کرد و در آن کتاب‌ها هست نام آنهایی از ایشان که پادشاه خواهند شد و آنها که پنهان خواهند بود پس اول کسی که از ایشان ظاهر خواهد شد پر خواهد کرد جمیع بلاد را از عدالت و مالک خواهد شد مابین مشرق و مغرب را تا آنکه بر همه دنیا غالب شود. پس چون پیغمبر شما مبعوث شد پدرم زنده بود و تصدیق کرد و ایمان آورد به آن حضرت. و مرد پیری بود و قوت حرکت در او نبود و چون هنگام وفات او شد مرا وصیت کرد که وصی محمد و خلیفه او که نامش و صفتش در این کتاب‌ها هست بعد از آنکه سه خلیفه از خلفای ضلالت بعد از آن پیغمبر پادشاه شوند و بگذرند، او در این مقام بر تو خواهد گذشت و نام آن امام‌های ضلالت و غاصبان خلافت با قبیله‌های ایشان و صفات ایشان مذکور است. چون آن وصی بر حق بر این موضع بگذرد بیرون رو و ایمان بیاور و با او بیعت کن و با دشمنان او جهاد کن که جهاد با او
«* بشارات صفحه 217 *»
به منزله جهاد با محمد است و دوست او دوست آن حضرت است و دشمن او دشمن آن حضرت است و در آن کتاب‌ها نام دوازده امام ضلالت هست از قریش که دشمنی با اهل‌بیت آن حضرت خواهند کرد و دعوای حق ایشان خواهند کرد و ایشان را از حق خود محروم خواهند گردانید و تبرّی از ایشان خواهند نمود و ایشان را خواهند ترسانید و نام و نعت هر یک و مدت پادشاهی هر یک و آنچه خواهند کرد نسبت به فرزندان تو از کشتن و ترسانیدن و ذلیل گردانیدن همه مکتوب است ای امیرالمؤمنین دست خود را بگشا تا با تو بیعت کنم پس گفت شهادت می‌دهم به وحدانیت خدا و رسالت محمد مصطفی و شهادت می‌دهم که تو خلیفه اویی در امت او و وصی اویی و گواهی بر خلق خدا و حجت اویی در زمین و گواهی می‌دهم که اسلام دین خدا است و بیزارم از هر دین که غیر دین اسلام است زیرا که آن دینی است که حق‌تعالی برای خود پسندیده است و از برای دوستانش آن را اختیار نموده است و آن دین عیسی بن مریم و سایر پیغمبران گذشته است و پدران من بر این دین رفتهاند و من ولایت تو و محبت دوستان تو را اختیار کردم و بیزارم از دشمنان تو و اقرار کردم به امامت امامان از فرزندان تو و بیزاری میجویم از دشمنان ایشان و هر که مخالفت ایشان می‌نماید و دعوای حق ایشان می‌کند و ستم بر ایشان می‌کند از پیشنیان و پسینیان. پس دست آن حضرت را گرفت و بیعت کرد پس حضرت امیرالمؤمنین؟ع؟ فرمود که بده نامه خود را که در دست داری پس شخصی از اصحاب خود را فرمود که برو با این راهب و مترجمی به نزد او ببر که این نامه را به عربی ترجمه کند و بنویسد چون نامه مترجم را به خدمت آن حضرت آورد فرمود با حضرت امام حسن که ای فرزند بیاور آن کتاب را که پیشتر به تو داده بودم چون امام حسن آن نامه را حاضر کرد فرمود که بخوان، این نامه خط من است که حضرت رسول؟ص؟ فرموده و من نوشتم و به آن مرد گفت که در نامهای که ترجمه کردهاند نظر کن چون مقابله کردند یک حرف اختلاف نداشت گویا یک
«* بشارات صفحه 218 *»
شخص گفته و دو شخص نوشته بودند پس حضرت امیرالمؤمنین حمد و ثنای الهی نمود و فرمود شکر می‌کنم خداوندی را که اگر میخواست و مصلحت میدانست قادر بود که چنین کند که این امت مختلف نشوند و شکر می‌کنم خداوندی را که ذکر مرا در کتاب‌های گذشته ترک نکرده است و نام مرا نزد خود و دوستان خود بلند گردانیده است پس شیعیانی که حاضر بودند شاد شدند و موجب مزید ایمان و شکرگزاری گردید.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که ابن‌بابویه به سند معتبر روایت کرده است از ابوطالب که عبدالمطلب گفت شبی در حجر اسماعیل خوابیده بودم ناگاه خواب غریبی دیدم و برخاستم در راه یکی از کاهنان مرا دید که میلرزم و موهای سرم بر دوشم متحرک است چون آثار تغیر در من مشاهده کرد گفت چه می‌شود بزرگ عرب را که رنگش چنین متغیر گردیده است آیا حادثهای از حوادث دهر او را رو داده است؟ گفتم بلی امشب در حجر خوابیده بودم در خواب دیدم که درختی از پشت من رویید و چندان بلند گردید که سرش به آسمان رسید و شاخه‌هایش مشرق و مغرب را گرفت و نوری از آن درخت ساطع گردید که هفتاد برابر نور آفتاب بود و عرب و عجم را دیدم که سجده می‌کردند برای آن درخت و پیوسته عظمت و نور آن در تزاید بود و گروهی از قریش میخواستند آن درخت را بکَنند و چون نزدیک میرفتند جوانی از همه کس نیکوتر و پاکیزه جامهتر ایشان را میگرفت و پشت‌های ایشان را میشکست و دیده‌های ایشان را میکَند. پس دست بلند کردم که شاخی از شاخه‌های آن را بگیرم آن جوان صدا زد مرا و گفت تو را از آن بهرهای نیست گفتم درخت از من است و من از آن بهره ندارم؟ گفت بهرهاش از آن گروهی است که در آن آویختهاند پس هراسان از خواب بر آمدم چون کاهنه این خواب را شنید رنگش متغیر گردید و گفت اگر راست میگویی از صلب تو فرزندی بیرون خواهد آمد که مالک مشرق و مغرب گردد و پیغمبر
«* بشارات صفحه 219 *»
شود پس عبدالمطلب گفت ای ابوطالب سعی کن که آن جوان که یاری او نمود تو باشی پس ابوطالب پیوسته بعد از نبوت آن حضرت این خواب را ذکر می‌کرد و می‌گفت والله آن درخت ابوالقاسم امین بود مؤلف گوید که ظاهر آن است که آن جوان تعبیرش امیر مؤمنان باشد.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که ابن بابویه؟رح؟ به سند معتبر از عبداللّه عباس روایت کرده است که عباس پدر او گفت که چون برای پدرم عبدالمطلب عبداللّه متولد شد در روی او نوری دیدم مانند نور آفتاب پس گفت پدرم که این پسر را شأنی بزرگ خواهد بود پس شبی در خواب دیدم که از بینی عبدالله مرغ سفیدی بیرون آمد و پرواز کرد تا به مشرق و مغرب عالم رسید پس برگشت تا بر بام کعبه نشست پس همه قریش او را سجده کردند پس به آن مرغ به حیرت مینگریستند ناگاه نوری شد میان آسمان و زمین و مشرق و مغرب را فرو گرفت چون بیدار شدم از کاهنهای که در بنی‌مخزوم بود پرسیدم گفت ای عباس اگر خواب تو راست باشد می‌باید از پشت عبداللّه پسری بیرون آید که اهل مشرق و مغرب تابع او گردند عباس گفت که بعد از این خواب پیوسته در فکر امر عبداللّه بودم تا وقتی که آمنه را به عقد خود در آورد و او جمیلترین زنان قریش بود و چون عبداللّه به جوار رحمت اله واصل شد و حضرت رسول از آمنه متولد شد دیدم که نور از میان دو دیده آن حضرت لامع بود و چون او را در برگرفتم بوی مشک از او شنیدم و مانند نافه مشک خوشبو گردیدم پس آمنه مرا خبر داد که چون مرا درد زاییدن گرفت و شدید شد صداهای بسیار شنیدم از خانه‌ای که در آن بودم که به سخن آدمیان شباهت نداشت و علمی از سندس بهشت دیدم بر قصبی از یاقوت آویخته بودند که میان آسمان و زمین را پر کرده بود و نوری دیدم از سر آن حضرت ساطع شد که آسمان را روشن کرد و قصرهای شام را
«* بشارات صفحه 220 *»
دیدم که از بسیاری نور مانند شعله آتش شده بودند و در دور خود مرغان بسیار مانند اسفرود می‌دیدم که بال‌ها گشوده بودند بر دور من و شعیره اسدیه را دیدم که گذشت و می‌گفت ای آمنه چه‌ها خواهند دید کاهنان و بت‌ها از فرزند تو! و جوان بلندی را دیدم که از همه کس بلندتر و سفیدتر و نیکو جامهتر بود. گمان کردم که او عبدالمطلب است پس نزدیک من آمد و فرزندم را گرفت و آب دهانش را در دهان او ریخت و طشتی از طلا داشت که با زمرد مرصع کرده بودند و شانهای از طلا داشت پس شکم آن حضرت را شکافت و دلش را بیرون آورد و شکافت و نقطه سیاهی از میان آن دل منور بیرون آورد و انداخت پس کیسه‌ای بیرون آورد از حریر سبز و آن را گشود و در میان آن کیسه گیاهی بود مانند ذریره سفید پس آن دل مقدس را از آن پر کرد و به جای خود گذاشت و دست بر شکم مبارکش کشید و با آن حضرت سخن گفت و او جواب گفت و من سخن ایشان را نفهمیدم مگر آنکه گفت که در امان و حفظ و حمایت خدا باش به تحقیق که پر کردم دلت را از ایمان و علم و حلم و یقین و عقل و شجاعت تویی بهترین بشر خوشا حال کسی که تو را متابعت نماید و وای بر کسی که تو را مخالفت کند پس کیسه‌ای دیگر بیرون آورد از حریر سفید و سرش را گشود و انگشتری بیرون آورد و بر میان دو کتف مبارکش زد که نقش گرفت پس گفت امر کرده است مرا پروردگار من که بدمم در تو از روح‌القدس پس در او دمید و پیراهنی بر او پوشانید و گفت این امان تو است از آفت‌های دنیا. ای عباس اینها بود که به دیده‌های خود دیدم. عباس گفت که کتف‌هایش را گشودم و نقش مهر را خواندم و پیوسته این احوال را پنهان میداشتم تا آنکه از خاطرم محو شد و بعد از آنکه به شرف اسلام مشرف شدم حضرت رسول؟ص؟ به خاطرم آورد.
و ایضاً به سند معتبر از حضرت صادق؟ع؟ روایت کرده است که ابلیس به هفت آسمان بالا میرفت و گوش می‌داد و اخبار سماویه را میشنید پس چون
«* بشارات صفحه 221 *»
حضرت عیسی متولد شد او را از سه آسمان منع کردند و تا چهار آسمان بالا میرفت و چون حضرت رسول؟ص؟ متولد شد او را از همه آسمان‌ها منع کردند و شیاطین را به تیرهای شهاب از ابواب سماوات راندند پس قریش گفتند می‌باید وقت گذشتن دنیا و آمدن قیامت باشد که ما میشنیدیم که اهل کتاب ذکر می‌کردند پس عمرو بن امیه که داناترین اهل جاهلیت بود گفت نظر کنید اگر ستاره‌های معروف که مردم به آنها هدایت مییابند و میشناسند زمان‌های زمستان و تابستان را اگر یکی از آنها بیفتد بدانید که وقت آن است که جمیع خلق هلاک شوند و اگر آنها به حال خودند و ستاره‌های دیگر ظاهر می‌شود پس امر غریبی می‌باید حادث شود و صبح آن روز که آن حضرت متولد شد هر بتی که در هر جای عالم بود بر رو افتاده بودند و ایوان کسری یعنی پادشاه عجم بلرزید و چهارده کنگره آن افتاد و دریاچه ساوه که آن را می‌پرستیدند فرو رفت و خشک شد و همان است که نمک شده است نزدیک کاشان. و وادی سماوه که سال‌ها بود که کسی آب در آن ندیده بود آب در آن جاری شد. و آتشکده فارس که هزار سال خاموش نشده بود در آن شب خاموش شد. و داناترین علمای مجوس در آن شب خواب دید که شتر صعبی چند اسبان عربی را میکشیدند و از دجله گذشتند و داخل بلاد ایشان شدند و طاق کسری از میانش شکست و دو حصه شد. آب دجله شکافته شد و در قصر او جاری شد و نوری در آن شب از طرف حجاز ظاهر شد و در عالم منتشر گردید و پرواز کرد تا به مشرق رسید و تخت هر پادشاهی در آن شب سرنگون شده بود. و جمیع پادشاهان در آن روز لال بودند و سخن نمیتوانستند گفت و علم کاهنان بر طرف شد و سحر ساحران باطل شد و هر کاهنی که بود همزادی که داشت که خبرها به او می‌گفت میانشان جدایی افتاد. و قریش در میان مردم بزرگ شدند و ایشان را آل اللّه می‌گفتند. زیرا که ایشان در خانه خدا بودند و آمنه؟عها؟ گفت واللّه که چون پسرم به زمین آمد دست‌ها بر زمین گذاشت و سر به سوی
«* بشارات صفحه 222 *»
آسمان بلند کرد و به اطراف نظر کرد پس از او نوری ساطع شد که همه چیز را روشن کرد و به سبب آن نور قصرهای شام را دیدم و در میان آن روشنی صدایی شنیدم که قائلی می‌گفت که زاییدی بهترین مردم را پس او را محمد نام کن. و چون آن حضرت را به نزد عبدالمطلب آوردند او را در دامن گذاشت و گفت حمد می‌کنم و شکر می‌کنم خداوندی را که عطا کرد به من این پسر خوشبو را که در گهواره بر همه اطفال سیادت و بزرگی دارد. پس او را تعویذ نمود به نامهای ارکان کعبه و شعری چند در فضائل آن حضرت فرمود و در آن وقت شیطان در میان اولاد خود فریاد کرد تا همه نزد او جمع شدند و گفتند چه چیز تو را از جا برداشته است ای سید ما؟ گفت وای بر شما از اول شب تا حال احوال آسمان و زمین را متغیر مییابم و می‌باید حادثهای عظیم در زمین واقع شده باشد که تا عیسی به آسمان رفته است مثل آن واقع نشده است پس بروید و بگردید و تفحص کنید که چه امر غریبی حادث شده است پس متفرق گردیدند و برگشتند گفتند چیزی نیافتیم. آن ملعون گفت که استعلام این امر کار من است پس فرو رفت در دنیا و جولان کرد در تمام دنیا تا به حرم رسید و دید که ملائکه اطراف حرم را فراگرفتهاند چون خواست که داخل شود ملائکه بر او بانگ زدند و او برگشت پس کوچک شد مانند گنجشگی و از جانب کوه حراء داخل شد جبرئیل گفت برگرد ای ملعون گفت ای جبرئیل یک حرف از تو سؤال می‌کنم بگو امشب چه واقع شده است در زمین؟ جبرئیل گفت محمد؟ص؟ که بهترین پیغمبران است امشب متولد شده است پرسید که آیا مرا در او بهرهای هست؟ گفت نه پرسید که آیا در امت او بهرهای دارم؟ گفت بلی ابلیس گفت راضی شدم.
و در حدیث دیگر روایت کرده است که آمنه گفت چون حامله شدم به رسول خدا؟ص؟ هیچ اثر حمل در خود نیافتم و آن حالات که زنان را در حمل عارض می‌شود مرا عارض نشد و در خواب دیدم که شخصی نزد من آمد و گفت حامله شدی به
«* بشارات صفحه 223 *»
بهترین مردمان. چون وقت ولادت شد به آسانی متولد شد که آزاری به من نرسید و دست‌های خود را پیشتر بر زمین گذاشت و فرود آمد پس هاتفی مرا ندا کرد که گذاشتی بهترین بشر را پس او را پناه ده به خداوند یگانه صمد از شر هر ظالم و صاحب حسد. و به روایت دیگر گفت که چون او را بر زمین گذاری بگو اعیذه بالواحد من شر کل حاسد و کل خلق مارد یأخذ بالمراصد فی طرق الموارد من قائم و قاعد پس آن حضرت در روزی آن‌قدر نمو می‌کرد که دیگران در هفته آن‌قدر نمو می‌کردند و در هفته آن‌قدر نمو می‌کرد که دیگران در ماهی آن‌قدر نمو کنند.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که ایضاً به سند معتبر از حضرت صادق؟ع؟ روایت کرده است که فاطمه مادر امیرالمؤمنین؟ع؟ به نزد ابوطالب؟ع؟ آمد و او را بشارت داد به ولادت حضرت رسول؟ص؟ و غرایب بسیار نقل کرد. ابوطالب گفت سی سال صبر کن که فرزندی برای تو به هم خواهد رسید که مثل این فرزند باشد در همه کمالات به غیر از پیغمبری. و شیخ کلینی به سند معتبر از آن حضرت روایت کرده است که در هنگام ولادت حضرت رسول؟ص؟ فاطمه بنت اسد نزد آمنه حاضر بود پس یکی از ایشان به دیگری گفت آیا میبینی آنچه را که من میبینم؟ دیگری گفت چه میبینی؟ گفت این نور ساطع که مابین مشرق و مغرب را فرو گرفته است. پس در این سخن بودند که ابوطالب؟ع؟ در آمد و به ایشان گفت که چه تعجب دارید؟ پس فاطمه خبر آن نور را ذکر کرد ابوطالب گفت می‌خواهی تو را بشارت دهم؟ گفت بلی. ابوطالب گفت از تو فرزندی به هم خواهد رسید که وصی این فرزند خواهد بود. و ایضاً روایت کرده است که ابوطالب عقیقه کرد در روز هفتم ولادت آن حضرت و آل ابوطالب را طلبید از او سؤال نمودند که این چه طعام است گفت این عقیقه احمد است گفتند چرا او را احمد نام کردی؟ گفت زیرا که اهل آسمان و زمین او را ستایش خواهند کرد.
«* بشارات صفحه 224 *»
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که ایضاً کلینی و شیخ طوسی به سندهای معتبر روایت کردهاند از امام محمد باقر؟ع؟ و امام جعفر صادق؟ع؟ که در شبی که حضرت رسول؟ص؟ متولد شد یکی از علمای اهل کتاب در روز آن شب آمد به سوی مجلس قریش که اشراف ایشان حاضر بودند و در میان ایشان بودند هشام و ولید پسرهای مغیره و عاص بن هشام و ابوزجرة بن ابی‌عمرو بن امیه و عتبة بن ربیعه و گفت آیا امشب در میان شما فرزندی متولد شده است؟ گفتند نه گفت می‌باید فرزندی متولد شده باشد که نامش احمد باشد و در او علامتی می‌باید باشد به رنگ خزی که به سیاهی مایل باشد و هلاک اهل کتاب خصوصاً یهود بر دست او خواهد بود و شاید شده باشد و شما مطلع نشده باشید. چون متفرق شدند از آن مجلس و سؤال کردند شنیدند که پسری برای عبدالله بن عبدالمطلب متولد شده است پس آن مرد را طلب کردند و گفتند بلی پسری در میان ما متولد شده است پرسید که پیش از آنکه من به شما بگویم یا بعد از آن؟ گفتند پیشتر. گفت پس مرا ببرید به نزد او تا در او نظر کنم. چون به نزد آمنه رفتند گفتند بیرون آور فرزند خود را تا ما بر او نظر کنیم گفت واللّه فرزند من به روش فرزندان دیگر نیامد دست‌ها را بر زمین انداخت و سر به سوی آسمان بلند کرد و نوری از او ساطع شد که قصرهای بُصریٰ را از شام دیدم و هاتفی از میان هوا صدا زد که زاییدی سید امت را پس بگو اعیذه بالواحد من شر کل حاسد و او را محمد نام کن. پس آن مرد گفت که او را بیرون آور تا من ببینم. چون آمنه آن حضرت را بیرون آورد و آن مرد در او نظر کرد و پشت دوشش را گشود و مهر نبوت را دید بیهوش افتاد پس آن حضرت را گرفتند و به آمنه دادند و گفتند خدا مبارک گرداند فرزند تو را. و چون آن مرد به هوش باز آمد گفتند چه شد تو را؟ گفت پیغمبری از بنی‌اسرائیل بر طرف شد تا روز قیامت این است واللّه آن که ایشان را هلاک کند چون
«* بشارات صفحه 225 *»
دید که قریش از خبر او شاد شدند گفت و اللّه سطوتی به شما بنمایاند که اهل مشرق و مغرب یاد کنند.
و ابن شهرآشوب و صاحب کتاب انوار و غیر ایشان روایت کردهاند که آمنه گفت که چون نزدیک شد ولادت حضرت رسالت‌پناه؟ص؟ دهشتی بر من غالب شد پس دیدم مرغ سفیدی را که بال خود را بر دل من کشید تا خوف از من زایل شد پس زنان دیدم مانند نخل در بلندی که داخل شدند و از ایشان بوی مشک و عنبر میشنیدم و جامه‌های ملوّن بهشت در برکرده بودند و با من سخن می‌گفتند و سخنان میشنیدم که به سخن آدمیان شبیه نبود و در دست‌های ایشان کاسه‌ها بود از بلور سفید و شربت‌های بهشت در آن کاسه‌ها بود پس گفتند بیاشام ای آمنه از این شربت‌ها و بشارت باد تو را به بهترین گذشتگان و آیندگان محمد مصطفی؟ص؟ پس چون از آن شربت‌ها بیاشامیدم نوری که در رویم بود مشتعل گردید و سرا پای مرا فرو گرفت و دیدم چیزی مانند دیبای سفید که میان آسمان و زمین را پرکرده بود و صدای هاتفی را شنیدم که می‌گفت بگیرید عزیزترین مردم را و مردانی چند را دیدم که در هوا ایستاده بودند و ابریق‌ها در دست داشتند و مشرق و مغرب زمین را دیدم و علمی دیدم از سندس که بر یاقوت سرخ بسته بودند و بر بام کعبه نصب کرده بودند و میان آسمان و زمین را پر کرد و چون آن حضرت بیرون آمد رو به کعبه به سجده افتاد و دست‌ها بلند کرد به سوی آسمان و با حق‌تعالی مناجات کرد و ابری سفید دیدم که از آسمان فرود آمد تا آنکه آن حضرت را فرو گرفت پس هاتفی ندا کرد که بگردانید محمد را به مشرق و مغرب زمین و دریاها تا همه خلایق او را به نام و صفت و صورت بشناسند پس ابر بر طرف شد دیدم آن حضرت را در جامه‌ای پیچیده از شیر سفیدتر و در زیرش حریر سبزی گستردهاند و سه کلید از مروارید تر در دست داشت و گوینده‌ای می‌گفت که محمد گرفت کلیدهای نصرت و سودمندی و پیغمبری را پس ابر دیگر فرود آمد و آن
«* بشارات صفحه 226 *»
حضرت را از دیده من پنهان کرد زیاده از مرتبه اول و ندای دیگر شنیدم که بگردانید محمد را به مشرق و مغرب و عرض کنید او را به روحانیان جن و انس و مرغان و درندگان، و عطا کنید به او صفای آدم و رقت نوح و خلت ابراهیم و زبان اسماعیل و جمال یوسف و بشارت یعقوب و صدای داود و زهد یحیی و کرم عیسی؟عهم؟ را و چون ابر گشوده شد حریر سفیدی دیدم که در دست دارد و بسیار محکم پیچیدهاند و شنیدم گوینده‌ای می‌گفت که محمد جمیع دنیا را در قبضه تصرف خود گرفت پس هیچ چیز نماند مگر آنکه در تصرف او داخل شد. پس سه نفر دیدم که از نور و صفا به مرتبه‌ای بودند که گویا خورشید از روی ایشان طالع بود و در دست یکی ابریقی بود از نقره و نافه مشکی. و در دست دیگری طشتی بود از زمرد سبز و آن طشت چهار جانب داشت و به هر جانب مرواریدی منصوب بود و قائلی می‌گفت این دنیا است بگیر ای دوست خدا پس میانش را گرفت پس گوینده‌ای گفت که کعبه را اختیار کرد و گرفت. و در دست سیمی حریر سفیدی بود پیچیده پس آن را گشود و انگشتری از میان آن بیرون آورد که شعاع آن دیدهها را خیره می‌کرد پس آن حضرت را هفت مرتبه شست به آن آبی که در ابریق بود پس انگشتری را در میان دو کتفش زد که نقش گرفت و با او سخن گفت و حضرت جواب داد پس آن حضرت را دعا کرد و هر یک او را ساعتی در میان دل خود گرفتند. و آن که آنها نسبت به آن حضرت کرد رضوان خازن بهشت بود. پس روانه شد و به جانب آن حضرت ملتفت شد و گفت بشارت باد تو را ای مایه عزت دنیا و آخرت.
و به سند دیگر روایت کرده است که عبدالمطلب در شب ولادت آن جناب نزدیک کعبه خوابیده بود ناگاه دید که خانه کعبه با همه ارکانش از زمین کنده شد و به جانب مقام ابراهیم به سجده افتاد پس راست شد و گفت اللّه اکبر پروردگار محمد مصطفی؟ص؟ و پروردگار من الحال مرا پاک گردانیدی از انجاس مشرکان و ارجاس کافران پس بت‌ها بلرزیدند و بر رو در افتادند و ناگاه دیدم که مرغان همه به سوی کعبه
«* بشارات صفحه 227 *»
جمع شدند و کوه‌های مکه به جانب کعبه مشرف شدند و ابری سفید دیدم که در برابر حجره آمنه ایستاده است.
پس عبدالمطلب گفت به خانه آمنه دویدم و گفتم من آیا خوابم یا بیدار؟ گفت بیداری گفتم نوری که در پیشانی تو بود چه شد؟ گفت با آن فرزند است که از من جدا شد و مرغی چند او را از من گرفتهاند و به دست من نمیگذارند و این ابر برای ولادت او بر من سایه افکنده است گفتم بیاور فرزند مرا تا ببینم گفت تا سه روز تو را نخواهند گذاشت که ببینی پس من شمشیر خود را کشیدم و گفتم فرزند مرا بیرون آور و اگر نه تو را میکشم گفت در حجره است تو دانی و او. چون رفتم که داخل حجره شوم مردی بیرون آمد و گفت برگرد که احدی از فرزندان آدم او را نمیبیند تا همه ملائکه او را زیارت نکنند. پس بر خود لرزیدم و برگشتم.
روایت کرده است که آن حضرت ختنه‌کرده و ناف‌بریده متولد شد و عبدالمطلب می‌گفت که این فرزند مرا شأنی بزرگ هست و از حضرت امیرالمؤمنین؟ع؟ روایت کرده است که چون آن حضرت متولد شد بت‌ها که بر کعبه گذاشته بودند همه بر رو در افتادند و چون شام شد این ندا از آسمان رسید که جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقا و جمیع دنیا در آن شب روشن شد و هر سنگ و کلوخی و درختی خندیدند و آنچه در آسمان‌ها و زمین‌ها بود تسبیح خدا گفتند و شیطان گریخت و می‌گفت بهترین امت‌ها و بهترین خلایق و گرامیترین بندگان و بزرگ‌ترین عالمیان محمد است؟ص؟.
و شیخ طبرسی در کتاب احتجاج روایت کرده است از حضرت امام موسی؟ع؟ که چون حضرت رسول؟ص؟ از شکم مادر به زمین آمد دست چپ را بر زمین گذاشت و دست راست را به سوی آسمان بلند کرد و لب‌های خود را به توحید به حرکت آورد و از دهان مبارکش نوری ساطع شد که اهل مکه قصرهای بصری و اطراف آن را از شام دیدند
«* بشارات صفحه 228 *»
و قصرهای سرخ یمن و نواحی آن را و قصرهای سفید اصطخر فارس و حوالی آن را دیدند و در شب ولادت آن حضرت دنیا روشن شد تا آنکه جن و انس و شیاطین ترسیدند و گفتند در زمین امر غریبی حادث شده است و ملائکه را دیدند که فرود میآمدند و بالا میرفتند فوج فوج و تسبیح و تقدیس خدا می‌کردند و ستاره‌ها به حرکت آمدند و در میان هوا میریختند و اینها همه علامات ولادت آن حضرت بود و ابلیس لعین خواست که به آسمان رود به سبب آن غرایب که مشاهده کرد زیرا که او را جایی بود در آسمان سیّم که او و سایر شیاطین گوش می‌دادند به سخن ملائکه چون رفتند که حقیقت واقعه را معلوم کنند ایشان را به تیرهای شهاب راندند برای ولادت آن حضرت.
ابن بابویه و غیر او روایت کردهاند که در شب ولادت قرین السعادت حضرت رسالت‌پناه؟ص؟ بلرزید ایوان کسریٰ و چهارده کنگره آن ریخت و دریاچه ساوه فرو رفت و آتشکده فارس که می‌پرستیدند خاموش شد و اعلم علمای فارس در خواب دید که شتر صعبی چند میکشیدند اسبان عربی را تا آنکه از دجله گذشتند و در بلاد عجم منتشر شدند چون کسری این احوال غریبه را مشاهده کرد تاج بر سر گذاشت و بر تخت خود نشست و امراء و ارکان دولت خود را جمع کرد و ایشان را خبر داد به آنچه دیده بود پس در اثنای این حال نامهای رسید مشتمل بر خبر خاموش شدن آتشکده فارس. پس غم و اندوه کسریٰ مضاعف شد و عالم ایشان گفت ای پادشاه من نیز خواب غریبی دیدهام و خواب را نقل کرد. پادشاه گفت این خواب تعبیرش چیست؟ گفت می‌باید که حادثهای در ناحیه مغرب واقع شده باشد. تمام شد عبارت مرحوم مجلسی؟رح؟ در این مقام و تتمه عبارت او در بشارت سابقه گذشت.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که شاذان بن جبرئیل در کتاب فضائل روایت کرده است که چون یک ماه از ابتدای حمل حضرت رسول؟ص؟ گذشت
«* بشارات صفحه 229 *»
کوه‌ها و درخت‌ها و آسمان‌ها و زمین‌ها یکدیگر را بشارت دادند برای حمل سید پیغمبران پس عبدالمطلب با عبداللّه روانه مدینه شدند و پانزده روز گذشت عبدالله به رحمت اله واصل شد و سقف خانه شکافته شد و هاتفی ندا در داد که مُرد آن که در صلب او خاتم پیغمبران بود و کیست که نخواهد مرد؟ پس چون دو ماه از انعقاد نطفه شریف آن حضرت گذشت حق‌تعالی امر کرد ملکی را که ندا کرد در آسمان‌ها و زمین که صلوات فرستید بر محمد و آل او و استغفار کنید برای امت او و چون سه ماه گذشت ابوقحافه از شام برمی‌گشت چون نزدیک مکه رسید ناقه او سرش را بر زمین گذاشت و سجده کرد پس ابوقحافه چوبی بر سر او زد و چون سر بر نداشت گفت مثل تو ناقه‌ای ندیده بودم. ناگاه هاتفی ندا کرد که ای ابوقحافه مزن جانوری را که اطاعت تو نمی‌کند مگر نمیبینی که کوه‌ها و دریاها و درختان و هر مخلوقی به غیر آدمیان سجده کردند برای پروردگار خود به شکرانه آنکه سه ماه گذشته است بر پیغمبر امی در شکم مادر و به زودی او را خواهی دید وای بر بت‌پرستان از شمشیر او و شمشیر اصحاب او و چون چهار ماه گذشت زاهدی بود در راه طائف که او را حبیب می‌گفتند از صومعه خود روانه مکه شد که یکی از دوستان را به بیند در اثنای راه به طفلی رسید که به سجده افتاده بود و هرچند او را بر می‌داشت باز به سجده میرفت پس حبیب او را برداشت و صدای هاتفی را شنید که دست از او بدار که سجده شکر پروردگار می‌کند که بر پیغمبر پسندیده برگزیده چهار ماه گذشت و چون پنج ماه گذشت و حبیب به صومعه خود برگشت صومعه خود را دید که در حرکت است و قرار نمیگیرد و به محراب او و محاریب جمیع ارباب صوامع نوشته بود که ای اهل بیع و صوامع ایمان آورید به خدا و رسول او محمد؟ص؟ که نزدیک شد بیرون آمدن او پس خوشا حال کسی که به او ایمان آورد و وای بر کسی که به او کافر شود پس حبیب گفت قبول کردم و ایمان آوردم انکار او نمیکنم و چون شش ماه گذشت اهل مدینه و اهل یمن رفتند به
«* بشارات صفحه 230 *»
سوی عیدگاه خود و رسم ایشان آن بود که در هر سال چند مرتبه میرفتند نزد درخت عظیمی که آن را ذات انواط می‌گفتند و میخوردند و میآشامیدند و شادی می‌کردند و آن درخت را می‌پرستیدند پس چون نزد آن درخت جمع شدند صدای عظیمی از آن درخت شنیدند که ای اهل یمن و اهل یمامه و بت‌پرستان جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقا. ای گروه اهل باطل رسید به شما وقت هلاک و تلف شما پس بترسیدند و به سرعت به خانه‌های خود برگردیدند و چون هفت ماه گذشت سواد بن قارب به خدمت عبدالمطلب آمد و گفت دیشب میان خواب و بیداری دیدم که درهای آسمان گشوده شد و ملائکه فرود آمدند به سوی زمین و گفتند زینت کنید زمین را که نزدیک شد بیرون آمدن محمد پسر زاده عبدالمطلب رسول خدا به سوی کافه خلق صاحب شمشیر قاطع و تیر نافذ پس من گفتم که کیست آن محمد گفتند محمد بن عبداللّه بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف. عبدالمطلب گفت این خواب را پنهان کن پس چون هشت ماه گذشت در دریای اعظم ماهیی هست که او را طُموسا میگویند راست شد و بر دم خود ایستاد و دریا را به موج آورد پس ملکی او را صدا زد که قرار گیر ای ماهی که دریا را به شور آوردی آن ماهی به سخن آمد و گفت پروردگار من روزی که مرا خلق کرد گفت هر گاه محمد بن عبدالله را خلق کنم برای او و امت او دعا کن و اکنون شنیدم که ملائکه بعضی بعضی را بشارت می‌دادند پس به این سبب به حرکت آمدم پس ملک او را ندا کرد که قرار گیر و دعا کن و چون نه ماه گذشت حق‌تعالی به ملائکه هر آسمان وحی نمود که فرو روید به سوی زمین پس ده هزار ملک نازل شدند و به دست هر ملک قندیلی از نور بود که روشنی می‌داد بی‌روغن و بر هر قندیلی نوشته بود لا اله الا اللّه محمد رسول اللّه و بر دور کعبه معظمه ایستادند و می‌گفتند این نور محمد است؟ص؟ و در همه احوال عبدالمطلب مطلع می‌شد و امر به کتمان می‌نمود و در تمام آن ماه کواکب آسمان در اضطراب بودند و شُهُب از هوا
«* بشارات صفحه 231 *»
میریخت. و چون نه ماه تمام شد آمنه با مادر خود بره گفت ای مادر میخواهم داخل حجره شوم و بر مصیبت شوهر خود قدری بگریم و آبی بر آتش جانسوز خود بریزم میخواهم کسی به نزد من نیاید. بره گفت ای دختر بر چنین شوهری گریستن رواست و منع کردن از نوحه در چنین مصیبتی عین جفا است.
پس آمنه داخل حجره شد و شمعی افروخت و به شعلههای آه جانکاه، سقف خانه را سوخت ناگاه او را در این حال درد زاییدن گرفت و برجست که در را بگشاید هر چند جهد کرد در گشوده نشد پس برگشت و نشست و از تنهایی وحشت عظیم بر او مستولی گشت ناگاه دید که سقف خانه شکافته شد و چهار حوریه فرود آمدند که حجره از نور روی ایشان روشن شد و با آمنه گفتند مترس باکی نیست ما آمدهایم که تو را خدمت کنیم و از تنهایی دلگیر مباش و آن حوریان یکی در جانب راست نشست و یکی در جانب چپ و سیوم در پیش رو و چهارم در پشت سر پس آمنه مدهوش شد و چون به هوش آمد دید که حضرت رسول؟ص؟ در زیر دامانش به سجده در آمده و پیشانی نورانی بر زمین نهاده و انگشت‌های شهادت را برداشته لااله الا اللّه می‌گوید و این ولادت با سعادت در شب جمعه بود نزدیک طلوع صبح در هفدهم ماه ربیع‌الاول در آن وقت هفت هزار و نهصد سال و چهار ماه و هفت روز از وفات آدم؟ع؟ گذشته بود و به روایتی نه هزار و نهصد سال و چهار ماه و هفت روز. آمنه مشاهده کرد آن حضرت را طاهر و مطهر و سرمه‌کشیده و نوری از روی مبارکش ساطع شد و سقف را شکافت و در آن نور آمنه هر منظر رفیع و هر قصر منیع که در حرم و اطراف جهان بود دید و برقی ساطع گردید و به آن برق هر خانه‌ای که خدا میدانست که اهل آن ایمان خواهند آورد روشن گردید و هر بت که در مشرق و مغرب عالم بود بر رو در افتادند.
و چون ابلیس این وقایع غریبه را مشاهده نمود اولاد خود را جمع کرد و خاک بر سر ریخت و گفت تا مخلوق شده بودم به چنین مصیبتی گرفتار نشده بودم و در این
«* بشارات صفحه 232 *»
شب فرزندی متولد شد که او را محمد بن عبداللّه میگویند باطل خواهد کرد عبادت بت‌ها را و مردم را به سوی یگانه‌پرستی خدا دعوت خواهد نمود پس اولادش نیز خاک مذلت بر سر بیختند و همه به دریای چهارم گریختند و چهل روز گریستند. پس آن حوریان حضرت رسول؟ص؟ را در جامه‌های بهشت پیچیدند و به سوی بهشت برگشتند و ملائکه را بشارت ولادت آن حضرت دادند پس جبرئیل و میکائیل؟عهما؟ از آسمان فرود آمدند و به صورت دو جوان داخل حجره آمنه شدند. و جبرئیل طشتی از طلا و میکائیل ابریقی از عقیق در دست داشتند و جبرئیل حضرت رسول؟ص؟ را در دست گرفت و میکائیل آب ریخت تا آن حضرت را غسل دادند پس جبرئیل گفت ای آمنه ما او را برای تطهیر از نجاست غسل نمیدهیم او طاهر و مطهر است بلکه برای زیادتی نور و صفا او را غسل دادیم پس آن حضرت را به عطرهای بهشت معطر گردانیدند ناگاه صداهای بسیار و اصوات مختلفه از در حجره مقدسه بلند شد و جبرئیل گفت که ملائکه هفت آسمان آمدهاند که بر پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ سلام کنند پس آن حجره به قدرت حق‌تعالی وسیع شد و فوج فوج ملائکه وارد میشدند و می‌گفتند السلام علیک یا محمد السلام علیک یا محمود السلام علیک یا احمد السلام علیک یا حامد.
پس چون ثلث شب گذشت حق‌تعالی جبرئیل را امر فرمود که چهار علم از بهشت به زمین آورد و علم سبز را بر کوه قاف نصب کرد و بر آن علم به سفیدی دو سطر نوشته بود «لا اله الا اللّه محمد رسول اللّه» و علم دویم را بر کوه ابوقبیس نصب کرد و آن دو شقه داشت و بر یک شقه نوشته بود «لااله الا اللّه» و بر شقه دیگر نقش کرده بودند «لا دین الّا دین محمد بن عبداللّه» و علم سیّم را بر بام کعبه زد و بر آن نوشته بود «طوبی لمن آمن بالله و بمحمد و الویل لمن کفر به و ردّ علیه حرفاً مما یأتی به من عند ربه» و علم چهارم را بر بیت‌المقدس زد و بر آن نوشته بود «لاغالب الا اللّه و النصر لله و
«* بشارات صفحه 233 *»
لمحمد» و ملکی بر کوه ابوقبیس ندا کرد که ای اهل مکه ایمان بیاورید به خدا و پیغمبر او و ایمان بیاورید به نوری که فرستادهایم و حق‌تعالی ابری فرستاد بر بالای کعبه که زعفران و مشک و عنبر نثار کرد و بت‌ها از کعبه بیرون رفتند به جانب حجر و بر رو درافتادند و جبرئیل قندیل سرخی آورد و در کعبه آویخت که بی‌روغن روشنی میبخشید و از جبین انور حضرت رسول؟ص؟ برقی ساطع گردید و در هوا بلند شد تا به آسمان رسید و هیچ منظر و خانه‌ای از اهل مکه نماند مگر آنکه آن نور در آن داخل شد و در آن شب در هر تورات و انجیل و زبور که در عالم بود در زیر نام شریف آن حضرت که در آن کتاب‌ها بود قطره خونی ظاهر شد زیرا که آن حضرت پیغمبر شمشیر است و در هر دیر و صومعهای که بود در آن شب بر محرابش نوشته شده بود که بدانید که پیغمبر امّی متولد شد.
پس آمنه در را گشود و بیرون آمد و غرائبی که مشاهده نموده بود برای پدر و مادر خود نقل کرد و چون عبدالمطلب را بشارت دادند و به نزد آن حضرت آمد دید که به زبان فصیح تقدیس و تسبیح حق‌تعالی می‌نماید پس حق‌تعالی خیمه‌ای از دیبای سفید بهشت فرستاد که بر آن نوشته بود بسم اللّه الرحمن الرحیم یا ایها النبی انا ارسلناک شاهداً و مبشراً و نذیراً و داعیاً الی اللّه باذنه و سراجاً منیرا تا چهل روز ماند پس شخصی دست چرب بر آن مالید و به آن سبب بالا رفت و اگر چنین نمی‌کرد تا روز قیامت میماند و چون رؤسای قریش و بنی‌هاشم آن خیمه دیبا و بیرون آمدن بت‌ها و نثار زعفران و مشک و عنبر و برق لامع و نور ساطع و اصوات غریبه و سائر امور عجیبه را مشاهده و استماع نمودند به نزد حبیب راهب رفتند و شمهای از آن معجزات را ذکر کردند حبیب گفت میدانید که دین من دین شما نیست اگر میخواهید از من قبول کنید و اگر نمیخواهید قبول نکنید آنچه حق است میگویم. نیست این علامت‌ها مگر علامت پیغمبری که در این زودی مبعوث خواهد شد و ما در همه کتاب‌های خدا
«* بشارات صفحه 234 *»
وصف او را خواندهایم و او است که باطل خواهد کرد عبادت بت‌ها را و خواهد خواند مردم را به سوی پرستیدن خداوند یکتا و جمیع پادشاهان و جباران دنیا برای او خاضع خواهند شد پس وای بر اهل کفر و طغیان از شمشیر و نیزه و تیر او. پس هر که به او ایمان آورد نجات یابد و هر که به او کافر شود هلاک گردد. و در روز دویم حضرت عبدالمطلب حضرت رسول؟ص؟ را برداشت و به سوی کعبه آورد و چون داخل کعبه شد حضرت رسول؟ص؟ گفت بسم اللّه و بالله پس کعبه به قدرت الهی به سخن آمد و گفت السلام علیک یا محمد و رحمة اللّه و برکاته و صدای هاتفی آمد که جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقا و در روز سیم عبدالمطلب گهوارهای خرید از خیزران سیاه که مشبک کرده بودند از عاج و مرصع ساخته بودند از طلای سرخ و جواهر گرانبها و پرده‌ای از دیبای سفید مطرز به طلا بر روی آن افکند و عقدی از مروارید و الوان جواهر بر گهواره آویخت به عادت مقرره که اطفال بازی میکنند و هرگاه که آن حضرت از خواب بیدار می‌شد به آن دانهها تسبیح حق‌تعالی می‌گفت و در روز چهارم سواد بن قارب به نزد عبدالمطلب آمد در وقتی که نزدیک کعبه مشرفه نشسته بود و اکابر قریش و بنی‌هاشم بر دور او احاطه کرده بودند و گفت شنیده‌ام که پسری برای عبداللّه متولد شده است و عجایب بسیار از او ظاهر گردیده است میخواهم به سوی او نظری بکنم و سواد به وفور علم در میان عرب مشهور بود و بر سخن او اعتماد عظیم داشتند پس با عبدالمطلب به خانه آمنه آمد و از احوال آن حضرت سؤال کرد گفتند در مهد استراحت خوابیده است. چون داخل شد و پرده را از روی گهواره گشودند برقی از روی مبارکش ساطع شد که سقف را شکافت پس عبدالمطلب و سواد از وفور نور آستینها بر دیده‌های خود گذاشتند پس سواد بی‌تابانه بر پای آن شفیع روز معاد افتاد و با عبدالمطلب گفت که تو را بر خود گواه میگیرم که ایمان آوردم به این پسر و به آنچه خواهد آورد از جانب خالق بشر پس روی مبارک آن حضرت را بوسید و بیرون آمد پس
«* بشارات صفحه 235 *»
چون یک ماه از ولادت آن حضرت گذشت هر که آن حضرت را میدید گمان طفل یک ساله می‌کرد و از گهوارهاش پیوسته صدای تسبیح و تقدیس و تحمید و ستایش حق‌تعالی میشنیدند.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که از حضرت امیرالمؤمنین؟ع؟ منقول است که حق‌تعالی مقرون گردانید با حضرت رسول؟ص؟ بزرگ‌تر ملکی از ملائکه خود را که در شب و روز آن حضرت را بر مکارم آداب و محاسن اخلاق می‌داشت و من پیوسته با آن حضرت بودم مانند طفلی که از پی مادر خود رود و هر روزی برای من علمی بلند می‌کرد از اخلاق خود و امر می‌کرد مرا که پیروی او نمایم و هر سال مدتی در کوه حراء مجاورت می‌نمود که من او را می‌دیدم و دیگری او را نمی‌دید و چون مبعوث شد به غیر از من و خدیجه در ابتدای حال کسی به او ایمان نیاورد و من می‌دیدم نور وحی و رسالت را و میبوییدم شمیم نبوت را. به سند معتبر منقول است که شخصی از حضرت امام محمد باقر؟ع؟ پرسید از تفسیر آیه الّا من ارتضی من رسول فانه یسلک من بین یدیه و من خلفه رصدا فرمود که حق‌تعالی موکّل میگرداند به پیغمبران خود ملکی چند را که احصاء میکنند اعمال ایشان را و اداء میکنند به سوی ایشان تبلیغ رسالت ایشان را و موکّل گردانید به محمد؟ص؟ ملکی عظیم را از روزی که از شیر گرفتند آن حضرت را که ارشاد می‌نمود آن حضرت را به سوی خیرات و مکارم اخلاق و باز می‌داشت آن حضرت را از شرور و مساوی اخلاق و ندا می‌کرد آن حضرت را که السلام علیک یا محمد یا رسول اللّه در هنگامی که در سن شباب بود و هنوز به درجه رسالت نرسیده بود پس گمان می‌کرد که این صدا از سنگ و زمین صادر می‌شود و کسی را نمی‌دید.
و در روایت دیگر از حضرت امیرالمؤمنین؟ع؟ منقول است که حضرت رسول؟ص؟ فرمود که هرگز موافقت نکردم پیش از بعثت با اهل جاهلیت در کارهایی
«* بشارات صفحه 236 *»
که ایشان می‌کردند مگر دو مرتبه که در شب آمدم که گوش دهم بازی ایشان را و نظر کنم به سوی لعب ایشان پس حق‌تعالی خواب را بر من مستولی گردانید که ندیدم و نشنیدم هیچ از لهو و لعب ایشان را پس دانستم که خدا را خوش نمیآید دیگر هرگز نظر به اعمال ایشان نکردم.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که ابن شهر آشوب و قطب راوندی روایت کردهاند از حلیمه بنت ابی‌ذؤیب که نام او عبداللّه بن حارث بود از قبیله مضر و حلیمه زوجه حارث بن عبدالعزّی بود. حلیمه گفت که در سال ولادت رسول‌خدا؟ص؟ خشکسالی و قحط در بلاد ما به هم رسید و با جمعی از زنان بنی‌سعد بن بکر به سوی مکه آمدیم که اطفال از اهل مکه بگیریم و شیر دهیم. و من بر ماده الاغی سوار بودم کم‌راه و شتر ماده‌ای همراه داشتم که از پستان او یک قطره شیر جاری نمیشد و فرزندی همراه داشتم که از پستان من آن‌قدر شیر نمییافت که قناعت به آن تواند کرد و شب‌ها از گرسنگی دیدهاش آشنای خواب نمیشد و چون به مکه رسیدیم هیچ‌یک از زنان، محمد؟ص؟ را نگرفتند برای آنکه آن حضرت یتیم بود و امید احسان از پدران میباشد. و چون من فرزند دیگر نیافتم آن درّ یتیم را از عبدالمطلب گرفتم و چون در دامن گذاشتم نظر به سوی من افکند نوری از دیده‌های او ساطع شد و آن قرةالعین اصحاب یمین به پستان راست من رغبت فرمود و ساعتی تناول کرد. و پستان چپ را قبول نکرد و برای فرزند من گذاشت و از برکت آن حضرت هر دو پستان من پر از شیر شد که هر دو را کافی بود و چون به نزد شوهرم بردم آن حضرت را، شیر از پستان شتر ما جاری شد آن‌قدر که ما را و اطفال ما را کافی بود. پس شوهرم گفت فرزند مبارکی گرفتیم که از برکت او نعمت رو به ما کرد. و چون صبح شد و آن حضرت را بر درازگوش خود سوار کرده رو به کعبه آوردم به اعجاز آن حضرت سه مرتبه سجده کرد و به سخن
«* بشارات صفحه 237 *»
آمده گفت: از بیماری خود شفا یافتم و از ماندگی بیرون آمدم جهت آنکه سید مرسلان و خاتم پیغمبران و بهترین گذشتگان و آیندگان بر من سوار شد. و با آن ضعف که داشت چنان رهوار شد که هیچ یک از چهارپایان رفیقان ما به آن نمیتوانستند رسید و جمیع رفقاء از تغییر احوال ما و چهارپایان ما تعجب می‌کردند و هر روز فراوانی و برکت در میان ما زیاده می‌شد و گوسفندان و شتران قبیله از چراگاه گرسنه بر میگشتند و حیوانات ما سیر و پر شیر میآمدند و در اثنای راه به غاری رسیدیم و از آن غار مردی بیرون آمد که نور جبینش به سوی آسمان ساطع بود و سلام کرد بر آن حضرت و گفت حق‌تعالی مرا موکل گردانیده است به رعایت او و گله آهویی از برابر ما پیدا شدند و به زبان فصیح گفتند ای حلیمه نمی‌دانی که را تربیت مینمایی او پاک‌ترین پاکان و پاکیزهترین پاکیزگان است و به هر کوه و دشت که گذشتیم بر آن حضرت سلام کردند پس برکت و زیادتی در معیشت و اموال خود یافتیم و توانگر شدیم حیوانات ما بسیار شدند از برکت آن حضرت و هرگز در جامه‌های خود حدث نکرد و نگذاشت هرگز عورتش را گشوده شود. و پیوسته جوانی را با او میدیدیم که جامه‌های او را بر عورتش میافکند و محافظت او می‌نمود. پس پنج سال و دو روز آن حضرت را تربیت کردم. پس روزی با من گفت که هر روز برادران من به کجا میروند؟ گفتم به چرانیدن گوسفندان میروند. گفت امروز من نیز با ایشان موافقت می‌کنم چون با ایشان رفت گروهی از ملائکه او را گرفتند و بر قله کوهی بردند و او را شستند و پاکیزه کردند. پس فرزند من به سوی من دوید و گفت محمد؟ص؟ را دریابید که او را بردند. چون به نزد او آمدم دیدم که نوری از او به سوی آسمان ساطع می‌گردد پس او را در بر گرفتم و بوسیدم و گفتم چه شد تو را؟ گفت مترس ای مادر خدا با من است و بویی از او ساطع بود از مشک نیکوتر. و کاهنی روزی او را دید فریاد کرد گفت این است که پادشاهان را مقهور خواهد گردانید و عرب را متفرق سازد.
«* بشارات صفحه 238 *»
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که از عباس روایت کرده است که ابوطالب به او گفت که من محمد را با خود میداشتم تا آنکه می‌گوید که بسیار بود که شب‌ها او را در رختخواب نمییافتم و چون به طلب او بر میخاستم از میان لحاف مرا صدا میزد که من در اینجایم ای عم من به جای خود برگرد. و در شب‌ها از او دعاها و سخنان غریب میشنیدم و روزی گرگی را دیدم که به نزد آن حضرت آمد و او را بویید و بر دور آن حضرت گردید و تذلّل می‌کرد و دم خود را بر زمین می‌مالید و بسیار می‌دیدم که مرد بسیار خوشرویی می‌آمد و دست بر سر او می‌مالید و او را دعا می‌کرد و ناپیدا می‌شد و در خواب دیدم که همه دنیا مسخر او شد و بلند شد و به آسمان رفت و روزی از من غایب شد و بسیار از پی او گردیدم ناگاه دیدم که می‌آید و مردی با او همراه است که هرگز مانند او ندیده بودم پس گفتم ای فرزند نگفتم که از من جدا مشو؟ آن مرد گفت مترس که هر گاه از تو جدا شود من با اویم و او را محافظت مینمایم و پیوسته از آب زمزم میآشامید و بسیار بود که ابوطالب در وقت چاشت طعام بر آن حضرت عرض می‌کرد او می‌گفت نمیخواهم من سیرم و هرگاه که ابوطالب میخواست چاشت یا طعام به اولاد خود بخوراند به ایشان می‌گفت که دست دراز مکنید تا آن حضرت حاضر شود و تناول نماید و چون آن حضرت ابتداء می‌نمود از برکت او همه سیر میشدند و طعام به حال خود بود.
و باز از ابوطالب منقول است که گفت در شب‌ها از آن حضرت سخنان و دعاها و مناجات‌ها میشنیدم که تعجب میکردم و عادت عرب نبود در هنگام خوردن و آشامیدن بسم اللّه بگویند و در طفولیت عادت آن حضرت این بود که تا بسم اللّه نمیگفت نمیخورد و نمیآشامید و چون از طعام فارغ می‌شد الحمد لله می‌گفت.
و به روایت دیگر در ابتداء بسم اللّه الاحد و بعد از فارغ شدن می‌گفت الحمد لله
«* بشارات صفحه 239 *»
کثیرا و بسیار بود که به نزد او می‌رفتم که تنها نشسته بود و نوری از سر او تا آسمان کشیده بود و هرگز سخن دروغ و بی‌فایده از او نشنیدم و هرگز صدای خنده او را نشنیدم و با کودکان هرگز در بازی شریک نشد و نگاه به بازی ایشان نکرد و تنهایی را بهتر میخواست و در وقتی که آن حضرت هفت‌ساله بود گروهی از یهودان آمدند و گفتند ما در کتاب‌های خود خواندهایم که حق‌تعالی محمد را از حرام و شبهه اجتناب میفرماید میخواهیم او را تجربه کنیم پس مرغ فربهی را بریان کردند و در مجلسی که آن حضرت و جمعی از قریش حاضر بودند آوردند و نزدیک ایشان گذاشتند و همه خوردند و آن حضرت دست دراز نکرد پرسیدند که چرا تناول نمینمایی؟ فرمود که این حرام است و خدا مرا از حرام‌خوردن نگاه میدارد. گفتند حلال است اگر میفرمایی لقمه‌ای از آن در دهان شما گذاریم فرمود اگر توانید بکنید چندان که خواستند که لقمه‌ای از آن نزدیک دهان آن حضرت ببرند نتوانستند و دست ایشان به جانب راست و چپ میرفت و به جانب دهان مبارک آن حضرت نمیرفت. پس مرغ دیگر آوردند که از خانه همسایه ایشان که غايب بود گرفته بودند به قصد آنکه چون بیاید قیمتش را به او بدهند. چون آن حضرت لقمه‌ای برداشت از آن از دست مبارکش افتاد و فرمود که این از مال شبهه است و پروردگار من مرا از آن نگاه میدارد و دیگران نيز هر قدر خواستند که لقمه‌ای از آن نزدیک دهان آن حضرت ببرند نتوانستند پس یهودان اقرار کردند که این است که ما وصفش را در کتاب‌های خدا خواندهایم.
و از فاطمه بنت اسد روایت کرده است که گفت در صحن خانه ما درختی بود که سال‌ها بود که خشک شده بود پس روزی آن حضرت به نزد آن درخت آمد و دست مبارک خود را بر آن مالید، در ساعت آن درخت سبز شد و رطب از آن به هم رسید و گفت من هر روز برای آن حضرت رطب جمع میکردم و در ظرفی نگاه میداشتم و چون تشریف میآوردند میدادم و بیرون میبرد و بر اطفال بنی‌هاشم قسمت می‌نمود.
«* بشارات صفحه 240 *»
روزی آن حضرت آمد و من عذر خواستم که امروز درخت رطب نیاورده بود که برای شما جمع کنم فاطمه گفت به حق نور رویش سوگند میخورم که چون این سخن را از من شنید برگشت به سوی درختان خرما و به سخنی چند تکلم نمود ناگاه دیدم که یکی از آن درختان خم شد آن‌قدر که دست مبارکش به سر درخت میرسید و آنچه میخواست از رطب میچید و باز درخت بلند شد. پس من در آن روز به درگاه خدا تضرّع کردم که ای پروردگار جهان مرا فرزندی روزی کن که برادر و شبیه او باشد پس در آن شب نطفه امیر المؤمنین؟ع؟ منعقد شد و به برکت آن حضرت هرگز پیرامون بت نگردید و غیر خدا را نپرستید.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که شاذان روایت کرده است که چون از عمر شریف حضرت رسول؟ص؟ چهار ماه گذشت آمنه مادر آن حضرت به رحمت الهی واصل شد و آن سرور بی‌پدر و مادر مانده از شدت مصیبت مادر سه روز چیزی تناول نفرمود و پیوسته میگریست و عبدالمطلب بی‌تابی و اضطراب می‌نمود پس دختران خود عاتکه و صفيه را طلبید و گفت این فرزند دلبند مرا ساکن گردانید و دایه‌ای برای او تفحص نمایید. پس عاتکه عسل به آن حضرت میخورانید و جمیع زنان شیرده بنی‌هاشم را طلبید که شاید پستان یکی از ایشان را قبول کند پس چهارصد و شصت زن از زنان اکابر قریش در خانه عبدالمطلب جمع شدند و آن حضرت پستان هیچ یک را قبول نکرد و نمکید و پیوسته اضطراب میفرمود پس عبدالمطلب غمگین از خانه بیرون آمد و به نزد کعبه رفت و در پناه کعبه بنشست ناگاه مرد پیری از قریش که او را عقیل بن ابی‌وقاص می‌گفتند حاضر شد و چون آثار حزن در عبدالمطلب مشاهده کرد از سبب آن حال سؤال نمود. عبدالمطلب گفت ای بزرگ قریش سبب اندوه من آن است که فرزندزاده من از روزی که مادرش به رحمت
«* بشارات صفحه 241 *»
حق واصل شده است تا حال از اضطراب قرار نمیگیرد و شیر هیچ زن را قبول نمی‌کند و به این سبب خوردن و آشامیدن بر من گوارا نیست و در چاره کار او حیران ماندهام عقیل گفت ای ابوالحارث من در میان صنادید قریش زنی گمان دارم که از غایت عقل و فصاحت و صباحت و رفعت و حسب و شرافت نسب نظیر خود ندارد و او حلیمه دختر عبداللّه بن الحارث است. عبدالمطلب چون اوصاف حلیمه را شنید او را پسندید و غلامی از غلامان خود را طلبید که او را شمردل می‌گفتند و او را بر ناقه سریعی سوار کرد و به تعجیل به سوی قبیله بنی‌سعد بن بکر که در شش فرسخی مکه میبودند فرستاد و گفت به زودی عبداللّه بن الحارث عدوی را نزد من حاضر گردان. پس در اندک زمانی او را حاضر گردانید در هنگامی که نزد عبدالمطلب اکابر قریش حاضر بودند و چون نظر عبدالمطلب بر او افتاد به استقبال او برخاست و او را در بر گرفت و در پهلوی خود جا داد و گفت ای عبداللّه تو را برای این طلبیدهام که محمد فرزندزاده من چهار ماهه است و مادرش وفات یافته و در مفارقت مادر گریه و اضطراب بسیار می‌کند و پستان هیچ زن را قبول نمی‌کند و شنیده‌ام که تو را دختری هست که شیر دارد اگر مصلحت دانی برای شیر دادن محمد او را حاضر ساز که اگر شیر او را قبول کند تو را و عشیره تو را توانگر گردانم. عبدالله از استماع این مژده همایون بسی شاد شد و به سوی قبیله خود برگشت و حلیمه را بشارت داد پس حلیمه غسل کرد و به انواع طیب خود را معطر گردانید و جامه‌های فاخر پوشیده با پدر خود عبداللّه و شوهر خود بکر بن سعد به خدمت عبدالمطلب شتافتند حلیمه را به خانه عاتکه آورد و حضرت رسول را در دامن او گذاشتند حلیمه پستان چپ خود را برای آن حضرت بیرون آورد و آن حضرت آن را قبول نکرده به سوی پستان راست میل کرد و چون پستان راست او خشک شده بود و هرگز طفلی از آن شیر نخورده بود مضایقه می‌کرد و میترسید که مبادا آن حضرت چون در پستان راست شیر نیابد به پستان چپ میل ننماید و او مبالغه
«* بشارات صفحه 242 *»
می‌نمود در دادن پستان چپ و حضرت اضطراب میفرمود در گرفتن پستان راست تا آنکه حلیمه گفت ای فرزند بمک پستان راست را تا بدانی که خشک است و شیر ندارد و چون پستان ایمن را آن صاحب میمنت در دهان گرفت و مکید از برکت دهان مبارکش چندان شیر جاری شد که از کنار دهان آن حضرت میریخت. پس حلیمه متعجب گردید و گفت بسی عجیب است امر تو ای فرزند من سوگند میخورم به حق خداوند جهان که دوازده فرزند را از پستان چپ شیر دادهام و یک قطره شیر از پستان راست نچشیدهاند و اکنون از برکت تو شیر از آن میریزد. پس عبدالمطلب بسیار شاد شد و گفت ای حلیمه اگر نزد ما می‌مانی من قصری در پهلوی قصر خود برای تو خالی می‌کنم و تو را در آنجا ساکن می‌گردانم و در هر ماه هزار درهم سفید و یک دست جامه رومی و هر روز ده من نان سفید و گوشت پاکیزه به تو عطا می‌کنم. چون عبدالمطلب یافت که ایشان از ماندن اکراه دارند گفت ای حلیمه فرزند خود را به تو میسپارم به دو شرط اول آنکه در تعظیم و اکرام او تقصیر ننمایی و پیوسته او را در پهلوی خود بخوابانی و دست چپ را در زیر سر او گذاری و دست راست را در گردن او در آوری و از او غافل نگردی حلیمه گفت به حق پروردگار جهان سوگند یاد می‌کنم که از وقتی که نظرم بر او افتاد محبت او چندان در دلم جا کرده است که در اکرام او محتاج به سفارش نیستم. عبدالمطلب گفت دویم آنکه در هر جمعه او را به نزد من بیاوری که من تاب مفارقت او را ندارم حلیمه گفت چنین خواهم کرد انشاءاللّه تعالی پس عبدالمطلب امر کرد که سر مبارک آن حضرت را شستند و جامه‌های فاخر بر او پوشانیدند و آن حضرت را برداشت و با حلیمه گفت که بیا با من به نزد کعبه تا او را به تو تسلیم کنم و چون به نزد کعبه آمدند آن حضرت را هفت شوط بر دور کعبه طواف فرمود و خدا را بر حلیمه گواه گرفت و آن حضرت را تسلیم او نمود و چهار هزار درهم سفید به او داد با ده جامه فاخر از جامه‌های خود و چهار کنیز رومی به او بخشید و
«* بشارات صفحه 243 *»
حله‌های یمنی بر او خلعت پوشانید و تا بیرون کعبه مشایعت ایشان نمود و چون حلیمه داخل قبیله بنی‌سعد شد و روی آن حضرت را گشود نوری از روی ازهرش ساطع شد که زمین و آسمان را روشن کرد و چون قبیله آن احوال جلیله را مشاهده کردند خورد و بزرگ و پیر و جوان ایشان همگی به سوی حلیمه شتافته او را به آن کرامت کبری تهنیت گفتند و محبت آن حضرت چندان در دل‌های ایشان جا کرد که آن سرور را از دست یکدیگر میربودند و حلیمه گفت که هرگز بول و غائط آن حضرت را نشستم و بوی بد هرگز از او نشنیدم و اگر فضله‌ای از او جدا می‌شد بوی مشک و کافور از آن میشنیدم و زمین آن را فرو میبرد و کسی نمی‌دید و چون ده ماه از عمر شریفش گذشت در روز پنجشنبه حلیمه بر در خیمه مخصوص آن حضرت آمد و منتظر بود که چون از خواب بیدار شود آن حضرت را بشوید و زینت کند و به سوی عبدالمطلب بیاورد پس بسیار دیر شد بیرون آمدن آن حضرت و حلیمه جرأت نکرد که داخل خیمه شود تا چهار ساعت از روز گذشت پس آن حضرت از خیمه بیرون خرامید و چون نظر کرد به سوی آن حضرت دید که سر مبارکش را شسته و موهایش را شانه کردهاند و الوان جامه‌ها از سندس و استبرق بر او پوشانیده پس از مشاهده آن احوال متعجب شده و گفت ای فرزند این جامه‌های فاخر و این زینتهای متکاثر از کجا برای تو حاصل شد؟ فرمود که ای مادر این جامه‌ها را از بهشت آوردند و ملائکه مرا زینت کردند پس آن حضرت را به نزد جد بزرگوار آورد و آن قصه را به عبدالمطلب نقل کرد گفت ای حلیمه این امور غریبه را که از او مشاهده مینمایی به دیگری نقل مکن و هزار درهم و ده دست رخت و یک کنیزک رومیه به حلیمه بخشید و چون پانزده ماه از عمر شریفش گذشت هر که او را مشاهده می‌نمود گمان می‌کرد که پنج‌ساله است و چون حلیمه آن حضرت را به قبیله خود برد بیست و دو گوسفند داشت و چون آن حضرت از قبیله او بیرون آمد او هزار و سی گوسفند و شتر به هم رسانیده بود از برکت
«* بشارات صفحه 244 *»
آن حضرت و چون نزدیک شد که از عمر شریفش دو سال تمام شود شبی پسرهای حلیمه از چرانیدن گوسفندان محزون برگشتند گفتند ای مادر امروز گرگی آمد و دو گوسفند از گله ما برد حلیمه گفت خدا عوض بدهد و چون حضرت رسول؟ص؟ سخنان ایشان را شنید گفت آزرده مباشید که فردا من گوسفندان شما را از گرگ پس میگیرم به مشیت الهی. ضمره پسر بزرگ حلیمه گفت عجب است از تو ای برادر که روز گذشته گرگ گوسفندها را برده و تو فردا از برای ما پس میگیری؟! حضرت فرمود که اینها در جنب قدرت خدا سهل است. و چون صبح طالع شد ضمره گفت به آن حضرت که وفا به وعده خود می‌کنی؟ گفت بلی مرا ببر به آن موضع که گرگ گوسفندان تو را برده است تا به تو آنها را برگردانم. پس ضمره آن حضرت را بر دوش خود سوار کرد و چون به آن موضع رسید گفت از این مکان گرگ گوسفندان مرا برده است پس آن حضرت از دوش او به زیر آمد و به سجده افتاد و گفت ای اله من و سید و مولای من می‌دانی حق حلیمه را بر من، و گرگی بر گوسفندان او تعدی کرده پس سؤال می‌کنم از تو که گرگ را امر فرمایی که گوسفندان او را برگرداند. پس در همان ساعت گرگ هر دو گوسفند را حاضر کرد. و سببش آن بود که چون گرگ گوسفندان را برد هاتفی او را ندا کرد که ای گرگ بترس از عقوبت الهی و این دو گوسفند را حفظ نما تا به سوی بهترین پیغمبران محمد بن عبداللّه آنها را برگردانی. پس گرگ در پای آن حضرت افتاد و به امر الهی به سخن آمد و گفت ای سرور پیغمبران مرا معذور دار که من ندانستم که این گوسفندان از تو است پس ضمره گفت ای محمد چه بسیار عجیب است کارهای تو.
پس چون دو سال از عمر شریف آن حضرت تمام شد روزی با حلیمه گفت که ای مادر میخواهم امروز با برادران خود به صحرا روم و ایشان را بر چرانیدن گوسفندان یاری کنم و در کوه و صحرا نظر کنم و از مصنوعات الهی عبرت‌ها بگیرم و منافع و
«* بشارات صفحه 245 *»
مضار اشیاء را بدانم. حلیمه گفت ای فرزند بسیار می‌خواهی رفتن را؟ گفت بلی چون دید که آن حضرت بسیار راغب است به سوی رفتن صحرا جامه‌های نیکو بر آن حضرت پوشانید و نعلین در پای آن حضرت بست و اطعمه نفیس برای آن حضرت همراه کرد و فرزندان خود را در محافظت و رعایت آن جناب وصیت بسیار نمود. و آن حضرت را با ایشان فرستاد و چون سید انبیاء قدم در صحرا نهاد کوه و دشت از نور جمال آن خورشید فلک رسالت روشن شد و به هر سنگ و کلوخ که میگذشت به آواز بلند ندا می‌کردند او را که السلام علیک یا محمد السلام علیک یا احمد السلام علیک یا حامد السلام علیک یا محمود السلام علیک یا صاحب القول العدل لااله الا اللّه محمد رسول اللّه.
خوشا حال کسی که به تو ایمان آورد و عذاب الهی برای کسی است که به تو کافر گردد یا ردّ کند بر تو یک حرف از آنچه از نزد پروردگار خود خواهی آورد و آن حضرت جواب سلام آنها می‌گفت و میگذشت و هر ساعت فرزندان حلیمه امری چند از غرایب مشاهده می‌کردند که حیرت ایشان زیاده می‌شد تا آنکه آفتاب بلند شد و آن حضرت از حرارت آفتاب متأذی شد پس حق‌تعالی وحی نمود به سوی ملکی که او را استحیائیل میگویند که ابر سفیدی را بر سر آن سرور بگستر که سایبان آن سید پیغمبران باشد پس در همان ساعت ابری بر بالای سر آن حضرت پیدا شد و مانند مشک آب میریخت و یک قطره بر آن حضرت نمیریخت و رودخانه‌ها از سیلاب جاری می‌شد و بر سر راه آن حضرت هیچ گِل نبود و از آن ابر باران زعفران و مشک میبارید و کوه و دشت را برای آن سرور معطر میساخت و در آن صحرا درخت خرمای خشکی بود که سال‌ها بود که خشک شده بود و برگ‌هایش ریخته بود و چون آن حضرت به آن درخت رسید پشت مبارک را بر آن درخت گذاشت که استراحتی فرماید ناگاه آن درخت به اهتزاز آمد و سبز شد و برگ بر آورد و خلال سبز و رطب زرد و سرخ
«* بشارات صفحه 246 *»
برای ضیافت آن حضرت فرو ریخت پس سید ابرار ساعتی در زیر آن درخت قرار گرفت و با برادران رضاعی خود سخن می‌گفت ناگاه نظر مبارکش بر چمن سبزی افتاد که به انواع گل‌ها و ریاحین آراسته بود پس گفت ای برادران میخواهم به سیر این چمن بروم و صنایع الهی را مشاهده نمایم. برادران گفتند ما در خدمت تو میآییم حضرت فرمود که شما به اعمال خود مشغول باشید که من تنها میروم و اگر خدا بخواهد به زودی به سوی شما مراجعت مینمایم گفتند برو که دل‌های ما متوجه تو است پس آن نونهال گلشن انبیاء در آن چمن دلگشا سیرکنان میخرامید و در بدایع صنایع ربانی به تأمل و تفکر نظر می‌نمود. تا آنکه به کوه عظیمی رسید و راه نداشت که کسی بر آن تواند بر آمد و چون خاطر شریف مبارکش متعلق بود که بالای کوه را سیر نماید استحیائیل بر کوه صدایی زد که بر خود بلرزید و گفت ای کوه بهترین پیغمبران با شکوه نبوت میخواهد که بر تو بر آید برای او خاضع شو پس آن کوه چندان فرو رفت و فروتنی نزد آن معدن وقار و شکوه نمود که آن حضرت پای مبارک بر آن گذاشت و بالا رفت و چون آن طرف کوه را مشاهده نمود نیکوتر از این طرف دید و خواست که به آن طرف خرامد و در آن طرف کوه مار و عقرب بسیار بودند در غایت عظمت که کسی از بیم آنها در آن وادی عبور نمی‌توانست نمود پس استحیائیل نهیبی داد ایشان را که ای گروه حیّات و عقارب خود را در سوراخ‌ها و در زیر سنگ‌ها پنهان کنید که سید اولین و آخرین شما را نبیند و چون همه پنهان شدند آن حضرت از کوه به زیر آمد پس چشمه آبی دید در غایت سردی از عسل شیرین‌تر و از مسکه نرمتر پس از آب تناول فرمود و لحظهای در کنار آن چشمه استراحت نمود. پس در آن وقت جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و دردائیل فرود آمدند و در خدمت آن حضرت نشستند پس جبرئیل گفت السلام علیک یا محمد السلام علیک یا احمد السلام علیک یا حامد السلام علیک یا محمود السلام علیک یا طه السلام علیک یا ایها المدّثر السلام علیک یا ایها المزّمل السلام علیک
«* بشارات صفحه 247 *»
یا طاب طاب السلام علیک یا سید السلام علیک یا فارقلیط السلام علیک یا طس السلام علیک یا طسم السلام علیک یا شمس الدنیا السلام علیک یا قمر الآخرة السلام علیک یا نور الدنیا و الآخرة السلام علیک یا شمس القیمة السلام علیک یا خاتم النبیین السلام علیک یا شفیع المذنبین.
پس سلام بسیار گفت و مناقب آن جناب را بسیار بیان کرد و گفت خوشا حال کسی که به تو ایمان آورد و بدا حال کسی که به تو کافر گردد و یا قبول نکند از تو یک حرف از آنچه از جانب پروردگار خود خواهی آورد پس حضرت رسول؟ص؟ جواب سلام ایشان گفت و فرمود کیستید شما گفتند ماییم بندگان خدا و بر دور آن حضرت نشستند پس از جبرئیل پرسید که نام تو چیست؟ گفت عبداللّه و از میکائیل پرسید که چه نام داری؟ گفت عبیداللّه و از اسرافیل پرسید که نامت چیست؟ گفت عبدالجبار و از دردائیل پرسید؟ گفت عبدالرحمن. پس آن حضرت فرمود که ما همه بندگان خداییم و با جبرئیل طشتی بود از یاقوت سرخ و با میکائیل ابریقی بود از یاقوت سبز و ابریق مملو بود از آب بهشت پس جبرئیل نزدیک آمد و دهان خود را بر دهان آن حضرت گذاشت و تا سه ساعت اسرار خالق انس و جان را بر دهان آن معدن علم و ایمان میدمید پس گفت ای محمد بفهم و بیاموز آنچه را بیان کردم. فرمود بلی انشاءاللّه و مملو گردانید آن حضرت را از علم و بیان حکمت و برهان و حق‌تعالی نور روی آن خورشید فلک نبوت را هفتاد و هفت برابر مضاعف گردانید و به مرتبه‌ای رسید که هیچ کس را تاب آن نبود که درست بر روی انور آن سرور نظر کند پس جبرئیل گفت که مترس ای محمد فرمود که اگر از غیر پروردگار خود بترسم عظمت و جلال او را ندانسته خواهم بود پس جبرئیل به سوی میکائیل نظر کرد و گفت سزاوار است که خدا چنین بنده‌ای را حبیب خود خوانده است و او را بهترین فرزندان آدم گردانیده است پس آن حضرت را بر پشت خوابانید و آن جناب فرمود که ای جبرئیل چه می‌کنی؟
«* بشارات صفحه 248 *»
گفت باکی نیست بر تو و نمیکنم مگر آنچه خیر است از برای تو پس به بال خود شکم آن حضرت را شکافت و از میان دل حقایق‌منزلش نقطه سیاهی بیرون آورد آن دل را به آب بهشت شست و میکائیل آب میریخت و از آن حضرت پرسیدند که جبرئیل دل تو را از چه چیز شست؟ فرمود از شک و شبههها و فتنه‌ها و هرگز کفر بر دل من نبود و پیغمبر بودم در وقتی که روح آدم هنوز به بدنش تعلق نگرفته بود. پس اسرافیل مهری بیرون آورد که دو سطر بر آن نوشته بود لااله الا اللّه محمد رسول اللّه پس مهر را بر میان دو کتف آن حضرت گذاشت تا نقش گرفت. و به روایت دیگر بر دل او گذاشت تا پر از نور گردید و از نور او جهان روشن شد.
پس دردائیل سر آن سرور را در دامن خود گرفت و آن حضرت به خواب رفت پس در خواب دید که از سرش درختی عظیم رویید و به سوی آسمان بلند گردید و شاخه‌هایش تنومند شد و از هر شاخه‌ایش شاخه‌ها پدید آمد و در زیر درخت گیاه بسیار دید که وصف نتوان کرد پس منادی ندا کرد آن حضرت را که ای محمد این درخت تویی و شاخه‌های آن اهل بیت تواَند و آن گیاه‌ها که در زیر درخت روییده است محبان و موالیان تو و اهل‌بیت تواَند. بشارت باد تو را ای محمد به پیغمبری عظیم و ریاست بزرگ. پس دردائیل ترازویی بیرون آورد که هر کفه آن در گشادگی مانند مابین آسمان و زمین بود پس آن حضرت را در یک پله ترازو گذاشت و صد نفر از اصحاب آن حضرت را در پله دیگر گذاشت و آن حضرت زیادتی کرد پس هزار نفر از خواص صحابه را در آن پله گذاشت و باز حضرت زیادتی کرد پس نصف امت را در آن پله گذاشت و باز آن حضرت سنگینتر بود پس تمام امت را با جمیع پیغمبران و اوصیاء و ملائکه و کوه‌ها و دریاها و بیابان‌ها و درختان و سایر مخلوقات الهی همگی را در آن پله گذاشت و با آن حضرت برابر نشدند و زیاده آمد بر همه پس دانستند که آن حضرت بهترین آفریدگان است و همه این احوال را در میان خواب و بیداری مشاهده
«* بشارات صفحه 249 *»
می‌نمود پس دردائیل گفت خوشا حال تو و طوبی از برای تو و امت تو است و شما راست بازگشت نیکو، و وای بر کسی که به تو کافر گردد. پس ملائکه به آسمان برگشتند و چون مدتی گذشت که آن حضرت مراجعت نفرمود اولاد حلیمه بسیار گشتند و آن حضرت را نیافتند. برگشتند به سوی حلیمه و آن قصه هایله را به او گفتند پس حلیمه در میان قبیله خود صدا به شیون بلند کرد و جامه‌ها را بر بدن خود درید و موهای خود را پریشان نمود و با سر و پای برهنه در بیابان‌ها میدوید و خون از قدم‌هایش میریخت و فریاد می‌کرد که ای فرزند دلبند من و ای نور دیده من و ای میوه دل من کجایی و به مادر مهجور خود چرا رخ نمینمایی و زنان قبیله با او میدویدند و موهای خود را میکندند و روهای خود را میخراشیدند و هر بنده و آزاد و پیر و جوان که در قبیله او بودند سراسیمه به طلب آن حضرت به هر سو میدویدند.
و عبد اللّه بن الحارث با اشراف بنی‌سعد سوار شدند و سوگند یاد کردند که اگر محمد؟ص؟ را نیابیم شمشیر بکشیم و احدی از قبیله بنی‌سعد و غطفان را بر روی زمین نگذاریم و چون حلیمه در آن بیابان اثری از آن حضرت نیافت با آن حال پریشان رو به مکه دوید و وقتی به عبدالمطلب رسید که با رؤسای قریش و بنی‌هاشم نزدیک کعبه معظمه نشسته بود. و عبدالمطلب چون حلیمه را به آن حال مشاهده نمود بر خود بلرزید و از حقیقت حال سؤال نمود چون آن خبر وحشتانگیز را شنید ساعتی بیهوش گردید و چون به هوش آمد گفت لاحول و لاقوة الا بالله العلی العظیم و غلام خود را بانگ زد که اسب و شمشیر و زره مرا حاضر گردان و بر کعبه بالا رفت و فریاد برکشید که ای آل غالب و ای آل عدنان و ای آل فهر و ای آل نزار و ای آل کنانه و ای آل مضر و ای آل مالک جمع شوید پس همه بطون عرب و جمیع بنی‌هاشم نزد او مجتمع گردیدند و گفتند چه واقع شده است ای سید ما؟ گفت محمد دو روز است که پیدا نیست سوار شوید و اسلحه بپوشید پس ده هزار کس با عبدالمطلب سوار شدند و صدای گریه و
«* بشارات صفحه 250 *»
انین از آن بلد امین به عرش برین بلند شد. و سواران به هر سو متوجه شدند و عبدالمطلب با گروهی از اشراف به سوی قبیله بنی‌سعد روانه شدند و سوگند یاد کرد که اگر محمد را نیابم به مکه برگردم و هر مرد و زن یهود و هر که را متهم دانم به عداوت آن حضرت به شمشیر آبدار روح پلیدشان را به ارواح سایر کفار ملحق گردانم و چون ابومسعود ثقفی و ورقة بن نوفل و عقیل بن ابی‌وقاص از یمن به سوی مکه میآمدند گذار ایشان به آن وادی افتاد که حضرت رسول در آنجا قرار گرفته بود و در آن وادی نظر ایشان بر درختی افتاد ورقه گفت من سه مرتبه از این وادی عبور کرده‌ام و در اینجا درختی ندیدهام عقیل گفت راست میگویی بیا به نزدیک درخت برویم شاید بر سرّ این امر غریب مطلع گردیم. چون به نزدیک درخت رسیدند طفلی در پای درخت مشاهده کردند که آفتاب از تاب رشک او سوخته و ماه حلقه بندگی او در گوش کشیده است پس بعضی گفتند که این از جن خواهد بود و بعضی گفتند که این نور و ضیاء، کی جن را رواست البته ملکی خواهد بود که به صورت بشر مصوّر گردیده است. پس ابومسعود گفت کیستی ای پسر که ما را حیران حُسن و جمال خود گردانیدی آیا از جنی یا از انس؟ فرمود که از جن نیستم از فرزندان آدمم پرسید که چه نام داری؟ فرمود محمد بن عبداللّه بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف ابومسعود گفت تو فرزندزاده عبدالمطلبی چگونه به این مکان آمده‌ای؟ فرمود که به هدایت الهی به این صحرا رسیدهام پس ابومسعود فرود آمد و گفت ای نور دیده می‌خواهی تو را به خدمت عبدالمطلب برسانم؟ فرمود بلی. ابو مسعود آن حضرت را در پیش خود گرفت و به جانب مکه روان شد و چون به نزدیک قبیله بنی‌سعد رسیدند عبدالمطلب در همان ساعت به آن قبیله رسیده بود پس حضرت رسول فرمود که این عبدالمطلب است که به طلب من آمده است ایشان گفتند ما کسی را نمیبینیم فرمود که بعد از زمانی خواهید دید چون به نزدیک رسیدند و عبدالمطلب نظرش بر آن خورشید اوج نبوت
«* بشارات صفحه 251 *»
افتاد خود را از اسب انداخت و آن حضرت را در بر گرفت و گفت کجا بودی ای نور دیده من واللّه اگر تو را نمییافتم کافری را در مکه زنده نمیگذاشتم. پس آن حضرت آنچه گذشته بود از الطاف یزدانی برای آن محرم اسرار ربانی نقل فرمود و عبدالمطلب شاد شد و آن حضرت را به مکه آورد و ابومسعود را پنجاه ناقه بداد و ورقه و عقیل را شصت ناقه بخشید و حلیمه را طلبید و نوازش‌ها نمود و پدر حلیمه را هزار مثقال طلا و ده هزار درهم عطا فرمود و به شوهرش زر بی‌حساب داد و فرزند حلیمه را دویست ناقه بخشید و از ایشان عذر طلبید که بعد از این، این نور دیده را از نظر خود دور نمیگردانم.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که مؤلف کتاب انوار روایت کرده است که عادت اهل مکه چنان بود که هر فرزندی که از ایشان متولد می‌شد بعد از هفت روز به دايه می‌دادند و چون آن حضرت متولد شد زنان بسیار آرزو کردند که دایه آن حضرت شوند و روزی آمنه در پهلوی آن حضرت خوابیده بود ناگاه ندای هاتفی را شنید که اگر از برای فرزند خود مرضعه می‌خواهی اختیار کن از قبیله بنی‌سعد زنی را که نام او حلیمه است و دختر ابی‌ذؤیب است پس هر زنی را که میآوردند آمنه اول نام او را میپرسید و چون آن نام را نمیشنید نمیپسندید و چون در همه بلاد قحط عظیم به‌هم رسیده بود به غیر از مکه معظمه که از برکت آن مولود مکرم آبادان بود لهذا زنان از قبیله بنی‌سعد برای دایگی اطفال اهل مکه متوجه گردیدند و حلیمه روایت کرده است که چندان بر ما عیش تنگ شده بود که یک روز دو روز میگذشت که برای ما قوتی به‌هم نمی‌رسید و در علف صحرا با چهار پایان شریک میشدیم پس در میان خواب و بیداری دیدم که مردی آمد و مرا در نهری افکند که آبش از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‌تر بود و گفت از این تناول نما و چون سیراب شدم مرا به جای خود برگردانید و گفت برو به سوی مکه که برای تو در آنجا روزی گشاده مهیا شده است به
«* بشارات صفحه 252 *»
سبب فرزندی که در آنجا متولد شده است پس دست خود را بر سینه من زد و گفت خدا شیر تو را فراوان و حسن و جمال تو را افزون گرداند. و چون بیدار شدم و به سوی قبیله خود رفتم گفتند ای حلیمه ما عجب داریم از حال تو و از فزونی حسن و جمال تو از کجا آوردهای و من حال خود را از ایشان مخفی داشتم. پس بعد از دو روز ندای هاتفی به گوش جمیع اهل قبیله رسید که ای زنان بنی‌سعد نازل شد بر شما برکت‌ها و زایل گرديد از شما زحمت‌ها به برکت شیردادن مولودی که در مکه متولد شده است پس خوشا حال کسی که او را در یابد و به شیر دادن او ظفر یابد چون اهل قبیله ندای آن هاتف را شنیدند همگی به سوی مکه روان شدند و ما از همه پریشان‌تر بودیم و حیوانات ما هلاک شده بودند و بار برداری نداشتیم پس دیگران سبقت کردند و هر یک به نزد آمنه میرفتند میپرسید چه نام داری و چون آن نام را که در خواب شنیده بود نمیشنید ایشان را مجاب می‌گردانید و چون حلیمه داخل مکه شد حق‌تعالی او را هدایت کرد که در اول حال به نزد عبدالمطلب آمد در هنگامی که نزدیک کعبه بر کرسی نشسته بود بعد از تحیت گفت که من زنی هستم از قبیله بنی‌سعد برای شیر دادن فرزندان آمدهام اگر تو را فرزندی هست مرا برای او اختیار کن. عبدالمطلب گفت من فرزند زادهای دارم از پدر یتیم مانده است اگر خواهی او را به تو می‌دهم و کفالت امور تو مینمایم حلیمه گفت مرا شوهری است با او مشورت کنم اگر راضی شود به خدمت شما بیایم چون برگشت و با شوهر خود مشورت کرد شوهرش گفت اگر چه از فرزند یتیم نفعی متصور نیست ولکن او را بگیر شاید خدا به سبب او خیر بسیار به ما کرامت فرماید و جد او مشهور است به کرم و احسان.
پس حلیمه به نزد عبدالمطلب آمد و عبدالمطلب او را به نزد آمنه برد و آمنه پرسید که چه نام داری؟ گفت حلیمه بنت ابی‌ذؤیب آمنه گفت این است آن زن که من مأمور شدهام که فرزند خود را به او دهم پس آمنه گفت که ای حلیمه بشارت باد تو
«* بشارات صفحه 253 *»
را که این فرزندی است که از برکت او آبادانی و فراوانی در این بلد به‌هم رسیده است. و اهل همه بلاد را به ما احتیاج هست پس آمنه حلیمه را به حجرهای برد که حضرت رسول؟ص؟ در آنجا بود حلیمه گفت که آیا در روز چراغ برای فرزند خود افروختهای؟ آمنه گفت نه والله از روزی که متولد شده است تا حال هرگز در شب و روز نزد او چراغ روشن نکردهام و نور خورشید جمال او ما را از چراغ مستغنی گردانیده است چون حلیمه را نظر بر آن حضرت افتاد آفتابی را دید که در جامه سفیدی پیچیدهاند و از او رایحه مشک و عنبر ساطع است پس محبت آن حضرت در دل او افتاد و از حصول این نعمت شاد و مسرور شد و چون آن خورشید زمن را در دامن گذاشت و نظر مبارکش بر حلیمه افتاد شادی کرد و بر روی او خندید و از دهان واضح البرهانش نوری ساطع گردید که آن خانه روشن شد و از پستان راست تناول فرمود و به سوی پستان چپ میل ننمود برای رعایت فرزند حلیمه پس حلیمه آن حضرت را برداشت با شادی تمام روانه شد. عبدالمطلب گفت ای حلیمه باش تا تو را توشهای بدهیم و نوازش کنیم حلیمه گفت این فرزند مبارک مرا بس است و بهتر است از خزانههای عالم.
پس عبدالمطلب و آمنه آن‌قدر از مال و پوشش و توشه به او دادند که محسود اقران خود گردید و آمنه آن حضرت را گرفت و بوسید و از مفارقت او گریست و به حلیمه تسلیم نمود و گفت ای حلیمه نیکو محافظت نما نور دیده و سرور سینه مرا حلیمه گفت چون آن حضرت را از خانه آمنه بیرون آوردم به هر سنگ و کلوخ و درخت که گذشتم مرا تهنیت گفتند و چون به نزد شوهر خود رفتم از نور جبین آن رسول امین متعجب گردید و گفت ای حلیمه خدا ما را به سبب این فرزند بر همه اهل قبیله زیادتی داد و شک نیست که این از اولاد ملوک است و چون به جانب قبیله خود روانه شدیم در اثنای راه گذشتیم بر چهل نفر از رهبانان نصاری که یکی از ایشان اوصاف پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ را بیان می‌کرد و می‌گفت یا ظاهر شده است یا در این زودی ظاهر
«* بشارات صفحه 254 *»
خواهد شد ناگاه ابلیس به صورت انسان مصور شد و گفت آن که وصف میکنید همین است که این زن الحال از پیش شما گذرانید پس برخاستند و به سوی من دویدند و آن نور ساطع را از جبین آن حضرت مشاهده نمودند پس شیطان بانگ زد بر ایشان که بکشید او را پیش از آنکه بر شما مسلط شود و ایشان شمشیرها از غلاف کشیدند و رو به من دویدند پس آن حضرت سر به جانب آسمان بلند کرد ناگاه صدای مهیبی شنیدم مانند رعد و آتشی دیدم از آسمان فرود آمد و حایل گردید میان آن حضرت و ایشان، و همه ایشان سوختند و صدایی شنیدم که خائب و ناامید گردید سعی کاهنان.
و چون آن حضرت داخل قبیله بنی‌سعد شد از برکت قدم آن حضرت صحراهای ایشان سبز و خرم شد و درختان ایشان پر میوه شد و قحط ایشان به فراوانی مبدّل گردید و برکات آن حضرت در میان ایشان ظاهر شد و هر بیماری که در میان ایشان به‌هم میرسید تا نزدیک آن حضرت میآوردند شفا مییافت و هر روز معجزات بسیار از آن مخزن اسرار بر ایشان ظاهر می‌شد و می‌گفتند ای حلیمه خدا ما را سعادتمند گردانید به سبب فرزند تو حلیمه گفت که در هنگام خوردن شیر پیوسته از آن برگزیده علیم خبیر میشنیدم که می‌گفت سپاس مر خداوندی را سزا است که مرا بیرون آورد از درختی که پیغمبران خود را از آن بیرون آورده است و در روزی آن قدر نمو می‌کرد که دیگران در ماهی آن‌قدر نمو کنند و در ماهی آن‌قدر بزرگ می‌شد که دیگران در سالی بزرگ شوند و چون طعامی حاضر میکردیم که بخوریم دست مبارکش را بر روی آن میگذاشت و چنان برکت در آن طعام به‌هم میرسید که همه سیر میشدیم و طعام به حال خود بود و چون هفت سال از عمر شریف آن جناب گذشت روزی با حلیمه فرمود که ای مادر انصاف نمی‌کنی در باب من و برادران من مرا در سایه میداری و برادرانم در آفتاب گوسفند میچرانند و من شیر آن گوسفندان را میآشامم و
«* بشارات صفحه 255 *»
در تعب با ایشان موافقت نمینمایم حلیمه گفت ای فرزند بر تو میترسم از حاسدان و میترسم که تو را حادثهای رو دهد و من جواب عبدالمطلب را نتوانم گفت حضرت فرمود که ای مادر بر من مترس که حق‌تعالی حافظ من است و چون صبح شد مبالغه بسیار فرمود و با برادران روانه صحرا شد و چون شب شد مانند بدر از افق صحرا طالع شد و حلیمه به استقبال او دوید و او را در بر کشید و گفت ای فرزند تمام روز در اندیشه تو بودم. حلیمه گفت که یکی از گوسفندان مرا ضمره فرزند من پایش را شکسته بود دیدم که نزدیک آن حضرت آمد و چنان می‌نمود که شکایت از درد خود می‌کند پس دیدم که آن حضرت دست مبارک خود را بر پای گوسفند مالید و سخنی چند از زبان مبارک خود جاری گردانید ناگاه پایش درست شد و به گوسفندان دیگر ملحق شد و همه آن حیوانات مطیع او بودند و چون به ایشان می‌گفت بروید میرفتند و هرگاه می‌گفت بایستید میایستادند. روزی گوسفندان را به صحرائی بردند که در آن صحرا شیران و درندگان بسیار بودند ناگاه شیری قصد یکی از گوسفندان کرد پس آن حضرت پیش رفت و سخنی گفت شیر سر به زیر افکند و گریخت پس برادران آن حضرت ترسیدند و به جانب او دویدند و گفتند ما بر تو ترسیدیم از شیر و تو پروایی نکردی و گویا با او سخن میفرمودی فرمود بلی گفتم که دیگر نزدیک این وادی میا که میخواهم گوسفندان در اینجا بچرند. پس حلیمه شبی خوابی هولناک دید و با شوهر خود گفت بیا محمد؟ص؟ را به نزد جدّ او ببریم که میترسم آسیبی به او برسد و مصیبت ما نزد جدّ او عظیم گردد و من در خواب دیدم که فرزندم محمد؟ص؟ به صحرا رفت ناگاه دو مرد عظیم پیدا شدند که جامه‌های استبرق پوشیده بودند و هر دو قصد او کردند و یکی از ایشان خنجری در دست داشت و شکم او را شکافت و من ترسان از خواب بیدار شدم. شوهر حلیمه گفت آنچه میگویی محال است که واقع شود زیرا که حق‌تعالی حافظ او است و امور عجیبه در باب او خبر دادهاند و می‌باید همه به ظهور
«* بشارات صفحه 256 *»
آید و معجزاتی که از او مشاهده کردیم همه مصدّق آن اخبار است و چون صبح شد هر چند حلیمه خواست که آن حضرت را به حیلهای به نزد خود نگاه دارد که به صحرا نرود راضی نشد و با برادران به عادت مقرّره متوجه صحرا گرديد چون نیمی از روز گذشت اولاد حلیمه فریادکنان و گریان به سوی قبیله دویدند و چون حلیمه صدای شیون ایشان شنید از خیمه بیرون دوید و خاک بر سر میریخت و موهای خود را می‌کند و از ایشان پرسید که چه می‌شود شما را و محمد؟ص؟ را چه کردید؟ ایشان گفتند ما امروز چون به صحرا رفتیم در زیر درختی قرار گرفتیم ناگاه دو مرد عظیم دیدیم نزدیک ما پیدا شدند که هرگز مانند ایشان ندیده بودیم و چون به نزدیک ما آمدند محمد؟ص؟ را گرفتند و به قله کوهی بردند و یکی از ایشان او را خوابانید و دیگری کاردی گرفت و شکم او را شکافت و دل و امعای او را بیرون آورد و ما این قضیه هائله را مشاهده کردیم و به سوی تو آمدیم پس حلیمه دست‌ها را بر روی خود زد و گفت این بود تعبیر خواب من و ناله واولداه و وامحمداه بر آورده به سوی صحرا دوید و شوهرش با اهل قبیله حربه‌ها برداشته از پی او روان شدند و چون به آن موضع رسیدند دیدند که آن حضرت نشسته و گوسفندان بر گرد او بر آمده.
پس حلیمه آن حضرت را در بر گرفته بوسید و شکمش را گشود و هیچ اثری مشاهده ننمود و در جامههایش خونی ندید پس با فرزندان خود گفت که چرا بر محمد؟ص؟ دروغ بستید حضرت فرمود که ای مادر ایشان را ملامت مکن آنچه گفتند راست بود و آن دو مرد مرا خوابانیدند و یکی شکم مرا شکافت بی آنکه اَلَمی به من برسد و دل مرا شکافت و نقطه سیاهی از آن بیرون آورد و انداخت و گفت دیگر شیطان را از دل تو بهرهای نیست پس دل مرا به آب بهشت شستند و در جای خود گذاشتند و دیگری مهری بیرون آورد که نور از آن ساطع بود و پشت مرا مهر زد و گفت ای محمد اگر بدانی که تو را نزد حق‌تعالی چه قدر و منزلت هست هر آینه دیده تو همیشه روشن و
«* بشارات صفحه 257 *»
دلت شاد خواهد بود پس مرا با جمیع عالم سنجیدند از همه فزون آمدم و ایشان به آسمان رفتند و من از کوه به زیر آمدم.
و به روایتی دیگر از آن حضرت منقول است که چون حلیمه فریادکنان پیدا شد ملائکه نزد من ایستاده بودند پس حلیمه گفت واضعیفاه تو را در میان رفقایت ضعیف یافتند و کشتند پس ملائکه مرا در بر کشیدند و بوسیدند و گفتند حبذا چون تو ضعیفی و چون حلیمه گفت یا وحیداه بار دیگر مرا بوسیدند و گفتند حبذا چون تو تنهایی و یگانهای تو تنها نیستی خدا و ملائکه و مؤمنان با تواَند و چون حلیمه گفت یا یتیماه مرا بوسیدند و گفتند حبذا چون تو یتیمی که از تو گرامیتری نزد خدا نیست و خدا خیر بسیار برای تو مهیا ساخته است و چون حلیمه به من رسید و مرا در دامن گذاشت دستم در دست ایشان بود و حلیمه ایشان را نمی‌دید. مؤلف کتاب انوار گوید حلیمه چون این واقعه را شنید از وقوع حوادث ترسید و آن حضرت را برداشت و متوجه مکه گردید و در عرض راه به قبیله‌ای از قبایل عرب رسید که در میان ایشان کاهنی بود که از بسیاری عمر موهای ابرویش بر دیدهاش افتاده بود و مردم بر دور او جمع شده بودند چون حلیمه از پیش ایشان گذشت آن کاهن مدهوش گردید و چون به هوش آمد گفت وای بر شما مبادرت نمایید به سوی آن زنی که سواره گذشت و بگیرید از او آن طفل را و بکشید پیش از آنکه بلاد شما را خراب کند. حلیمه گفت ناگاه دیدم که مردان شمشیرها کشیده رو به من دویدند و چون نزدیک من رسیدند باد تندی وزید و همه را بر زمین افکند و من از ایشان گذشتم و پروایی نکردم تا داخل مکه شدم و آن حضرت را گذاشتم نزد جماعتی که نشسته بودند و پی کاری رفتم و چون برگشتم آن حضرت را ندیدم. از آن جماعت پرسیدم گفتند ما ندیديم گفتم والله اگر او را نیابم خود را از این کوه به زیر میاندازم و گریبان خود را چاک کردم و فریادکنان به هر سو میدویدم ناگاه مرد پیری دیدم که عصایی در دست داشت و از اضطراب من
«* بشارات صفحه 258 *»
سؤال کرد چون قصه خود را به او نقل کردم گفت گریه مکن که من تو را دلالت می‌کنم بر کسی که تو را نشان دهد که او کجا رفته است پس مرا به نزد بتی برد که او را هبل می‌گفتند و گفت ای هبل محمد به کجا رفته است چون نام محمد؟ص؟ را برد هبل به رو در افتاد و آن مرد ترسید و گریخت پس به نزد عبدالمطلب رفتم و قصه را نقل کردم عبدالمطلب اهل مکه را ندا کرده به تفحص آن حضرت به هر سو روان کرد و خود به پرده‌های کعبه در آویخته گریه و تضرع بسیار به درگاه عالم اسرار کرد پس ندائی شنید که ای عبدالمطلب مترس بر فرزند خود و او را طلب کن در فلان وادی به نزد درخت موز پس عبدالمطلب به سوی آن وادی دوید و آن حضرت را دید که در زیر درخت موز نشسته است او را در بر گرفته بوسید و گفت ای فرزند کی تو را به این وادی آورد؟ فرمود مرغ سفیدی مرا ربود و در میان بال خود گرفته در اینجا گذاشت و من گرسنه و تشنه شده بودم از میوه این درخت خوردم و از این آب آشامیدم و آن مرغ جبرئیل؟ع؟ بود پس عبدالمطلب کفالت و خدمت آن حضرت می‌نمود بعد از چند گاه رمدی در دیده آن حضرت به هم رسید آن حضرت را نزد طبیبی برد که در جُحفه میبود چون به نزدیک صومعه آن طبیب رسید او را صدا زد که بیماری آوردهام و میخواهم دیده او را علاج کنی طبیب سر از صومعه بیرون آورد و گفت رویش را بگشا چون روی آن حضرت را گشود صومعه برای تعظیم آن حضرت بلرزید و خم شد راهب چون این حال را مشاهده کرد شهادت گفته اقرار به پیغمبری آن حضرت نموده گفت چشم او محتاج به معالجه من نیست و نابینایان همه از برکت او بینا خواهند شد ای شیخ بدان که این بزرگ عرب است و سید پیشینیان و آیندگان است و شفاعت کننده روز جزا است و ملائکه مقربان او را یاری خواهند نمود و حق‌تعالی او را امر خواهد کرد به قتال کافران و به نصرت الهی همیشه منصور خواهد بود و دشمنترین مردم برای او اقوام او خواهند بود و اگر من زمان او را دریابم البته او را یاری
«* بشارات صفحه 259 *»
نمایم. و چون هنگام وفات عبدالمطلب شد آن حضرت را به ابوطالب وصیت نمود و مبالغه بسیار در اکرام و محافظت آن حضرت نمود و به رحمت الهی واصل گردید و ابوطالب و فاطمه بنت اسد آن حضرت را بر اولاد خود اختیار می‌کردند و آنچه حق خدمت و سعی بود برای او به عمل میآوردند.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که در بعضی از کتب از حلیمه روایت کردهاند که گفت چون آن حضرت را در اول مرتبه در دامن گذاشتم که شیر دهم چشم‌های خود را گشود که به سوی من نظر کند نوری از دیده‌های انورش ساطع شد که خانه را روشن کرد و از غرایب احوال آن حضرت آن بود که طفل من رعایت حرمت او می‌کرد و تا آن حضرت شیر تناول نمینمود او پستان قبول نمی‌کرد و در شب‌ها بیدار میشدم نوری می‌دیدم که از آن حضرت ساطع بود به سوی آسمان و مردی سبزپوش نزد سر آن حضرت نشسته بود و او را می‌بوسید و نوازش می‌نمود و چون به شوهرم نقل میکردم می‌گفت که غرایب احوال او را مخفی دار که کار او عجیب است و تا او متولد شده است جمیع رهبانان و کاهنان در اضطراب و حیرتند و خواب و عیش بر ایشان حرام است و چون آن حضرت را از مکه بیرون بردم بر هر چیز که میگذشتم مرا بشارت می‌دادند و به هر زمین که آن حضرت را میگذاشتم آن زمین سبز و خرم می‌شد و درختان آن زمین پر میوه میشدند و هرگز جامه و بدن او را نجس ندیدم گویا دیگری او را پاکیزه می‌کرد و هر وقت که می‌خواستم بدن مبارکش را برهنه کنم فریاد و اضطراب می‌کرد و نمیگذاشت که عورتش گشوده شود و شب‌ها که بیدار میشدم میشنیدم که ذکر خدا می‌کرد و می‌گفت: لا اله الا الله قدوساً قدوساً و قد نامت العیون و الرحمن لاتأخذه سنة و لا نوم.
و من نزد شوهر خود نمیخوابیدم از مهابت آن حضرت و هرگز چیزی به دست
«* بشارات صفحه 260 *»
چپ بر نمیگرفت و و هر چیز که بر می‌داشت بسم الله می‌گفت و هر که آن حضرت را میدید از محبت او بی‌تاب می‌شد و روزی در دامن من نشسته بود و گله گوسفندان ما میگذشت ناگاه گوسفندی از گله جدا شد و نزدیک او آمد و سجده کرد و سر آن حضرت را بوسید و به گوسفندان دیگر ملحق شد و هر روز یک مرتبه نوری از نور آفتاب روشن‌تر از آسمان فرود می‌آمد و او را فرو میگرفت و بعد از ساعتی منجلی می‌شد و چون اطفال بازی می‌کردند دست فرزندان مرا میگرفت و از میان ایشان بیرون میآورد و می‌گفت بیایید ما از برای بازی خلق نشدهایم و چون ملائکه آن حضرت را گرفتند و سینه حقیقت دفینه او را برای انوار ربانی منشرح گردانیدند چنانکه شرحش گذشت و ما بر آن مطلع شدیم اهل قبیله گمان کردند که این کار از جن است گفتند ببرید او را به نزد کاهنی که در حوالی ما میباشد آن حضرت فرمود که آنچه شما میگویید در من نیست و بحمد الله نفس من سلیم و عقل من صحیح است و چون مبالغه کردند او را به سوی آن کاهن بردم و قصه او را نقل کردم کاهن گفت بگذار که من از طفل احوال او را بشنوم که او از شما داناتر است و چون حضرت احوال خود را نقل کرد کاهن برجست و او را در برگرفت و به آواز بلند فریاد کرد که ای آل‌عرب حذر نمایید از شری که به شما نزدیک رسیده است این طفل را بکشید و مرا با او بکشید که اگر او را بگذارید که به حدّ بلوغ رسد هر آینه عقلهای شما را به سفاهت نسبت دهد و دین‌های شما را بدل کند و بخواند شما را به سوی خدایی که نشناسید و دینی که ندانید حلیمه گفت چون این سخنان سفاهت‌نشان از رئیس کاهنان شنیدم آن حضرت را از دست او گرفتم و گفتم معلوم شد که تو دیوانه بودهای نه او و به زودی او را به خیمه برگردانیدم و در آن روز از جمیع خیمه‌های قبیله بوی مشک ساطع گردید و هر روز دو مرغ از آسمان نازل میگردیدند و در میان جامه‌های او پنهان میشدند.
«* بشارات صفحه 261 *»
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که در کتاب عُدد روایت کرده است از حلیمه که در بنی‌سعد درختی بود که خشک شده بود و هرگز میوه نیاورده بود روزی در زیر آن درخت فرود آمدیم و آن حضرت در دامان من بود و در همان ساعت به اعجاز آن حضرت سبز شد و میوه داد و در هیچ زمینی آن حضرت را ننشاندم که از برکت او اثری از گیاه و آبادانی در آن زمین ظاهر نشد و زنی در بنی‌سعد بود که او را ام‌مسکین می‌گفتند و بسیار بدحال و پریشان بود روزی آن حضرت را برداشت و به خیمه خود برد بعد از آن حالش نیکو شد و هر روز می‌آمد و سر آن سرور را می‌بوسید و شکرگزاری می‌کرد و حلیمه گفت که هر وقت آن حضرت در خواب بود و من مشاهده جمال او مینمودم دیده‌هایش باز بود و میخندید و هرگز سرما و گرما به او نمی‌رسید و تا او با ما بود هیچ آرزو نکردم که روز دیگر برای من میسّر نگردد و روزی گرگی از گله ما بزغاله‌ای گرفت و من بسیار محزون شدم پس دیدم که آن حضرت رو به سوی آسمان بلند کرد ناگاه دیدم که گرگ بزغاله را آورد و نزد من گذاشت و رفت و پیوسته ابر او را از آفتاب سایه میانداخت و در باران تند قطرهای به او نمی‌رسید و تا با من بود از سرما و گرما متأثر نشدم و پیوسته از خیمه من تا آسمان نوری هویدا بود و هر گاه که می‌خواستم سرش را بشویم می‌دیدم که دیگری شسته است و هرگاه که می‌خواستم که جامه‌اش را تغییر دهم می‌دیدم که تغییر یافته و جامه نو پوشیده است و هرگاه که می‌خواستم پستان در دهانش گذارم صدای ذکر از او میشنیدم و بعد از شیر گشودن هرگاه شروع به خوردن یا آشامیدن می‌کرد می‌گفت بسم الله ربّ محمد و چون فارغ می‌شد می‌گفت الحمدلله ربّ محمد.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که از حضرت باقر؟ع؟ روایت کرده
«* بشارات صفحه 262 *»
است که چون بیست و دو ماه از ولادت آن حضرت گذشت رمدی در دیده‌های انورش به‌هم رسید پس عبدالمطلب به ابوطالب گفت ببر پسر برادر خود را به سوی طبیب راهبی که در جحفه میباشد پس ابوطالب آن حضرت را در سبد هندی گذاشت و به پای صومعه آن راهب آورد او را صدا زد راهب دید که دور صومعه‌اش را نور فرا گرفت و صدای بال ملائکه به گوشش رسید پس سر از صومعه بیرون کرد و گفت کیستی؟ گفت منم ابوطالب پسر عبدالمطلب پسر برادر خود را آوردهام که دیده او را دوا کنی. راهب گفت در کجا است؟ گفتم در میان این سبد است و او را از آفتاب پوشیدهام راهب گفت بگشا تا من او را ببینم چون جامه را از روی سبد برداشتم نوری ساطع شد که راهب بترسید و گفت بپوشان او را و سر خود را داخل صومعه کرد و گفت گواهی می‌دهم به وحدانیت خدا و گواهی می‌دهم که تویی پیغمبر خدا حقاً حقاً و تویی آن که خدا بشارت داده است در تورات و انجیل به زبان موسی و عیسی پس بار دیگر شهادت گفت و سر از صومعه بیرون کرد و گفت ای فرزند ببر او را که بر او باکی نیست پس ابوطالب گفت ای راهب سخن بزرگی گفتی راهب گفت شأن پسر برادر تو بزرگ‌تر است از آنچه شنیدی و تو یاری خواهی کرد او را و دفع ضرر دشمنان از او خواهی نمود و چون ابو طالب به نزد عبدالمطلب آمد و سخنان راهب را نقل کرد عبدالمطلب گفت خاموش باش ای فرزند که کسی این سخنان را از تو نشنود والله که محمد از دنیا نرود تا پادشاه عرب و عجم گردد.
و به سند دیگر روایت کرده است که چون ابوطالب امتناع می‌نمود از رفتن به سوی بت‌های قریش ایشان با او منازعه می‌کردند در این باب ابوطالب گفت من از پسر برادرم جدا نمیتوانم شد و مخالفت او نمیتوانم کرد و او رضا نمی‌شود به دیدن بت‌ها و شنیدن نام آنها گفتند او را تأدیب کن و عادت بفرما به تعظیم بت‌ها ابوطالب گفت هیهات هرگز نخواهد شد این زیرا که در شام شنیدم از جمیع رهبانان که می‌گفتند
«* بشارات صفحه 263 *»
هلاک بت‌ها در دست این طفل خواهد بود قریش گفتند آیا خود چیزی از او مشاهده نمودی که مصدّق این گفتار باشد؟ گفت بلی در راه شام در زیر درخت خشکی فرود آمدیم به اعجاز او در ساعت سبز شد و میوه داد و چون روانه شدیم همه میوه‌های خود را بر آن حضرت نثار کرده به امر خدا به سخن آمد و گفت ای شجره طاهره نبوت و دوحه طیبه رسالت دست مبارک خود را بر من بکش تا آنکه از برکت تو تا قیامت سبز و خرم باشم پس آن حضرت دست مبارک خود را بر آن درخت کشید سبزی و خرمی آن زیاده گردید و چون در وقت مراجعت به آن درخت رسیدیم و فرود آمدیم دیدیم که از هر نوع مرغان که در عالم میباشند بر شاخه‌های آن درخت آشیان گذاشتهاند و به عدد هر مرغی شاخی بر آورده است و به آن عظمت هرگز درختی ندیده بودم پس همه مرغان بر سر مبارکش بال گستردند و همه به سخن آمدند گفتند از برکت دست مبارک تو ما به این درخت مأویٰ کردیم. و در بعضی کتب معتبره مذکور است که در طفولیت حضرت رسول؟ص؟ خشکسالی عظیم به‌هم رسید و چندین سال بر ایشان باران نبارید پس رقیه دختر صیفی در خواب دید که هاتفی صدا زد که ای گروه قریش پیغمبری در میان شما به‌هم رسیده و مبعوث خواهد شد و به برکت او رحمت فراوان و آبادانی برای شما حاصل است عبدالمطلب را بطلبید تا فرزندزاده خود را شفیع گرداند و دعا کند تا خدا باران دهد شما را پس عبدالمطلب حضرت رسول؟ص؟ را بر دوش گرفته بر کوه ابوقبیس بالا رفت و اکابر قریش بر دور او جمع شده دعای باران خواندند و در همان ساعت از برکات آن حضرت بارانی ریخت که سیلاب از شعاب مکه روان شد.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که ابن بابویه به سند خود از ابوطالب روایت کرده است که در سال هشتم ولادت رسول خدا؟ص؟ اراده تجارت به شام نمودم و در آن وقت هوا در غایت حرارت بود چون عازم سفر شدم خویشان من
«* بشارات صفحه 264 *»
گفتند که محمد را چه می‌کنی و به که میسپاری؟ گفتم او را با خود میبرم و بر هیچ کس اعتماد نمیکنم که او را بسپارم. گفتند در این گرما به سفر بردن آن پرورده حرم و بطحاء مناسب نیست گفتم نه والله او را از خود جدا نمیتوانم کرد و محملی برای او ترتیب می‌دهم و با خود میبرم پس آن حضرت را بر شتری نشانیدم و شتر او را پیوسته در پیش خود داشتم که از نظر من غایب نشود و چون آفتاب گرم می‌شد پاره ابر سفیدی می‌آمد مانند برف و بر آن حضرت سلام می‌کرد و بر بالای سرش سایه میافکند و به هر جا که میرفت همراه او بود و بسیار بود که ابر انواع میوه‌ها برای آن حضرت فرو میریخت و در اثنای راه روزی آب بسیار تنگ شد در میان قافله ما مشکی را به دو اشرفی میخریدند و ما به برکت آن حضرت آب فراوان داشتیم و آب ما کم نمیشد و به هر منزل که فرود میآمدیم از برکت او حوض‌ها پر آب می‌شد و زمین‌ها پر گیاه می‌شد و پیوسته در فراخی نعمت و فراوانی بودیم و هر شتری که در راه میماند چون دست مبارک خود را بر آن می‌مالید روان می‌شد و چون نزدیک شهر بصری رسیدیم صومعه راهبی به نظر آمد ناگاه دیدم که آن صومعه به استقبال آن حضرت روان شد مانند اسب تندرو و چون نزدیک ما رسید ایستاد و در آن صومعه راهبی از نصاری بود که او را بحیرا می‌گفتند و هرگز با مترددین آشنا نمیشد و با کسی سخن نمیگفت و قوافلی که از آن راه عبور می‌کردند هرگز احوال ایشان را نمیپرسید چون حرکت صومعه را یافت و نظر به سوی قافله افکند آن حضرت را شناخت و گفت اگر آن که خواندهام و شنیده‌ام هست تویی و غیر تو نیست پس فرود آمدیم در زیر درخت عظیمی که نزدیک صومعه راهب بود و شاخه‌های آن درخت خشکیده بود و باری نداشت و پیوسته قافله در زیر آن درخت فرود میآمدند چون آن حضرت در زیر آن درخت قرار گرفت درخت به اهتزاز آمد و شاخه‌های بسیار برآورد و شاخه‌های خود را بر سر آن حضرت گسترد و سه میوه در آن درخت به هم رسید دو تا از میوه‌های تابستان
«* بشارات صفحه 265 *»
و یکی از میوه‌های زمستان و اهل قافله از مشاهده آن احوال متعجب شدند و بحیرا از ملاحظه آن غرایب متحیر گردیده طعامی برداشت به قدر آنکه آن حضرت را کافی باشد و از صومعه به زیر آمد و به خدمت آن حضرت شتافت و پرسید که متولی امور این طفل کیست؟ من گفتم که منم که به خدمت او قیام مینمایم پرسید که با او چه نسبت داری؟ گفتم عمّ اویم. گفت او عمّ بسیار دارد تو کدام عمّ اویی؟ گفتم با پدر او از یک مادرم گفت شهادت می‌دهم که او است که من می‌دانم و اگر او نباشد من بحیرا نیستم. پس گفت رخصت می‌دهی که این طعام را نزد او برم تا تناول نماید؟ گفتم ببر و عرض کردم به آن حضرت که شخصی آمده است و از برای اکرام شما طعامی آورده است تناول نما. فرمود که از برای من تنها آورده است که رفیقان نخورند؟ بحیرا گفت که ای سرور من زیاده از این نداشتم فرمود که رخصت می‌دهی که آنها با من بخورند؟ بحیرا گفت بلی. پس آن حضرت فرمود که بسم الله و تناول نمود و ما صد و هفتاد نفر بودیم همه خوردیم تا سیر شدیم و طعام به حال خود باقی بود و بحیرا در خدمت ایستاده بود و آن حضرت را باد میزد و از مشاهده آن حال تعجب می‌کرد و هر ساعت خم می‌شد و سر مبارکش را می‌بوسید و می‌گفت او است به حق پروردگار مسیح و مردم نمیدانستند که او چه می‌گوید پس شخصی از مردم قافله گفت ای راهب کار تو در این وقت غریب است و ما پیشتر از صومعه تو میگذشتیم متوجه ما نمیشدی. بحیرا گفت بلی در این مرتبه مرا حالی غریب است میبینم آنچه شما نمیبینید و می‌دانم امری چند که شما نمیدانید و در زیر این درخت طفلی نشسته است که اگر بشناسید او را چنان که من میشناسم هر آینه او را به گردن‌های خود سوار کنید تا به شهرش بر گردانید والله که در این مرتبه شماها را گرامی نداشتم مگر از برای او و چون از برابر صومعه من پیدا شد نوری از پیش روی او دیدم که از زمین تا آسمان ساطع بود و مردان دیدم که بادزن‌ها از یاقوت و زبرجد در دست داشتند و آن حضرت
«* بشارات صفحه 266 *»
را باد میزدند و گروه دیگر انواع میوه‌ها بر او نثار می‌کردند و این ابر با او حرکت می‌کرد و از او جدا نمیشد و صومعه من به استقبال او دوید به سرعت اسب راهوار و این درخت پیوسته خشک و کم شاخ بود به اعجاز او سبز شد و به حرکت در آمد و شاخه‌هایش فزون شد و سه میوه در آن ظاهر گردید و این حوض‌ها از زمانی که بعد از حواریان اختلاف و فساد در ميان بنی‌اسرائیل به‌هم رسیده بود آب‌های آنها فرو رفته بود و ما در کتاب حضرت شمعون خواندهایم که او نفرین کرد بر بنی‌اسرائیل و این آب‌ها فرو رفت و خشک شد. شمعون گفت که هرگاه ببینید آب در این حوض‌ها به هم رسیده است پس بدانید که به برکت پیغمبری است که در زمین تهامه ظاهر خواهد شد و به سوی مدینه هجرت خواهد نمود و نام او در میان قومش امین خواهد بود و در آسمان احمد خواهد بود و او از نسل اسماعیل پسر ابراهیم خواهد بود به خدا سوگند یاد می‌کنم که این همان است پس بحیرا متوجه آن حضرت شد و گفت از تو سؤال می‌کنم از سه خصلت و قسم می‌دهم تو را به لات و عزی که مرا جواب بگویی. پس حضرت رسول؟ص؟ چون نام لات و عزی را شنید در غضب شد و گفت به اینها سؤال مکن والله که هیچ چیز را مانند اینها دشمن نمیدارم اینها دو بتند از سنگ که قوم من از سفاهت خود آنها را میپرستند پس بحیرا گفت این یک علامت. پس گفت به خدا سوگند می‌دهم تو را که خبر دهی فرمود که بپرس از هر چه خواهی زیرا که مرا قسم دادی به پروردگاری که خدای من و تو است و مانند ندارد. بحیرا گفت سؤال می‌کنم از خواب و بیداری تو و سؤال نمود از اکثر احوال آن حضرت و جواب شنید و همه را موافق یافت با آنچه در کتاب‌ها خوانده بود پس بحیرا بر پاهای مبارک آن حضرت افتاد و می‌بوسید و می‌گفت ای فرزند چه نیکو است بوی تو ای آن که از همه پیغمبران اتباع تو بیشترند و ای آن که نورهای دنیا همه از نور تو است و ای آن که به نام تو مسجدها آبادان خواهد گردید و گویا میبینم که لشکرها خواهی کشید و بر اسبان عربی سوار خواهید
«* بشارات صفحه 267 *»
شد و عرب و عجم تابع تو خواهند شد خواهی نخواهی و گویا میبینم که لات و عزی را خواهی شکست و خانه کعبه را مالک خواهی شد و کلیدش را به هر که خواهی تسلیم خواهی نمود و چه بسیار شجاعان از قریش و عرب بر خاک هلاک خواهی افکند با تو است کلیدهای بهشت و دوزخ و با تو است سودمندی بزرگ و تویی که بت‌ها را هلاک خواهی کرد و تویی که قیامت قائم نخواهد شد تا تمام پادشاهان به مذلت و خواری در دین تو در آیند پس مکرر دست‌ها و پاهای مبارک آن حضرت را می‌بوسید و می‌گفت اگر زمان تو را دریابم در پیش روی تو شمشیر بزنم و با دشمنان تو جهاد کنم تویی بهترین فرزندان آدم و پیشوای پرهیزکاران و خاتم پیغمبران سوگند میخورم به خدا که زمین خندان شد در روز ولادت با سعادت تو و خندان خواهد بود تا روز قیامت به شادی وجود تو و باز سوگند یاد می‌کنم به خدا که کلیساها و بت‌ها و شیاطین گریان شدند از ظهور تو و گریان خواهند بود تا روز قیامت. تویی دعا کرده حضرت ابراهیم و بشارت داده حضرت عیسی تویی پاکیزه و مطهر از نجاست‌های اهل جاهلیت.
پس رو به سوی ابوطالب گردانیده گفت تو چه نسبت داری به او؟ گفت فرزند من است بحیرا گفت نمی‌باید او فرزند تو باشد و پدر و مادر او نمی‌باید در این وقت زنده باشند ابوطالب گفت راست گفتی من عمّ اویم و پدر او وقتی فوت شد که در رحم مادر بود و مادرش چون فوت شد او شش ساله بود. بحیرا گفت کنون راست گفتی ولکن صلاح تو را در آن می‌دانم که او را به شهر خود برگردانی زیرا که در روی زمین هیچ یهودی و نصرانی و صاحب کتابی نیست که نداند که او متولد شده و هر یک که او را ببینند به علامت‌ها او را خواهند شناخت چنانکه من شناختم و حیله‌ها و مکرها در دفع او خواهند کرد و یهودان از همه بیشتر در این باب اهتمام خواهند نمود ابوطالب گفت سبب عداوت ایشان با او چیست؟ بحیرا گفت که او پیغمبر است و جبرئیل بر او نازل خواهد شد و دین‌های ایشان را منسوخ خواهد کرد ابوطالب گفت نه ان‌شاءالله
«* بشارات صفحه 268 *»
خدا نخواهد گذاشت که به او آسیبی برسد. پس ابوطالب گفت چون بحیرا خواست که آن حضرت را وداع کند بسیار گریست و گفت ای فرزند آمنه گویا میبینم که تمام عرب با تو دشمنی خواهند کرد و همگی تیرهای جدال و قتال را برای تو در کمان کینه دیرینه خواهند گذاشت و خویشان از تو مواصلت را قطع خواهند کرد و اگر قدر تو را بشناسند باید تو را از فرزندان خود گرامیتر دارند پس رو به سوی ابوطالب گردانید و گفت ای عمّ تو رعایت کن در باب او قرابت موصوله را و رعایت نما در حق او وصیت پدر خود را که به زودی همه قریش از تو کناره کنند به سبب رعایت کردن او پس پروا مکن و فرزندی از تو به هم خواهد رسید که در همه حال یاور او باشد و او را در آسمان‌ها به شجاعت و دلیری ستایش کنند و از او به هم خواهند رسید دو فرزند بزرگوار که به سعادت شهادت فایض گردند و او سید و بزرگ عرب و ذوالقرنین این امت خواهد بود و او در کتاب‌های خدا از اصحاب عیسی معروف‌تر است پس ابوطالب گفت که چون نزدیک به شام شدیم والله دیدم که قصرهای شام به حرکت آمدند و نوری از آنها بلند شد از نور آفتاب بیشتر و چون داخل شام شدیم از بسیاری هجوم نظارگیان از بازارها عبور میسر نبود و از هر سو به تماشای جمال عدیمالمثال آن یوسف مصر کمال میشتافتند و آوازه حسن و جمال و فضل و کمال آن حضرت به اطراف بلاد شام رسید و هر جا راهبی و عالمی بود نزد آن حضرت حاضر گردید پس اعلم علمای اهل کتاب که او را نسطور می‌گفتند سه روز آمد و برابر آن حضرت نشست و هیچ سخن نمیگفت چون روز سیّم شد بی‌تابانه به خدمت آن حضرت شتافت و بر گرد او میگردید من گفتم ای راهب چه می‌خواهی از او؟ گفت میخواهم بدانم که او چه نام دارد گفتم نام او محمد بن عبدالله است چون این نام را شنید رنگش متغیر شد و گفت میخواهم از او التماس نمایی که پشت دوش خود را برای من بگشاید چون آن حضرت کتفش را گشود و نظر راهب بر مهر نبوت افتاد خود را انداخت و آن مهر را می‌بوسید و میگریست
«* بشارات صفحه 269 *»
و می‌گفت ای مرد زود برگردان این خورشید نبوت را به مطلع ولادتش که اگر میدانستی او در زمین چه دشمنان دارد هر آینه او را با خود نمیآوردی پس پیوسته به خدمت آن حضرت می‌آمد و مراسم خدمت به تقدیم میرسانید و طعام‌های لذیذ برای او حاضر می‌گردانید و چون از شام بیرون آمدیم پیراهنی از برای آن یوسف مصر نبوت آورد و گفت التماس دارم که آن حضرت این پیراهن را بپوشد شاید به این سبب گاهی مرا به خاطر مبارک بگذراند و چون آثار کراهت از آن حضرت مشاهده نمودم و ردّ آن عالم نتوانستم کرد پیراهن را گرفتم و گفتم من بر او خواهم پوشانید و به سرعت و اهتمام آن بدر تمام را به سوی بیتاللهالحرام بر گردانیدم و چون خبر قدوم میمنت لزوم آن حضرت به اهل مکه رسید صغیر و کبیر به استقبال آن حضرت شتافتند به غیر از ابوجهل که او مست و بی‌خبر افتاده بود.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که به سند معتبر دیگر روایت کرده است که چون ابوطالب اراده سفر شام کرد رسول خدا؟ص؟ به مهار ناقه او چسبید و گفت ای عم مرا به که میسپاری نه پدری دارم و نه مادری پس ابوطالب گریست و آن حضرت را با خود برد و هر گاه در راه هوا گرم می‌شد ابری پیدا می‌شد و بر بالای سر آن حضرت سایه میافکند تا آنکه در اثنای راه به صومعه راهبی رسیدند که او را بحیرا می‌گفتند چون دید که ابر با ایشان حرکت می‌کند از صومعه خود به زیر آمد و طعامی برای ایشان مهیا کرده ایشان را به سوی طعام خود دعوت نمود پس ابوطالب و سایر رفقاء رفتند به صومعه راهب و حضرت رسول؟ص؟ را نزد متاع خود گذاشتند چون بحیرا دید که ابر بر بالای قافله‌گاه ایستاده است پرسید که آیا کسی هست از اهل قافله که به اینجا نیامده است؟ گفتند نه مگر طفلی که او را نزد متاع خود گذاشتهایم بحیرا گفت سزاوار نیست که کسی از طعام من تخلف نماید او را نیز بطلبید چون به نزد آن
«* بشارات صفحه 270 *»
حضرت فرستادند و آن حضرت به سوی صومعه روان شد ابر نیز همراه آن حضرت حرکت کرد پس بحیرا گفت که این طفل کی است؟ گفتند پسر ابوطالب است بحیرا به ابوطالب گفت این پسر تو است؟ ابوطالب گفت این پسر برادر من است پرسید که پدرش چه شد؟ گفت او در رحم مادرش بود که پدرش فوت شد بحيرا گفت که این طفل را به سوی بلاد خود بر گردانید که اگر یهودان او را بشناسند چنانچه من شناختم هر آینه او را بکشند و بدان که شأن او بزرگ است و او پیغمبر این امت است که به شمشیر خروج خواهد کرد.
و به سند معتبر دیگر روایت کرده است از یَعلیٰ نَسّابه که سالی که حضرت رسول؟ص؟ به عزم تجارت به شام رفت خالد بن اُسید و طلیق بن ابی‌سفیان با آن حضرت رفتند و چون برگشتند غرایب بسیار از رفتار و سواری آن حضرت و اطاعت وحشیان صحرا و مرغان هوا از آن حضرت نقل کردند و گفتند چون به میان بازار شهر بصری رسیدیم گروهی از رهبانان را دیدیم که آمدند با روهای متغیر که گویا زعفران بر روی ایشان مالیده‌اند و بدن‌های ایشان می‌لرزید پس به ما گفتند که التماس داریم که بیایید به نزد بزرگ ما که در کلیسیای اعظم میباشد و نزدیک است به این مکان گفتیم ما را با شما چه کار است؟ گفتند چه ضرر دارد به شما که بیایید به سوی معبد ما و ما شما را گرامی داریم و گمان می‌کردند که محمد؟ص؟ در میان ما است چون با ایشان رفتیم داخل کنیسه بسیار بزرگ رفیعی شدیم و دیدیم که دانای بزرگ ایشان در میان نشسته است و شاگردان او بر دور او نشستهاند و کتابی در دست دارد گاهی در کتاب نظر می‌کند و گاهی در روی ما نظر می‌کند پس به اصحاب خود گفت که کاری نساختید و آن که من میخواهم نیاوردهاید پس از ما سؤال کرد که شما کیستید؟ گفتیم ما گروهی از قریشیم گفت از کدام قبیله قریش؟ گفتیم از فرزندان عبدالشمس گفت دیگری با شما هست؟ گفتیم بلی جوانی از بنی‌هاشم با ما همراه است که او را
«* بشارات صفحه 271 *»
یتیم فرزندان عبدالمطلب میگوییم چون این سخن را شنید نعرهای زد و نزدیک بود که بیهوش شود و از جا برجست و گفت آه آه دین نصرانیت هلاک شد پس تکیه کرد بر یکی از چلیپاهای خود و ساعتی متفکر شد و هشتاد نفر از بطارقه و شاگردان او بر دورش ایستاده بودند پس به ما گفت آیا میتوانید آن جوان را به من بنمایید؟ گفتیم بلی پس با ما همراه آمد تا به بازار بصری رسیدیم دیدیم که آن حضرت در میان بازار ایستاده و مانند ماه تابان نور از روی انورش ساطع است و از هر سو نظارگیان به تماشای جمالش ایستادهاند و مشتریان مانند مشتریان یوسف زرها حاضر کرده از شوق مشاهده جمال او با او سودا میکنند و متاع‌های او را به قیمت اعلی میخرند و متاع خود را به قیمت نازل به او میفروشند پس ما خواستیم که دیگری را به او نشان دهیم برای امتحان ناگاه او صدا زد که شناختم او را به حق پروردگار مسیح و بی‌تابانه پیش دوید و سر مبارکش را بوسید و گفت تویی مقدس و از علامات آن حضرت بسیار سؤال نمود و حضرت همه را جواب فرمود پس گفت اگر زمان تو را دریابم در خدمت تو جهاد کنم چنانکه حق جهاد کردن است پس به ما گفت که با او است زندگی و مردن هر که متابعت او نماید زنده جاوید گردد و هر که از طریقه او بگردد بمیرد به مردنی که هرگز زندگی نیابد. با او است سود بزرگ و نفع عظیم این را گفت و به کنیسه خود بر گشت.
و در حدیث دیگر روایت کرده است که در سالی که حضرت رسول؟ص؟ از برای خدیجه به جانب شام به تجارت رفت عبدمناة بن کنانه و نوفل بن معاویه همراه آن حضرت بودند و چون به شام رسیدند ابوالمویهب راهب ایشان را دید و پرسید که شما کیستید گفتند ما تاجری چندیم از اهل حرم از قبیله قریش پرسید که آیا از قریش دیگری با شما همراه هست؟ گفتند بلی جوانی از فرزندان هاشم هست که نام او محمد؟ص؟ است ابوالمویهب گفت من او را میخواهم گفتند در میان قریش از او
«* بشارات صفحه 272 *»
گمنامتری نیست و او را یتیم قریش مینامند و اجیر شده است نزد زنی از ما که او را خدیجه میگویند و برای او به تجارت آمده است تو با او چه کار داری؟ ابوالمویهب سر خود را حرکت می‌داد و می‌گفت او است او است مرا به سوی او دلالت کنید گفتند او را در بازار بصری گذاشتیم در این سخن بودند که ناگاه آن حضرت پیدا شد چون نظرش بر آن حضرت افتاد پیش از آنکه ایشان نشان دهند گفت این است و با حضرت خلوت کرد و ساعت طویلی با آن حضرت راز گفت پس میان دیده‌های او را بوسید و چیزی از آستین خود بیرون آورد و خواست که به آن حضرت بدهد قبول نفرمود و چون جدا شد به نزد ایشان آمد و گفت از من بشنوید این وصیت را و چنگ زنید در دامن او و اطاعت نمایید سخن او را که این جوان والله پیغمبر آخرالزمان است و به این زودی بیرون خواهد آمد و مردم را به سوی شهادت لااله الا الله خواهد خواند و چون بیرون آید البته او را متابعت کنید پس از ایشان پرسید که آیا از عم او ابوطالب فرزندی به هم رسیده است که علی نام داشته باشد؟ گفتند نه گفت به این زودی متولد خواهد شد و اول کسی که به این پیغمبر ایمان آورد او خواهد بود و وصف او را به وصی بودن در کتاب‌ها خواندهایم چنانکه وصف محمد را به پیغمبری خواندهایم و او سید عرب و عالم ربانی این امت خواهد بود و ذوالقرنین آخرالزمان است و حق شمشیر را در جهاد خواهد داد و نام او را در ملأ اعلی علی گویند و بعد از پیغمبر آخرالزمان در قیامت رتبه او از همه خلق بلندتر خواهد بود و ملائکه او را بطل ازهر مفلح میگویند و به هر جانب که متوجه شود البته ظفر یابد و او در میان اصحاب پیغمبر شما در آسمان مشهورتر است از آفتاب تابان.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که قطب راوندی و ابن شهر آشوب و صاحب عُدد روایت کردهاند که سبب تزویج خدیجه آن بود که روز عیدی زنان
«* بشارات صفحه 273 *»
قریش در مسجدالحرام جمع شده بودند ناگاه یهودی از پیش ایشان گذشت و گفت به زودی در میان شما پیغمبری مبعوث خواهد شد هر یک توانید سعی کنید که خود را به حباله او در آورید پس زنان سنگریزه بر او افکندند و آن حرف در خاطر خدیجه ماند پس روزی ابوطالب به حضرت رسول؟ص؟ گفت که ای محمد میخواهم تو را زنی بدهم و مال ندارم و خدیجه با ما قرابت دارد و مال بسیار دارد و هر سال جماعتی را با غلامان خود به تجارت میفرستد آیا می‌خواهی که مایهای از برای تو بگیرم که به تجارت بروی و حق‌تعالی تو را منفعتی کرامت فرماید؟ حضرت فرمود بلی پس ابوطالب به نزد خدیجه رفت و گفت محمد؟ص؟ میخواهد به مال تو به تجارت رود خدیجه گفت بسیار خوب است و شاد شد و با غلام خود گفت که تو با مالی که در دست تو است از محمد است و باید که در خدمت او بروی و از فرمان او بیرون نروی پس آن حضرت با میسره روانه سفر شام شدند.
و به روایت دیگر خزیمة بن حکیم که با خدیجه قرابتی داشت او نیز در خدمت آن حضرت بود و در آن سفر محبت عظیم از آن جناب در دل او قرار گرفت و چون به میان راه رسیدند دو شتر خدیجه خوابیدند و میسره متحیر ماند که بار آنها بر زمین خواهد ماند. پس به خدمت آن حضرت شتافت و حقیقت حال را عرض کرد پس آن حضرت به نزد شتران آمد و دست مبارک را بر پاهای آنها مالید پس بر جستند و پیش از شتران دیگر روانه شدند چون خزیمه آن حال را مشاهده نمود محبت و اعتقادش نسبت به آن حضرت مضاعف گردید و زیاده از سابق در خدمت آن حضرت اهتمام می‌نمود. چون به نزدیک شام رسیدند به نزدیک دیر راهبی فرود آمدند و آن حضرت در زیر درخت خشکی نزول اجلال فرمود و سایر اهل قافله متفرق شدند و آن درخت سال‌ها بود که خشک شده و پوسیده بود در همان ساعت سبز شد و شاخ و برگ بر آورد و میوه‌ها از آن ریخته شد و در اطراف درخت همه گیاه رویید و چون راهب آن حال را
«* بشارات صفحه 274 *»
مشاهده نمود به سرعت از صومعه به زیر آمد و به خدمت آن حضرت شتافت و کتابی در دست داشت و گاهی در کتاب نظر می‌کرد و گاهی مشاهده جمال آن حضرت می‌نمود و می‌گفت او است او است به حق آن خداوندی که انجیل را فرستاده است چون خزیمه این سخن را از راهب شنید ترسید که مبادا اراده ضرری نسبت به آن حضرت داشته باشد شمشیر خود را از غلاف کشید و گفت که ای آل‌غالب پس اهل قافله از هر جانب دویدند و راهب به سوی صومعه خود گریخت و در را بست و از بالای صومعه خود مشرف شد و گفت ای قوم به چه سبب همه متفق گردیدید در آزار من سوگند یاد می‌کنم به خدایی که آسمان را بی‌ستون بر پا داشته که قافله‌ای در این مکان فرود نیامده است به سوی من که محبوب‌تر از شما باشد و در این کتاب که در دست دارم نوشته است که این جوان که در زیر این درخت است رسول پروردگار عالمیان است و مبعوث خواهد گردید با شمشیر برهنه و بسیاری از کافران را به خاک هلاک خواهد افکند و او خاتم پیغمبران است هر که او را اطاعت نماید نجات یابد و هر که فرمان او نبرد گمراه گردد. پس با خزیمه گفت که تو از قوم اویی؟ گفت نه ولکن من خدمتکار اویم و آنچه از معجزات آن حضرت در آن راه مشاهده نموده بود به راهب گفت راهب گفت ای مرد او پیغمبر آخرالزمان است و رازی به تو میسپارم پنهان دار من در این کتاب خواندهام که او غالب خواهد شد بر بلاد و نصرت خواهد یافت بر عباد و هیچ عَلَم او از جنگ‌گاه بر نخواهد گشت و او را دشمن بسیار است و بیشتر دشمنان او یهود خواهند بود پس حذر کن از ایشان بر او. پس چون به شام رفتند در آن تجارت ربح بسیار به هم رسید و چون بر گشتند و نزدیک به مکه رسیدند میسره گفت ای ستوده‌خصال از تو معجزات بسیار در این سفر مشاهده کردم به هر سنگ و کلوخ و درختی که گذشتیم بر تو سلام کردند و گفتند السلام علیک یا رسول اللّه و عقبات در این راه بود که سایر اوقات به چندین روز طی میکردیم در این سفر از برکت تو همه را در
«* بشارات صفحه 275 *»
یک شب طی کردیم و ربحی که در این سفر کردیم در مدت چهل سال برای ما میسر نشده بود پس مصلحت چنان می‌دانم که پیشتر تشریف ببری و خدیجه را به سودمندی این سفر بشارت دهی که او شاد گردد. پس چون حضرت بر اهل قافله سبقت گرفته متوجه منزل خدیجه گردید در آن وقت خدیجه با بعضی از زنان در غرفه خانه خود نشسته بود که به راه مشرف بود ناگاه نظرش بر سوارهای افتاد که از دور می‌آید و ابری بر سر او سایه کرده با او به سرعت می‌آید و ملکی از جانب راست او و ملکی دیگر از جانب چپ او بر روی هوا میآیند و هر یک شمشیر برهنهای در دست دارند و از ابر قندیلی از زبرجد بر بالای سر او آویخته و بر دور ابر قبه‌ای از ياقوت بر روی هوا می‌آيد خديجه از مشاهده اين احوال متحير شد و گفت خداوندا چنین کن که این مقرب درگاه تو به کاشانه محقّر من در آید چون آن حضرت نزدیک رسید و دانست که محمد است و به سوی خانه او می‌آید پای برهنه بر سر راه آن حضرت دوید و پای مبارکش را بوسید و حضرت او را بشارت‌ها داد. خدیجه گفت ای بزرگوار میسره چرا در رکاب تو نیست؟ فرمود که از عقب می‌آید خدیجه گفت ای سید حرم و بطحاء بر گرد و با میسره بیا و مقصود خدیجه آن بود که بار دیگر آنچه دیده بود به عینالیقین مشاهده نماید. چون آن جناب برگشت سحاب نیز برگشت و باز در مراجعت با حضرت معاودت نمود و یقین خدیجه به جلالت آن حضرت زیاده شد و میسره چون داخل شد گفت ای خاتون در این سفر چندان غرایب احوال از آن معدن فضل و کمال مشاهده کرده‌ام که در چندین سال بیان نمیتوانم کرد هر طعام اندکی که نزد او حاضر کردم و دست مبارک خود را بر آن گذاشت گروه بسیار از آن سیر شدند و طعام کم نشد و هر گاه هوا گرم می‌شد دو ملک او را سایه می‌کردند و به هر درخت و سنگی که گذشت بر او به رسالت سلام کردند و قصه رهبانان و غیر آنها را بیان کرد. پس خدیجه برای مزید اطمینان طبقی از رطب برای آن کریمالنسب طلبید و جمعی از مردان را طلب
«* بشارات صفحه 276 *»
نمود و با آن حضرت شریک گردانید و همه سیر شدند و از رطب چیزی کم نشد پس میسره و فرزندانش را برای آن بشارت آزاد گردانید و ده هزار درهم به او عطا فرمود و گفت یا محمد؟ص؟ برو و عمّت ابوطالب را بگو که مرا از عمّ من عمرو بن اسد خواستگاری نماید برای تو و به نزد عمّ خود فرستاد که مرا به محمد؟ص؟ تزویج نما و در آن وقت از عمر شریف آن حضرت بیست و پنج سال گذشته بود.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب میفرماید که صاحب کتاب انوار روایت کرده است که روزی خدیجه با بعضی از زنان خدمتکار در غرفه خانه خود نشسته بودند و عالمی از علمای یهود نزد او بود ناگاه حضرت رسول از زیر غرفه او گذشت آن عالم گفت که الحال جوانی از پیش خانه تو گذشت آیا تواند بود که او را تکلیف نمایی که به این غرفه در آید پس خدیجه یکی از کنیزان خود را فرستاد و آن حضرت را تکلیف نمود چون تشریف آورد آن عالم گفت تواند بود که کتف خود را بگشایی که من در آن نظر کنم؟ حضرت اجابت او نمود چون نظرش بر مهر نبوت افتاد گفت والله که این مهر پیغمبری است. خدیجه گفت که اگر عمّش حاضر بود کی میگذاشت که تو بر بدن او نظر کنی و به درستی که عموهای او حذر میفرمایند او را از علمای یهود آن عالم گفت که کی را یارای آن هست که آسیبی به او برساند به حق کلیم سوگند میخورم که او است پیغمبر آخرالزمان و چون آن حضرت از غرفه فرود آمد محبت آن حضرت در سویدای قلب خدیجه قرار گرفت و خدیجه ملکه مکه بود و اموال و مواشی بی‌حساب داشت. پس خدیجه گفت ای عالم چه دانستی که محمد؟ص؟ پیغمبر است؟ گفت صفات او را در تورات خواندهام که او است خاتم پیغمبران و خواندهام که مادر و پدرش در طفولیت او خواهند مرد و جدّ او و عمّ او کفالت و محافظت او خواهند نمود و زنی از قریش را خواهد خواست که بزرگ قومش باشد و در میان عشیره
«* بشارات صفحه 277 *»
خود امیر و صاحب تدبیر باشد و به دست خود اشاره کرد به سوی خدیجه و گفت این سخن را از من نگاه دار ای خدیجه و شعری چند مشتمل بر جلالت آن حضرت و تحقیق این مواصلت با سعادت ادا نمود پس محبت خدیجه نسبت به آن حضرت مضاعف شد و از یاران خود مخفی داشت و چون آن عالم از پیش خدیجه برخاست گفت سعی کن که محمد؟ص؟ از دست تو به در نرود که مزاوجت او مورث سعادت دنیا و آخرت است. و خدیجه را عمّی بود که او را ورقه می‌گفتند و در غایت علم و دانش بود و کتاب‌های آسمانی را خوانده بود و صفات پیغمبر آخرالزمان را در کتب دیده بود و خوانده بود که زنی را از قریش تزویج نماید که بزرگ قوم خود باشد و مال بسیار برای آن حضرت خرج کند و در جمیع امور مساعد و معاون او باشد و ورقه امید داشت که آن زن خدیجه باشد به سبب وفور مال و شرف او و مکرر می‌گفت با خدیجه که با شخصی وصلت خواهی کرد که از جمیع اهل زمین و آسمان اشرف باشد و خدیجه در هر ناحیهای غلامان و حیوانات بی‌پایان داشت تا آنکه بعضی گفتهاند که زیاده از هشتاد هزار شتر او متفرق بود در هر مکان، و در هر ناحیهای ملازمان و وکلای او به تجارت مشغول بودند مانند مصر و شام و حبشه و غیر آنها و ابوطالب پیر و ضعیف شده بود و از جهت محافظت حضرت رسول؟ص؟ ترک سفر کرده بود. روزی حضرت رسول؟ص؟ به نزد ابوطالب رفت و او را غمگین یافت فرمود که ای عمّ سبب اندوه شما چیست؟ ابوطالب گفت ای فرزند برادر سببش آن است که مالی نداريم و زمانه بسیار بر ما تنگ شده است پیر شدهام و تنگدست شدهام و وفاتم نزدیک شده است و آرزو دارم که تو را زنی بوده باشد که من به آن شاد گردم و ضروریات آن مرا میسر نیست. حضرت فرمود که ای عمّ شما را در این باب چه تدبیر به خاطر رسیده است؟ ابوطالب گفت ای فرزند برادر، خدیجه دختر خویلد مال بسیار دارد و اکثر اهل مکه از مال او منتفع شدهاند. آیا راضی هستی که از برای تو مالی بگیرم که به تجارت بروی شاید خدا
«* بشارات صفحه 278 *»
نفعی کرامت فرماید که مطالب و آرزوهای من به آن میسر گردد؟ حضرت فرمود که بسیار خوب است بر خیز و آنچه صلاح می‌دانی چنان کن. پس ابوطالب با برادران خود به خانه خدیجه رفتند و او خانه‌ای داشت در نهایت وسعت و بر بامش قبه‌ای از حریر سبز زده بودند منقش به انواع صورت‌ها و نقش‌ها و به طناب‌های ابریشم بر میخ‌های فولاد بسته بودند. و پیشتر دو شوهر کرده بود یکی عمرو کندی و دیگری عتیق بن عایذ و بعد از فوت ایشان عُقْبة بن ابی‌مُعَیط و صلت بن ابی‌شهاب او را خواستگاری کردند و هر يک چهارصد غلام و کنيز داشتند و ابوجهل و ابوسفيان نيز او را خواستگاری کردند و خدیجه همه را مجاب گردانید و دلش به سوی حضرت رسول؟ص؟ مایل بود زیرا که از رهبانان و دانایان و کاهنان اوصاف آن حضرت را بسیار شنیده بود و معجزات بسیار که قریش از آن حضرت دیده بودند بر او ظاهر گردیده بود پس عم خود ورقة بن نوفل را طلبید و گفت ای عمّ میخواهم شوهر کنم و مردم بسیار مرا طلب میکنند و دل من هیچ یک را قبول نمی‌کند. ورقه گفت ای خدیجه می‌خواهی حدیث غریبی و امر عجیبی برای تو روایت کنم. نزد من کتابی هست که در آن طلسم‌ها و عزیمت‌ها هست. من عزیمتی میخوانم بر آبی و غسل می‌کنی به آن آب و من دعائی مینویسم از انجیل و زبور و در زیر سر بگذار و تکیه کن چون به خواب بروی البته آن که شوهر تو خواهد بود او را در خواب خواهی دید. چون خدیجه به فرموده او عمل کرد و به خواب رفت در خواب دید که مردی به نزد او آمد نه بلند و نه کوتاه و گشاده چشم و نازک ابرو و سیاه چشم و لب‌های او سرخ و خدهای او به رنگ گل و در نهایت ملاحت و نور و صباحت و ابر بر او سایه افکنده و در میان دو کتفش علامتی بود و بر اسبی از نور سوار بود و لجام آن اسب از طلا بود و زینش مرصّع بود به الوان جواهر گرانبها و روی آن اسب به روی آدمیان شبیه بود و پایش مانند پای گاو بود و گامش به قدر مدّ بصر بود و آن سواره از خانه ابوطالب بیرون آمد چون خدیجه او را دید
«* بشارات صفحه 279 *»
او را در بر گرفت و در دامن خود نشانید. چون از خواب بیدار شد در باقی شب او را خواب نبرد و صبح به خانه عمّ خود رفت و خواب خود را نقل کرد. ورقه گفت ای خدیجه اگر خواب تو راست است سعادتمند و رستگار خواهی بود آن که تو در خواب دیدهای بر سر او است تاج کرامت و شفیع گناهکاران است در روز قیامت و بزرگ عرب و عجم است در دنیا و آخرت او محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب است. چون خدیجه این سخنان را شنید آتش محبت آن حضرت در سینهاش مشتعل گردید و به خانه خود مراجعت نمود و در خلوتی نشست و از مفارقت آن حضرت میگریست و اشعار شورانگیز انشاء می‌نمود و راز خود را به کسی اظهار نمی‌توانست کرد. در این اندیشه بود که ناگاه صدای در خانه را شنید و از آن صدای آشنا امیدوار گردید ناگاه صدای جاریهای آمد گفت ای سیده من اینک بزرگان عرب یعنی فرزندان عبدالمطلب به در خانه ما آمدهاند. خدیجه از استماع این نامهای آشنا از صبر و قرار بیگانه شد و گفت در را بگشا و میسره را بگو که فرش‌های زیبا برای ایشان مرتب سازد و هر یکی را در مرتبه خود بنشاند و انواع فواکه و اطعمه برای ایشان حاضر سازد و خود در پس پرده حجاب نشست و چون ایشان طعام تناول نمودند و با او آغاز به سخن و مکالمه نمودند، از پس پرده به کلام لطیف و سخنان ظریف ایشان را جواب گفت که ای بزرگواران مکه و حرم از انوار قدوم خود کلبه مرا رشک گلستان ارم کردهاید هر حاجت که دارید بر آورده است. ابوطالب گفت برای حاجتی آمدهایم که نفعش به تو عاید می‌گردد و برکتش بر تو میافزاید، برای پسر برادر خود محمد؟ص؟ آمدهایم. چون خدیجه آن نام دلگشا را شنید دل از دست داد و بی‌تابانه گفت او خود کجا است که من حاجت او را از لب‌های غم‌زدای او بشنوم و هر حاجت که دارد به جان قبول نمایم؟ پس عباس گفت که من میروم و آن جناب را به زودی حاضر می‌گردانم و عباس به ابطح آمد و آن حضرت را ندید و به هر سو به طلب آن حضرت میدوید تا
«* بشارات صفحه 280 *»
آنکه به کوه حراء بر آمد. دید که آن بر گزیده خدا در آنجا خوابیده است در خوابگاه ابراهیم و ردای مبارک بر خود پیچیده و اژدهای عظیمی بر بالینش خوابیده است و برگ گلی در دهان گرفته و آن حضرت را باد میزند. عباس گفت چون مار را دیدم بر آن حضرت ترسیدم و شمشیر کشیدم و بر آن مار حمله کردم. پس مار متوجه من شد و من فریاد کردم که ای پسر برادر مرا دریاب. پس آن جناب چشم گشود اژدها ناپیدا شد و فرمود که برای چه شمشیر کشیدهای؟ گفتم اژدهایی نزد تو دیدم و بر تو ترسیدم و شمشیر کشیده بر آن حمله کردم و چون بر من غالب آمد به تو استغاثه کردم و چون دیده مبارک گشودی ناپیدا شد. پس حضرت تبسم نموده فرمود که آن اژدها نیست ولکن ملکی است از ملائکه که حق‌تعالی برای حراست من میفرستد و مکرر او را دیدهام و با او سخن گفتهام و او به من گفته است که من ملکی از ملائکه پروردگارم که مرا موکل گردانیده است که تو را حراست کنم از کید دشمنان در شب و روز. عباس گفت ای پسر برادر کسی نیست که انکار فضل تو تواند کرد و اینها از تو غریب نیست، اکنون بیا برویم به منزل خدیجه که میخواهد تو را بر اموال خود امین گرداند که به هر ناحیه که خواهی به تجارت روی. فرمود که میخواهم به جانب شام روم. عباس گفت اختیار با تو است و چون متوجه منزل خدیجه گردیدند نور ساطع آن حضرت به خانه خدیجه سبقت گرفت و خیمه را روشن کرد خدیجه با میسره اعتراض کرد که چرا رخنههای خیمه را مسدود نکردهای که آفتاب داخل قبه شده است. میسره ملاحظه کرد و گفت ای خاتون رخنهای در قبه نیست و نمیدانم سبب این روشنی چیست. چون از خیمه بیرون آمد دید که حضرت رسول؟ص؟ با عباس می‌آيد و نوری روشن‌تر از خورشيد از جبين انورش می‌تابد به سوی خانه خديجه شتافت و او را بشارت داد که این نور خورشید رسالت است که کلبه ما را روشن ساخته است و چون داخل شد اعمام گرامش به استقبال او شتافتند و آن خورشید انور را مانند ماه در میان ستارگان
«* بشارات صفحه 281 *»
در صدر مجلس جا دادند و خدیجه طعام فرستاد و تناول نمودند پس خدیجه در پس پرده آمده گفت ای سید من کلبه تاریک مرا به نور جمال خود منور گردانیدی و وحشت‌های ما را به مؤانست خود مبدّل ساختی. آیا می‌خواهی که امین باشی بر اموال من و به هر سو که خواهی حرکت فرمایی؟ فرمود که بلی راضیم و میخواهم به جانب شام سفر نمایم. خدیجه گفت اختیار داری و آنچه می‌کنی در مال من راضیم و از برای تو در این سفر صد اوقیه طلا و صد اوقیه نقره و دو خروار بار و دو شتر مقرر گردانیدم. آیا راضی هستی؟ ابوطالب گفت که او راضی شد و ما راضی شدیم و ای خدیجه تو محتاج هستی به چنین امینی که جمیع عرب بر امانت و صیانت و تقوی و دیانت او متفقند. خدیجه گفت ای سید من آیا میتوانی شتر بار کنی؟ فرمود بلی. خدیجه گفت ای میسره شتری حاضر کن که من مشاهده نمایم که این بزرگوار چگونه بار میبندد. پس میسره بیرون رفت و شتر مست بسیار تنومندی چموشی را جهت امتحان آورد که هیچ یک از راعیان را تاب مقاومت آن نبود و چون نزدیک آوردند کفی از دهان خود بیرون آورده بود و دیده‌هایش سرخ شده بود و صدای مهیبی از او ظاهر می‌شد. عباس گفت ای میسره شتری از این نرمتر نیافتی که پسر برادرم را به آن امتحان نمایی. حضرت فرمود که ای عمّ بگذار تا او را به نزدیک آورد چون آن بعیر به نزدیک آن رسول بشیر رسید زانو بر زمین سایید و روی خود را بر پاهای آن سرور مالید و چون حضرت دست مبارک بر پشت آن گذاشت به زبان فصیح گفت کیست مثل من که سید پیغمبران دست بر پشت من مالید. پس زنانی که نزد خدیجه حاضر بودند گفتند نیست این مگر سحر عظیم که از این یتیم صادر شد. خدیجه گفت اینها جادو نیست بلکه آیات بیّنات و معجزات واضحات است. پس خدیجه چند دست جامه حاضر کرد و گفت ای سید من جامه‌های شما برای سفر مناسب نیست و استدعاء می‌کنم که این جامه‌ها را بپوشی ولکن این جامه‌های زیبا برای قامت رعنای شما دراز است و
«* بشارات صفحه 282 *»
من کوتاه می‌کنم. حضرت فرمود که هر جامه‌ای بر قامت من درست است و یکی از معجزات آن حضرت این بود که هر جامه‌ای که میپوشید بر قامت با استقامتش درست می‌آمد اگر کوتاه بود دراز می‌شد و اگر دراز بود کوتاه می‌شد و آن دو جامه قَباطی مصر بود و دو جبّه عدنی یمن و دو برد یمنی و یک عمامه عراقی و دو موزه از پوست و عصايی از خیزران. پس جامه‌ها را پوشید و چون ماه شب چهارده از خانه خدیجه طالع شد پس خدیجه ناقه صهبای خود را طلبید که در مکه به حسن سیر مشهور بود و برای سواری آن حضرت فرستاد و میسره و ناصح دو غلام خود را طلبید و گفت بدانید که این مردی را که من امین اموال خود کردم پادشاه قریش است و سید اهل حرم است و دست کسی بالای دست او نیست هر چه در مال کند مختار است و شما را نیست که در هیچ باب با او معارضه نمایید و باید که از روی لطف و ادب با او سخن بگویید و آواز شما بر آواز او بلندتر نشود پس میسره گفت و الله سال‌ها است که محبت محمد؟ص؟ در دل من جا کرده است و در این وقت مضاعف گردید برای آنکه تو او را دوست میداری.
پس حضرت رسول؟ص؟ خدیجه را وداع نموده متوجه سفر شام شد و میسره و ناصح در رکاب همایونش روان شدند و اهل مکه همگی در ابطح جمع شده بودند که آن حضرت را وداع کنند چون به ابطح رسید و نور خورشيد جمالش بر کوه و دشت تابید جمیع اشراف نساء و رجال از حسن و جمال او متعجب شدند دوستان شاد گردیدند و دشمنان در آتش حسد سوختند و عباس شعری چند در مدح آن حضرت ادا نمود و چون حضرت دید که اموال خدیجه بر زمین افتاده است و هنوز بار نشده با غلامان خطاب کرد که چرا بارها را بر شتران نبستهاید؟ گفتند ای سید عدد ما کم است و مال بسیار است پس آن معدن فتوت و کرم بر ایشان رحم نموده پا از راحله گردانیده فرود آمد و دامن بر کمر زده شتر به زیر بار می‌کشید و به قوت الهی به یک
«* بشارات صفحه 283 *»
طرفةالعین بار هر شتری را محکم میبست و هر اشاره که شتران را می‌کرد به امر الهی قبول می‌کردند و رو بر پای مبارکش میمالیدند چون آفتاب گرم شد و عرق مانند شبنم صبحگاه از چهره گلگون آن گلدسته بوستان قرب الهی فرو میریخت دل‌های حاضران همه از مشاهده آن حال در تاب شد و عباس خواست که سرسایهای برای آن حضرت تعبیه نماید ناگاه ساکنان صوامع ملکوت به خروش آمدند و دریای غیرت سبحانی به جوش آمد و ندا رسید به حضرت جبرئیل که برو به سوی رضوان خزینه‌دار بهشت و بگو بیرون آور آن ابری را که برای حبیب خود محمد؟ص؟ خلق کردم پیش از آنکه آدم را خلق کنم به دو هزار سال و ببر و بر سر آن سرور بگشا که گرمی آفتاب به او ضرر نرساند چون نظر حاضران بر آن ابر رحمت یزدان افتاد دیده‌های ایشان از حیرت باز ماند و عباس گفت که این بنده نزد پروردگار خود از آن گرامیتر است که احتیاج به چتر من داشته باشد پس روانه شدند و چون به جحفةالوداع رسیدند مطعم بن عدی گفت ای گروه شما به سفری میروید که بیابان‌ها و دریاهای مخوف دارد باید که یکی از اشراف خود را مقدم دارید که همگی به رأی او اعتماد کنید و نزاعی در میان شما نباشد همه تحسین او کردند. پس بنومخزوم گفتند ما ابوجهل را بر خود مقدم میداریم و بنوعدی گفتند ما مطعم را پیشوای خود میگردانیم و بنوالنضیر گفتند ما نضر بن حارث را سرکرده خود میگردانیم و بنو زهره گفتند ما اُحیحة بن الجلاح را بر خود امیر میگردانیم و بنولؤی گفتند ما ابوسفیان را پیشرو خود میگردانیم و میسره گفت ما هیچ کس را به غیر از محمد بن عبدالله؟ص؟ بر خود مقدم نمیداریم و بنوهاشم نیز چنین گفتند پس ابوجهل لعین گفت اگر چنین میکنید این شمشیر را بر شکم خود میگذارم که از پشتم بیرون رود پس حمزه شمشیر کشید و گفت ای خبیث‌ترین رجال و صاحب بدترین افعال تو اکنون دعوای ریاست می‌کنی والله که من نمیخواهم مگر آنکه خدا دست‌ها و پاهای تو را قطع کند و دیده‌های تو را کور کند ما را از کشتن خود میترسانی
«* بشارات صفحه 284 *»
پس حضرت رسول؟ص؟ فرمود که ای عم شمشیر خود را در غلاف کن و منازعه و خلاف را ترک کن و استفتاح سفر را به فساد و فتنه مکن بگذارید که اول روز آنها بروند و آخر روز ما میرویم و به هر حال قریش مقدمند. چون چند منزل بر این نحو رفتند به وادیی رسیدند که آن را وادی الامواه می‌گفتند زیرا که آن محل اجتماع سیل‌ها بود ناگاه ابری در هوا پیدا شد پس حضرت رسول؟ص؟ فرمود که من در این وادی از سیل بسیار میترسم بهتر آن است که در دامنه کوه قرار گیریم عباس گفت ای پسر برادر آنچه رأی شریف تو اقتضاء کند ما به آن عمل میکنیم. پس حضرت فرمود که در میان قافله ندا کردند که ای اهل قافله بارهای خود به جانب کوه کشید همگی اطاعت کردند به غیر از یک نفر از بنی‌جمح که او را مصعب می‌گفتند و مال بسیار داشت که او از جای خود حرکت نکرد و گفت ای گروه چه بسیار ضعیف است دل‌های شما میگریزید از چیزی که اثری از آن ظاهر نشده است در این سخن بود که باران از آسمان ریخت و تا او حرکت کرد سیلاب او را با اموالش به آتش عذاب الهی برد و سایر مردم به برکت آن حضرت سالم ماندند و چهار روز در آن مکان توقف نمودند و هر روز سیل زیاده می‌شد پس میسره گفت ای سید من این سیل تا یک ماه قطع نخواهد شد و کسی از این آب عبور نمیتواند کرد و در این مقام بسیار ماندن مصلحت نیست اصلح آن است که به سوی مکه مراجعت کنیم حضرت او را جوابی نفرمود و به خواب رفت پس در خواب دید که ملکی به او گفت ای محمد محزون مباش و چون فردا شود امر کن قوم خود را که بار کنند و در کنار وادی بایست و چون بینی که مرغ سفیدی پیدا شود و به بال خود خطی بر روی آب بکشد به دولت و اقبال بر روی آن آب از پی نشان بال آن مرغ روان شو و بگو بسمالله و بالله و اصحاب خود را امر کن که ايشان نيز اين کلمه را بگويند پس هر کس بگوید سالم بگذرد و هر که نگوید غرق شود. پس آن حضرت از خواب برخاست شاد و مسرور و امر فرمود میسره را که ندا کند تا مردم بار کنند و میسره بارهای
«* بشارات صفحه 285 *»
خود را بر شتران بست و مردم به میسره گفتند که ما چگونه از اين آب عبور کنیم و این آبی است که با کشتی عبور از آن مشکل است؟ میسره گفت من مخالفت محمد؟ص؟ نمیکنم شما خود اختیار دارید. پس آن حضرت بر کنار وادی ایستاد ناگاه مرغ سفیدی پیدا شد و از قله کوه پرواز کرد و به بال همایون‌فال خط سفیدی بر روی آب کشید که نشانش بر روی آب پیدا بود پس حضرت رسول؟ص؟ گفت بسم الله و بالله و روان شد و آب به نصف ساقش نرسید و ندا کرد که همه بگویید بسم الله و بالله و از عقب من بیایید و هر که این کلمه را بگويد نجات یابد و هر که نگوید هلاک گردد پس همه این کلمه را گفتند و روان شدند و سالم بیرون آمدند به غیر دو کس یکی از بنی‌جمح و یکی از بنی‌عدی پس آن دو نیز روان شدند یکی بسم الله گفت و نجات یافت و یکی بسم اللات و العزی گفت و غرق شد پس ابوجهل گفت که این سحری بود عظیم و دیگران گفتند این سحر نیست ولکن محمد؟ص؟ گرامیترین خلق است نزد پروردگار خود پس حسد ابوجهل زیاده شد و در اثنای راه به چاهی رسید و به اصحاب خود گفت که مشک‌های خود را پر کنید و پنهان کنید تا آنکه چاه را انباشته کنیم و چون بنی‌هاشم به اینجا برسند و آب نیابند از تشنگی هلاک شوند و سینه ما از غم محمد آسایش یابد زیرا که می‌دانم که اگر او از این سفر سالم به مکه بر گردد بر ما تفوق بسیار خواهد خواست و مرا تاب آن نیست پس چون مشک‌ها را پر کردند و چاه را انباشته کردند خود با اصحاب خود روانه شد و یکی از غلامان خود را مشک آبی داد و گفت در پشت این کوه پنهان شو و چون محمد و اصحابش به اینجا برسند و از تشنگی هلاک شوند برای من بشارت بیاور تا تو را آزاد کنم و آنچه خواهی به تو عطا کنم پس چون اصحاب حضرت بر سر چاه رسیدند و چاه را انباشته یافتند از حیات خود ناامید شدند و به خدمت حضرت عرض کردند واقعه را حضرت دست به سوی آسمان به دعا برداشت ناگاه از زیر قدم‌های مبارکش چشمه آب شیرین صافی جاری
«* بشارات صفحه 286 *»
شد که همه آشامیدند و چهارپایان را سیراب کردند و مشک‌ها را پر کردند و روانه شدند و غلام مبادرت کرد به سوی ابوجهل و آن ملعون چون غلام را دید پرسید که ای فلاح چه خبر داری؟ غلام گفت والله رستگاری نمییابد هر که با محمد دشمنی می‌کند و حقیقت واقعه را نقل کرد ابوجهل خشمناک شده آن غلام را دشنام داد و رفتند تا به وادیی از وادی‌های شام رسیدند که آن را ذبیان می‌گفتند و درخت بسیاری در آن وادی بود ناگاه اژدهای عظیمی از جنگل بیرون آمد به بزرگی درخت خرما و دهان را گشود و صدای موحشی از او ظاهر شد و از چشم‌هایش آتش میبارید پس شتر ابوجهل رم کرد و آن ملعون را انداخت و استخوان پهلوی او شکست و مدهوش شد و چون به هوش آمد با غلامان خود گفت به کناری فرود آیید که شاید چون قافله محمد به اینجا رسد شتر او رم کند و او را هلاک کند چون در آنجا فرود آمدند و قافله حضرت رسول؟ص؟ به ایشان رسید حضرت فرمود ای پسر هشام چرا فرود آمدهاید اینجا جای فرود آمدن نیست ابوجهل گفت ای محمد من شرم کردم از مقدم شدن بر تو و تو سید عربی پس خواستم که تو مقدم باشی بفرما تا ما از عقب تو بیاییم لعنت خدا بر کسی که بر تو تقدم جوید. پس عباس شاد شد و خواست که پیش رود حضرت فرمود که ای عم باش که مقدم داشتن ایشان نیست ما را مگر برای مکری که تدبیر کردهاند پس حضرت در پیش قافله روان شد و چون داخل درّه شدند اژدها پیدا شد و ناقه حضرت خواست که رم کند حضرت بر او صدا زد که از چه چیز میترسی خاتم پیغمبران بر تو سوار است پس به اژدها خطاب فرمود که بر گرد از راهی که آمده‌ای و متعرض احدی از اهل قافله ما مشو ناگاه اژدها به قدرت الهی به سخن آمده گفت السلام علیک یا محمد السلام علیک یا احمد حضرت فرمود السلام علی من اتبع الهدی پس اژدها گفت یا محمد من از جانوران زمین نیستم بلکه پادشاهی از پادشاهان جنم و نام من هام بن الهیم است و ایمان آوردهام بر دست پدرت ابراهیم خلیل و از او سؤال کردم که مرا
«* بشارات صفحه 287 *»
شفاعت کند گفت شفاعت مخصوص یکی از فرزندان من است که او را محمد؟ص؟ میگویند و مرا خبر داد که در این مکان به خدمت تو خواهم رسید و بسی انتظار کشیدم در این مکان و به خدمت عیسی؟ع؟ رسیدم در شبی که او را به آسمان بردند و او وصیت می‌کرد حواریان را که تو را متابعت نمایند و در ملت تو داخل شوند و اکنون به خدمت تو رسیدم میخواهم که مرا فراموش نکنی از شفاعت خود ای سید پیغمبران. حضرت فرمود که چنین باشد اکنون غایب شو و متعرض احدی از اهل قافله نشو اژدها غایب شد و دوستان آن حضرت شاد شدند و حاسدان او در تاب شدند و اعمام کرام آن حضرت هر یک اشعار در مدح آن حضرت خواندند و روانه شدند تا به وادیی رسیدند که گمان آبی در آنجا داشتند و چون آب نیافتند مضطرب شدند پس حضرت رسول؟ص؟ دست‌های خود را تا مرفق برهنه کرده در میان ریگ فرو برد و رو به جانب آسمان گردانید و دعا کرد ناگاه از میان انگشتان برکت نشان او آب جوشید و نهرها روان شد به حدی که عباس گفت ای پسر برادر بس است که میترسم مال‌های ما غرق شود پس از آن آب تناول نمودند و حیوانات را آب دادند و مشک‌ها را پر کردند پس حضرت با میسره گفت اگر اندکی خرما داری بیاور چون طبق خرما را به نزدیک آن حضرت گذاشتند آن حضرت خرما را تناول میفرمود و هسته آنها را در زمین پنهان می‌کرد. عباس گفت چرا چنین می‌کنی ای فرزند برادر؟ گفت ای عمّ میخواهم در اینجا نخلستانی به بار آورم. عباس گفت که کی میوه خواهند آورد؟ فرمود که در همین ساعت خواهی دید آیات بزرگ پروردگار مرا پس چون اندک راهی از آن وادی دور شدند حضرت فرمود ای عم بر گرد و نخل‌ها را ببین و از برای ما خرما بچین عباس چون برگشت دید نخل‌ها سر به سوی آسمان کشیده و خوشه‌های رطب و خرما آویخته پس یک شتر از آن خرما بار کرد و به خدمت آن حضرت آورد تا همه اهل قافله خوردند و شکر الهی و ثنای حضرت رسالت پناهی؟ص؟ گفتند و ابوجهل می‌گفت ای قوم
«* بشارات صفحه 288 *»
مخورید از آنچه این جادوگر به عمل آورده. پس رفتند تا به گردنگاه اَيله رسیدند و در آنجا دیری بود که راهب بسیار در آن دیر بودند و در میان ایشان راهبی بود از همه داناتر بود که او را قلیق بن یونان بن عبدالصلیب می‌گفتند و کنیت او ابی‌جبیر بود و او صفات آن حضرت را از جمیع کتب خوانده بود و هرگاه که تلاوت انجیل می‌نمود و به صفات پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ میرسید میگریست و می‌گفت ای فرزندان من کی باشد که مرا بشارت دهید به آمدن بشیر نذیر که مبعوث گردد از تهامه و متوّج باشد به تاجالکرامة و سایه افکند بر او غمامه و شفاعت کند عاصیان را یومالقیمة پس رهبانان به او می‌گفتند که خود را از گریه هلاک کردی مگر نزدیک است زمان او؟ می‌گفت بلی والله می‌باید که ظاهر شده باشد در بیت الله الحرام و دین او نزد خدا اسلام است کی مرا بشارت خواهید داد که او از زمین حجاز به این سرزمین رسیده و ابر بر او سایه افکنده است و مکرر یاد آن حضرت می‌کرد و میگریست تا آنکه دیدهاش ضعیف شد. روزی رهبانان از آن دیر به سوی راه نظر می‌کردند ناگاه دیدند که قافله‌ای از دامان صحرا طالع گردید و در پیش قافله خورشیدی دیدند که در زیر ابر میخرامد و نور نبوت از جبین او به مرتبه‌ای ساطع است که دیده را می‌رباید پس فریاد بر آوردند که ای پدر عقلانی اینک قافله‌ای از جانب حجاز پیدا شد راهب گفت ای فرزندان روحانی بسی قافله از آن‌سو آمد و من یوسف خود را در آن نیافته، دیده خود را در مفارقت او باختم گفتند ای پدر نوری از این قافله به سوی آسمان ساطع است گفت گویا وقت آن شده است که شب تیره مفارقت به صبح صادق مواصلت مبدل گردد پس رو به سوی آسمان گردانید و گفت ای خداوند و سید و مولای من به جاه و منزلت آن محبوبی که فکرم در باب او پیوسته در تزاید است دیده مرا به من باز ده که خورشید جمال او را ببینم هنوز دعایش به اتمام نرسیده بود که دیدهاش روشن شد پس به رهبانان دیگر خطاب کرد که دانستید جاه و منزلت محبوب مرا نزد علامالغیوب پس گفت ای
«* بشارات صفحه 289 *»
فرزندان گرامی اگر آن پیغمبر مبعوث در میان این گروه هست در زیر این درخت فرود خواهد آمد و درخت خشک از برکت او سبز خواهد شد و میوه خواهد آورد به درستی که بسیاری از پیغمبران در زیر این درخت نشستهاند و از زمان حضرت عیسی؟ع؟ تا حال خشک شده و این چاه مدت‌ها است که آب در آن ندیدهام و او از این چاه آب خواهد آشامید چون اندک زمانی گذشت قافله رسیدند و در دور چاه فرود آمدند و بارها از شتران فرود آوردند و چون حضرت رسول؟ص؟ پیوسته از اهل قافله خلوت اختیار میفرمود و مشغول ذکر پروردگار میگردید به جانب آن درخت میل کرد و چون در زیر درخت قرار گرفت در ساعت درخت سبز شد و میوه آورد پس برخاسته بر سر چاه آمد و چون چاه را خشک دید آب دهان مبارک را در آن چاه افکنده در همان ساعت از اطراف چاه چشمهها جوشیده چاه پر آب شد از آب شیرین زلال. چون راهب این احوال را مشاهده نمود گفت ای فرزندان مطلوب من در همین است بشتابید و نیکوترین طعام‌ها مهیا کنید تا مشرف شویم به خدمت سید بنی‌هاشم که او است سید انام و از او امان بگیریم از برای جمیع رهبانان پس ایشان متوجه شدند و طعام نیکویی مهیا کردند پس گفت بروید و سرکرده این گروه را ببینید و بگویید پدر ما سلام میرساند شما را و ولیمهای از برای شما مهیا ساخته و التماس می‌نماید که به طعام او حاضر شوید چون آن مرد به زیر آمد نظرش بر ابوجهل لعین افتاد و رسالت آن راهب را رسانید. ابوجهل ندا کرد در میان قافله که این راهب برای من طعامی مهیا کرده است همه حاضر شوید در دیر او گفتند ما کی را نزد مال‌های خود بگذاریم ابوجهل گفت محمد را بگذارید که راستگو و امین است پس اهل قافله به خدمت آن حضرت رفتند و التماس کردند که نزد متاع ایشان بنشیند و ابوجهل پیش افتاد و ایشان از عقب او به جانب صومعه راهب روان شدند چون داخل صومعه شدند ایشان را اکرام نمود و طعام حاضر کردند و چون ایشان مشغول طعام خوردن شدند راهب کلاه را از سر برداشت و
«* بشارات صفحه 290 *»
در روهای ایشان یک یک نظر کرد در هیچ‌یک صفت پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ را ندید پس کلاه خود را انداخت و فریاد بر آورد که واخیبتاه ناامید شدم و به مطلوب خود نرسیدم. پس گفت ای بزرگان قریش آیا کسی از شما مانده است که حاضر نشده باشد ابوجهل گفت بلی جوان خوردسالی هست که اجیر زنی شده است و برای او به تجارت آمده است هنوز سخن را تمام نکرده بود که حمزه برجست و چنان بر دهانش زد که بر پشت افتاد و گفت چرا نگفتی که در میان قافله مانده است بشیر نذیر و سراج منیر و او را نگذاشتیم نزد متاع خود مگر برای راستی و امانت و جلالت و دیانت او و در میان ما از او بهتری نیست پس حمزه متوجه راهب شد و گفت بنما به من آن کتاب را که در دست داری و خبر ده که چه چیز در آن کتاب هست تا من عقده تو را بگشایم و او را که می‌طلبی به تو بنمایم. راهب گفت ای سید من این سِفری است که اوصاف پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ در آن نوشته است و صفت او چنان است که بسیار بلند نیست و بسیار کوتاه نیست و معتدلالقامه است و در میان دو کتفش علامتی هست و ابر بر او سایه میافکند و از زمین تهامه مبعوث خواهد گردید و شفیع عاصیان خواهد بود در روز قیامت عباس گفت ای راهب اگر او را ببینی میشناسی؟ گفت بلی عباس گفت با من بیا تا در زیر درخت صاحب این صفات را به تو بنمایم. پس راهب به سرعت تمام روانه شد و به خدمت آن حضرت شتافت چون نزدیک رسید حضرت او را تعظیم نمود و راهب بر آن حضرت سلام کرد حضرت فرمود علیک السلام ای عالم رهبانان ادیب و ای فَیْلق بن یونان بن عبدالصلیب راهب گفت نام مرا چه دانستی و کی تو را خبر داد به اسم پدر و جد من؟ فرمود آن که تو را خبر داده است که من در آخرالزمان مبعوث خواهم شد پس راهب بر قدم آن حضرت افتاد و بوسید و روی خود را می‌مالید و می‌گفت ای سید بشر امیدوارم که به ولیمه من حاضر گردی و کرامت مرا زیاده گردانی حضرت فرمود که این گروه مال خود را به من سپردهاند راهب گفت من ضامنم مال
«* بشارات صفحه 291 *»
ایشان را که اگر عقالی از ایشان گم شود شتری به عوض بدهم پس آن جناب با او روانه دیر شدند و آن دیر دو درگاه داشت یکی بزرگ و دیگری کوچک و در پیش درگاه کوچک کلیسایی ساخته بودند و در آنجا صورت‌ها نصب کرده بودند و درگاه را برای آن کوچک کرده بودند که هر که از آن درگاه داخل شود منحنی شود و به ضرورت تعظیم آن صورت‌ها بکند راهب حضرت را دانسته از آن راه برد که معجزات او را مشاهده نماید و یقین او زیاده گردد و چون راهب منحنی شد و از درگاه داخل شد به قدرت الهی آن درگاه بلند شد و حضرت درست داخل شد و چون حضرت داخل مجلس شد همه برخاستند و او را در صدر مجلس جا دادند و راهب در خدمت او ایستاد و رهبانان دیگر همه بر پا ایستادند و میوه‌های لطیف شام را نزد آن حضرت آوردند. پس راهب رو به آسمان بلند کرد که پروردگارا خاتم نبوت را میخواهم ببینم پس جبرئیل آمد و جامه آن حضرت را دور کرد که مهر نبوت ظاهر شد از میان دو کتف آن حضرت و نوری از آن ساطع گردید که خانه روشن شد پس راهب از دهشت آن نور به سجده افتاد و چون سر بر داشت گفت تو آنی که میطلبیدم پس قوم متفرق شدند و آن حضرت با میسره نزد راهب ماندند و ابوجهل خائب و ذلیل برگشت و چون خلوت شد راهب گفت ای سید من بشارت باد تو را که حق‌تعالی گردن‌های سرکشان عرب را برای تو ذلیل خواهد گردانید و مالک سایر بلاد خواهی گردید و بر تو قرآن نازل خواهد شد و تویی سید انام و دین تو است اسلام و بتان را خواهی شکست و دین‌های باطل را بر طرف خواهی کرد و آتشخانهها را خاموش خواهی کرد و چلیپاها را خواهی شکست و نام تو باقی خواهد ماند تا آخرالزمان ای سید من از تو سؤال می‌کنم که تصدق کنی بر ما به امان جمیع رهبانان که جزیه بگیری از ایشان در زمان خود پس راهب به میسره گفت خاتون خود را از من سلام برسان و بشارت ده او را که ظفر یافته به سید انام و خدا نسل این پیغمبر را از فرزندان او خواهد گردانید و نام خیر او تا آخرالزمان باقی خواهد ماند و همه کس بر او
«* بشارات صفحه 292 *»
حسد خواهند برد و بگو به او که داخل بهشت نمی‌شود کسی که به او ایمان نیاورد و تصدیق رسالت او ننماید و به درستی که او اشرف پیغمبران و افضل ایشان است و حذر نما در شام بر او از یهود که اعدای اویند تا بر گردد به سوی بیتاللهالحرام.
پس حضرت راهب را وداع کرد و به سوی قافله مراجعت نموده روانه شدند به جانب شام و چون وارد شام شدند اهل شام هجوم آوردند متاع اهل قافله را به قیمت اعلی خریدند و حضرت رسول؟ص؟ از متاع خود چیزی نفروخت. پس ابوجهل گفت که خدیجه هرگز از این شوم‌تر تاجری به سفر نفرستاده بود متاع‌های دیگران همه فروخته شد و متاع او به زمین ماند چون روز دیگر شد عربان نواحی شام از آمدن قافله خبر شدند و هجوم آوردند و چون متاعی به غیر از متاع خدیجه نمانده بود حضرت رسول؟ص؟ آنها را به قیمت اعلی به اضعاف آنچه دیگران فروخته بودند فروخت و ابوجهل بسیار محزون شد و از متاع خدیجه نماند مگر یک خروار پوست پس مردی از احبار یهود که او را سعید بن قطمور می‌گفتند به نزد آن حضرت آمد و او را شناخت زیرا که اوصاف او را در کتب خوانده بود و گفت این است که دین‌های ما را باطل خواهد کرد و زنان ما را بی‌شوهر خواهد گردانید پس به نزدیک آن حضرت آمد و گفت این وقر پوست را به چند میفروشی ای سید من؟ فرمود که به پانصد درهم گفت میخرم به شرط آنکه با من به خانه بیایی و از طعام من بخوری تا برکت در خانه من به هم رسد فرمود که چنین باشد پس یهودی متاع را برداشت و حضرت همراه او روانه شد و چون به نزدیک خانه رسیدند یهودی پیش رفت و با زوجه خود گفت که مردی را به خانه می‌آورم که دین‌های ما را باطل خواهد کرد میخواهم که مرا مساعدت نمایی بر کشتن او. زن گفت چگونه تو را یاری کنم گفت سنگ آسیا را بردار و بر بام بالا رو و بر بالای در خانه بنشین و چون او زر متاع خود را از من بگیرد و خواهد بیرون رود سنگ را بگردان و بر سر او بینداز آن زن سنگ را برداشت بر بام بالا رفت و چون حضرت از
«* بشارات صفحه 293 *»
خانه خواست بیرون رود نظر آن زن بر جمال آن حضرت افتاد رعشه بر او مستولی شده سنگ را نتوانست انداخت تا حضرت بیرون رفت پس سنگ گردید و بر سر دو پسر یهودی افتاد و هر دو در ساعت مردند چون یهودی آن حال را مشاهده کرد از خانه بیرون دوید در میان قوم خود فریاد کرد که این مردی است که دین‌های شما را معطل خواهد کرد و الحال به خانه من آمد و طعام مرا خورد و فرزندان مرا کشت و بیرون رفت. چون یهودان آن صدا را شنیدند همه شمشیرها برداشته بر اسبان سوار شدند و از پی آن حضرت آمدند چون عموهای آن حضرت را نظر بر آن یهودان افتاد مانند شیران بر اسبان عربی سوار شده متوجه ایشان شدند و حمزه شیر خدا شمشیر کشیده بر ایشان حمله کرد و بسیاری از ایشان را به سوی جهنم فرستاد پس جمعی از ایشان حربه‌ها از دست انداختند و نزدیک آمده گفتند ای گروه عرب این مردی که شما برای حمایت او ما را می‌کشید چون ظاهر گردد اول دیار شما را خراب کند و مردان شما را خواهد کشت و بت‌های شما را خواهد شکست شما ما را به او بگذارید که دفع شر او از شما و خود کنیم. چون حمزه این سخن را شنید بار دیگر بر ایشان حمله آورد و گفت ای کافران محمد؟ص؟ نور ما است و چراغ ما است در تاریکی‌های جهالت و ضلالت اگر جان‌های ما برود دست از حمایت او برنداریم و چون آن کافران ناامید گردیدند برگشتند قریش غنیمت بسیار از ایشان گرفته فرصت غنیمت شمرده بار کردند و به سوی مکه بر گشتند. پس در اثنای راه میسره قریش را جمع کرده گفت ای گروه قریش هر یک از شما چند مرتبه در این سفر آمدهاید آیا در هیچ سفری این‌قدر منفعت و غنیمت برای شما حاصل شده بود؟ گفتند نه میسره گفت میدانید که اینها همه از برکات محمد است باید هر یک هدیهای برای آن حضرت بیاورید زیرا که او تصدق نمیگیرد اما هدیه قبول میفرماید پس هر یک متاعی چند به هدیه برای آن حضرت آوردند تا آنکه متاع بسیاری جمع شد و چون حضرت ردّ ننمود و جوابی هم نفرمود
«* بشارات صفحه 294 *»
میسره آنها را برای آن حضرت ضبط کرد و چون به نزدیک مکه آمدند و هر یک از اهل قافله مبشری به سوی اهل خود فرستادند میسره به خدمت آن حضرت آمد و گفت ای سید من اگر شما خود پیشتر به نزد خدیجه تشریف ببرید و او را بشارت بدهید باعث مزید سرور او می‌گردد و چون حضرت به جانب مکه روان شد زمین در زیر پای ناقه آن حضرت پیچیده می‌شد تا آنکه به زودی به کوه‌های مکه رسید و در آن وقت خواب بر آن جناب مستولی گردید حق‌تعالی وحی نمود به سوی جبرئیل که برو به سوی جنات عدن و بیرون آور قبه‌ای را که از برای برگزیده خود محمد خلق کرده‌ام پیش از آنکه آدم را بیافرینم به دو هزار سال و آن قبه را بر زمین بر و بر سر مبارک او بگشا و آن قبه از یاقوت سرخ بود و آویخته به علاقه‌ها از مروارید سفید و از بیرون آن اندرونش می‌نمود و از اندرونش بیرون پیدا بود و چهار رکن و چهار در داشت و ارکان آن از طلا و مروارید و یاقوت و زبرجد بهشت بود و چون جبرئیل آن قبه را بیرون آورد حوریان بهشت شادی کردند و از قصرهای خود مشرف شدند و گفتند تو راست حمد ای خداوند بخشنده و گویا نزدیک شده است مبعوث گردیدن صاحب این قبه و نسیم رحمت از جانب عرش وزید و درهای بهشت به صدا آمد پس جبرئیل قبه را بر زمین آورد و بر سر آن حضرت بر پا کرد و ملائکه ارکان آن را گرفتند و به تسبیح و تقدیس بلند کردند و جبرئیل سه علم در پیش آن حضرت گشود و کوه‌های مکه شادی کردند و بلند شدند و درختان و مرغان و ملائکه همه آواز بلند کردند و گفتند لا اله الا الله محمد رسول اللّه گوارا باد تو را ای بنده چه بسیار گرامی هستی نزد پروردگار خود و در آن وقت خدیجه در غرفه بلندی از خانه خود نشسته بود و جمعی از زنان قریش نزد او نشسته بودند ناگاه نظرش بر شعاب مکه افتاد و حق‌تعالی پرده از دیدهاش گشود نوری لامع و شعاعی ساطع دید از طرف معلّیٰ چون نیک نگریست قبه‌ای دید که می‌آید و گروهی دید که در هوا میآیند و دور آن قبه را فرو گرفتهاند و اعلام ساطعهای دید که در پیش آن قبه
«* بشارات صفحه 295 *»
می‌آید و شخصی را دید که در میان آن قبه در خواب است و نور از او به آسمان ساطع است از مشاهده این غرایب حیرت عظیم او را عارض شده و زنان گفتند ای سیده عرب این چه حالت است که در تو مشاهده مینماییم گفت ای خواتین مکرمه بگویید من در خوابم یا بیدارم؟ گفتند بیداری خدا نخواهد که تو را چنین حالی باشد گفت نظر کنید به سوی معلّیٰ و بگویید که چه میبینید چون نظر کردند گفتند نوری میبینیم که ساطع است به سوی آسمان پرسید که آن قبه نورانی و آن که در میان قبه است و آنها که بر دور قبهاند به نظر شما نمیآیند؟ گفتند نه. گفت من سواری میبینم از آفتاب نورانیتر در میان قبه سبزی که هرگز چنین قبه‌ای ندیدهام و آن قبه بر روی ناقه رهواری است و چنان گمان می‌کنم که ناقه صهبای من است و سواره آن محمد؟ص؟ است گفتند آنها که تو وصف می‌کنی محمد از کجا آورده است پادشاه عجم و روم را این میسر نیست خدیجه گفت شأن محمد؟ص؟ از اینها عظیم‌تر است و پیوسته خدیجه نظر می‌کرد بر آن طرف تا آنکه آن حضرت از درگاه معلّیٰ داخل شد و ملائکه با قبه به آسمان رفتند و آن حضرت به جانب خانه خدیجه روان شد و چون حضرت به در خانه رسید خدیجه را کنیزان به قدوم آن حضرت بشارت دادند و خدیجه با پای برهنه از غرفه به صحن خانه دوید و چون در را گشودند حضرت گفت السلام علیکم یا اهلالبیت خدیجه گفت گوارا باد تو را سلامتی ای نور دیده من حضرت فرمود بشارت باد تو را که مال‌های تو به سلامت رسید. خدیجه گفت سلامتی تو برای بشارت من کافی است ای قرة العین والله که تو نزد من گرامیتری از دنیا و آنچه در دنیا است و شعری چند در بشارت قدوم بهجت‌لزوم آن حضرت ادا کرد و گفت ای حبیب من قافله را در کجا گذاشتی؟ فرمود که در جحفه گذاشتم پرسید که تو کی از ایشان جدا شدی؟ فرمود که یک ساعت بیش نیست خدیجه گفت بالله که ایشان را در جحفه گذاشته‌ای و به زودی آمده‌ای؟ فرمود که بلی حق‌تعالی زمین را برای من پیچید و راه را
«* بشارات صفحه 296 *»
برای من نزدیک گردانید باز تعجب خدیجه زیاده شد و شادی او افزون گردید و گفت ای نور دیده التماس دارم که بر گردی و با قافله داخل شوی که موجب مزید رفعت تو و شادی من گردد و میخواست که بار دیگر ملاحظه کند که آن قبه عود خواهد کرد یا نه پس توشهای در غایت عطر و لطافت برای آن جناب مهیا کرده مشکی هم از آب زمزم همراه کرد و چون حضرت روانه شد از عقب آن حضرت نظر می‌کرد دید که باز قبه فرود آمد و ملائکه برگشتند و به همان طریق سابق بر دور راحله آن حضرت میرفتند و چون آن حضرت به قافله رسید میسره گفت ای سید مگر از رفتن مکه فسخ عزیمت نمودهای؟ فرمود که نه رفتم و برگشتم. میسره خندید و گفت مزاح میفرمایی به پای کوه رفته و برگشتهای فرمود که نه بلکه رفتم به نزد خانه کعبه و طواف کردم و خدیجه را ملاقات نمودم و برگشتم. میسره گفت ای سید هرگز از تو دروغ نشنیدهام و متحیرم که چگونه در دو ساعت به مکه رفتی و برگشتی و این مسافت چند روز است حضرت فرمود اگر شک داری اینک نان خدیجه و طعام او است و این آب زمزم است که او همراه من کرده است میسره فریاد زد در میان قافله که ای گروه قریش آیا محمد؟ص؟ زیاده از دو ساعت از ما غائب شد؟ گفتند نه گفت اینک به مکه رفته و برگشته است و توشه خدیجه همراه او است. پس ایشان تعجب کردند و ابوجهل گفت که از ساحر اینها عجیب نیست.
پس روز دیگر که قافله بار کردند که متوجه مکه شوند اهل مکه به استقبال قافله بیرون آمدند و خدیجه خویشان و غلامان خود را به استقبال آن حضرت فرستاد و فرمود که در عرض راه مجلس‌ها بیارایید و قربانی‌ها بکشید برای شادی قدوم شریف آن حضرت و خدیجه چشم به راه آن حضرت داشت و اهل مکه از بسیاری اموال خدیجه و وفور منافعی که آن حضرت برای او آورده بود در تعجب و حیرت بودند تا آنکه خورشید فلک نبوت از در خانه خدیجه طالع گردید و اموال خدیجه را به عرض او
«* بشارات صفحه 297 *»
رسانیدند و خدیجه در پشت پرده نشسته بود و از وفور حسن و جمال آن حضرت و کثرت غنایم و اموال که برای او آورده بود تعجب می‌نمود. پس فرستاد و پدر خود خویلد را طلبید و به عرض او رسانید که این مبارک رو در این سفر برای من آن‌قدر منافع و غنایم آورده است که در جمیع تجارات خود چنین منفعتی نیافته بودم پس متوجه میسره شد و گفت بگو احوال سفر خود را که چگونه بود و چه‌ها مشاهده کردی در این سفر از اوصاف و کرامات محمد؟ص؟ میسره گفت مگر مرا طاقت آن هست که شمهای از صفات حمیده و اخلاق پسندیده او را بیان کنم یا قلیلی از معجزات و کرامات آن معدن سعادت را احصاء نمایم پس قصه سیل و چاه و اژدها و درخت را ذکر کرد و آنچه راهب در حق آن حضرت گفته بود و پیغامی که برای او فرستاده بود نقل کرد. خدیجه گفت ای میسره بس است زیاده کردی شوق مرا به سوی محمد؟ص؟ برو که از برای خدا تو را و زوجه تو و فرزندان تو را آزاد کردم و دویست درهم با دو شتر به او بخشید و خلعت فاخر بر او پوشانید. پس حضرت را نوازش بسیار نمود و وعده کرامت بسیار کرد و آن حضرت به خانه ابوطالب آمد و ارباح و فواید آن سفر را به ابوطالب گذاشت و فرمود که ای عمّ آنچه در این سفر به‌هم رسیده است همه به تو تعلق دارد ابوطالب او را در بر گرفت و روی مبارکش را بوسید و گفت ای نور دیده من آرزویی که دارم آن است که برای تو زنی بخواهم که موافق و مناسب شرف و جلالت تو باشد و چون روز دیگر شد آن حضرت به حمام رفت و جامه‌های فاخر پوشید و خود را خوشبو گردانید و به منزل خدیجه تشریف برد و چون خدیجه آن حضرت را دید شاد گردید و گفت ای سید من هر حاجت که از من داری بخواه که حاجت تو نزد من روا است و بگو که اموال خود را که از من میگیری چه اراده داری و در چه مصرف صرف خواهی کرد؟ فرمود که عمّ من میخواهد که صرف تزویج نماید و برای من زوجهای خواستگاری نماید. پس خدیجه تبسم نمود و گفت ای سید من آیا می‌خواهی که من از برای تو زنی
«* بشارات صفحه 298 *»
پیدا کنم که دلخواه من باشد؟ فرمود بلی خدیجه گفت زنی برای تو به‌هم رسانیدهام از قوم تو که در مال و حسن و جمال و عفت و کمال و طهارت و سخاوت و حسن خصال از جمیع زنان مکه بهتر است و یاور تو خواهد بود در جمیع امور و از تو به قلیلی راضی است و در نسب به تو نزدیک است و اگر او را بخواهی جميع عرب بلکه پادشاهان زمین رشک تو را خواهند برد اما دو عیب دارد؛ اول آنکه دو شوهر پیش از تو دیده است دویم آنکه در سال از تو بزرگ‌تر است. حضرت فرمود که نام نمیبری او را که کیست خدیجه گفت کنیزک تو خدیجه است. چون حضرت این سخن را شنید از نهایت حیا جبین انورش غرق در عرق شد و ساکت گردید. پس خدیجه بار دیگر اعاده این نوع کلمات نمود و گفت ای سید من چرا جواب نمیفرمایی؟ حضرت فرمود ای دختر عمّ تو مال بسیار داری و من پریشانم و من زنی میخواهم که در مال و حال شبیه به من باشد. خدیجه گفت والله ای محمد من خود را کنیز تو می‌دانم و اموال و غلامان و کنیزان من همه از آن تواَند و کسی که جان خود را از تو دریغ ندارد چگونه در مال با تو مضایقه نماید تو را سوگند می‌دهم به حق خداوندی که محتجب گردیده از ابصار و عالم است به خفایای اسرار و به حق کعبه و استار که دست ردّ بر جبین من نگذاری و در همین ساعت برخیزی و عموهای خود را به نزد پدر من بفرستی که مرا برای تو از او خواستگاری نمایند و از بسیاری مهر پروا مکن که من از مال خود می‌دهم و گمان نیک بدار به من چنانکه من گمان نیک به تو دارم.
پس حضرت رسول؟ص؟ از خانه خدیجه بیرون آمد به نزد ابوطالب رفت و در آن وقت سایر اعمام او نزد ابوطالب بودند و فرمود که ای اعمام کرام میخواهم بروید به سوی خویلد و خدیجه را از او برای من خطبه نمایید ایشان چون از حقیقت حال مطلع نبودند متأمل گردیدند و صفیه دختر عبدالمطلب را برای استعلام احوال به منزل خدیجه فرستادند. چون صفیه داخل خانه خدیجه شد او را استقبال نمود و
«* بشارات صفحه 299 *»
اکرام لا کلام فرمود و چون صفیه در پرده سخن گفت خدیجه پرده برداشت و گفت من دانسته‌ام که محمد؟ص؟ مؤید است از جانب پروردگار آسمان و زمین و من مزاوجت او را مورث عزت دنیا و شرف عقبا می‌دانم و از او هیچ توقع ندارم و خلعت فاخری برای صفیه حاضر کرد و صفیه با غایت سرور و شادی به نزد برادران آمد و گفت برخیزید و متوجه این کار شوید که خدیجه منزلت محمد؟ص؟ را نزد حق‌تعالی دانسته و در محبت او بی‌تاب است. پس عموها همه شاد شدند مگر ابولهب که او از حسد غمگین شد. پس عباس برجست و گفت چه نشستهاید برخیزید که در امور خیر تعجیل ضرور است و ابوطالب بر حضرت رسول؟ص؟ جامه‌های فاخر پوشانید و شمشیر هندی بر کمرش بست و بر اسب نجیب عربی سوارش کرد و عموها مانند ستارگان بر دور ماه تابان آن حضرت را در میان گرفتند و چون داخل خانه خویلد گردیدند او بنی‌هاشم را تکریم نمود و چون خطبه کردند گفت خدیجه مالک امر خود است و عقل او از عقل من بیشتر است و بسی ملوک اطراف و صنادید عرب او را طلب کردند راضی نشد اختیار با خود او است ایشان را جواب او خوش نیامد و بیرون آمدند. چون این خبر به خدیجه رسید بسیار مضطرب شد و عموی خود ورقه را طلبید و او از رهبانان علماء بود و کتب انبیاء بسیار خوانده بود. چون ورقه به نزد خدیجه آمد او را محزون یافت گفت سبب حزن تو چیست ای خدیجه هرگز غمگین نباشی؟ گفت ای عمّ چه حال باشد کسی را که یاوری و مونسی نداشته باشد. ورقه گفت مگر اراده شوهر داری جمیع پادشاهان و اکابر عرب تو را خواستند و قبول نکردی گفت ای عمّ نمیخواهم از مکه بیرون روم. ورقه گفت اهل مکه نیز تو را بسیاری طلب کردند و جواب گفتی مثل شیبه و عقبه و ابوجهل خدیجه گفت اینها از اهل جهالت و ضلالتند دیگری گمان داری که در اوصاف مباین اینها باشد؟ ورقه گفت شنیده‌ام که محمد بن عبدالله؟ص؟ تو را خواسته است. خدیجه گفت ای عمّ چه عیب در او میبینی؟ ورقه ساعتی سر به
«* بشارات صفحه 300 *»
زیر افکند و گفت عیب او این است که اصل نجابت و کرامت است و شاخ عزت و مکرمت است و در حسن خلقت و خلق نظیر خود ندارد و در فضل و کرم و علم و جود مشهور آفاق است. گفت ای عمّ چنانکه کمالش را گفتی عیب او را هم بگو. ورقه گفت عیبش آن است که بدر جهان است و آفتاب زمین و آسمان است و گفتار او شیرین‌تر از عسل است و در حسن اطوار ضرب المثل است. گفت ای عمّ اگر از او عیبی می‌دانی بگو گفت عیب او آن است که در حسب شامخ و در نسب باذخ است و در حسن سیرت و صفای سریرت بر همه عالم فضیلت دارد و در خوشرویی و خوشبویی و خوشگویی مانند ندارد. خدیجه گفت هر چند عیب او را میپرسم تو فضلش را میگویی. ورقه گفت من کیستم که احصای مدایح او توانم نمود یا صد هزار یک فضائل او را توانم شمرد. خدیجه گفت من او را خواستهام و جلالت او را دانسته‌ام و اطوار او را پسندیدهام و به غیر او به دیگری رغبت نخواهم کرد. ورقه گفت هرگاه چنین است بشارت باد تو را که او به زودی به درجه رسالت حق‌تعالی خواهد رسید و پادشاه مشرق و مغرب عالم خواهد گردید. ای خدیجه چه می‌دهی به من که امشب تو را به وصال او فایض گردانم؟ خدیجه گفت اموال من همه نزد تو حاضر است آنچه خواهی بردار. ورقه گفت که من مال دنیا نمیخواهم. میخواهم که در قیامت نزد محمد؟ص؟ مرا شفاعت کنی و بدان ای خدیجه که ما را حسابی و کتابی عظیم در پیش است و نجات نمییابد در آن روز مگر کسی که متابعت محمد؟ص؟ کرده باشد و تصدیق رسالت او نموده باشد. پس وای بر کسی که در آن روز از بهشت دور شود و داخل جهنم شود.
خدیجه گفت من ضامن شفاعت تو شدم پس ورقه بیرون آمد و به خانه خویلد رفت و گفت چه می‌خواهی با خود بکنی؟ گفت چه کرده‌ام؟ ورقه گفت دل‌های فرزندان عبدالمطلب را از خود رنجانیدهای و بر تو می‌جوشند نمیترسی از شمشیر حمزه که ناگاه بر سر تو بیاید و تو را به شمشیر خونخوار خود هلاک کند. گفت چه
«* بشارات صفحه 301 *»
کرده‌ام به ایشان؟ ورقه گفت ردّ خطبه ایشان کردهای و پسر برادر ایشان را حقیر شمردهای. خویلد گفت من چه میتوانم گفت نسبت به محمد؟ص؟ که همه عالم به نیکی او شهادت میدهند ولکن دو چیز مرا مانع است یکی آنکه اکابر عرب را جواب گفتهام اگر به او بدهم همه از من میرنجند و دويم آنکه خدیجه راضی نمی‌شود. ورقه گفت هیچ‌کس نیست که فضیلت محمد؟ص؟ را نداند و آرزو نداشته باشد که دختر به او بدهد و اما خدیجه چون کرامات و معجزات بسیار از او مشاهده نموده به او راضی است پس وعد و وعید بسیار نموده و خویلد را راضی کرده برداشت و به خانه ابوطالب آورد و سایر اولاد عبدالمطلب در آنجا حاضر بودند و ورقه معذرت بسیار از جانب برادر خود طلبید و وعده کردند که در صباح روز دیگر در مجمع اکابر قریش آن مناکحه میمونه را منعقد سازند و ورقه برادر خود را با اولاد عبدالمطلب برداشت و به نزد کعبه آورد و در مجمع قریش از جانب خویلد وکیل شد در تزویج خدیجه و همه را دعوت نمود که فردا صبح در منزل خدیجه حاضر شوید که من به وکالت برادر خود خدیجه را به محمد؟ص؟ عقد خواهم بست و همه قریش را بر وکالت خود گواه گرفت و خوشحال به خانه خدیجه برگشت و او را بشارت داد و خدیجه خلعت فاخری به او عطا کرد که به پانصد اشرفی خریده بود. ورقه گفت مرا به اين امتعه دنیا رغبتی نیست و مرا در این امر که سعی مینمایم غرضی به غیر از شفاعت محمد؟ص؟ نیست و گفت خانه خود را مزیّن گردان و اسباب ولیمه فردا را مهیا کن که اکابر قریش حاضر خواهند شد. پس خدیجه حکم فرمود غلامان و کنیزان خود را که فروش و وسائل و آنچه از اسباب زینت هر چه داشت بیرون آورند و خانه را به هر زینتی آراستند و حیوانات بسیار کشتند و انواع حلواها و میوه‌ها و سایر اطعمه لذیذه ترتیب دادند و ورقه بیرون آمد و به منزل ابوطالب رفت و مساعی خود را به خدمت حضرت سيدالبشر عرض کرد و حضرت او را نوید شفاعت‌ها و کرامت‌ها داد و ابوطالب مشغول تهیه زفاف شد.
«* بشارات صفحه 302 *»
و روایت کردهاند که در آن وقت عرش و کرسی به اهتزاز آمدند و ملائکه به سجده شکر الهی قیام نمودند و حق‌تعالی جبرئیل را امر کرد که عَلَم حمد را بر بام کعبه نصب کند و کوه‌های مکه از مفاخرت سر بر فلک رفعت کشیدند و زبان به تسبیح حق‌تعالی گشودند و زمین از فرح بر خود بالید و مکه از شرف از عرش اعظم برتر گردید و چون صبح شد اکابر عرب و صنادید قریش مانند ستارگان در بیتالشرف خدیجه مجتمع گردیدند و خدیجه کرسی‌های بسیار برای ایشان مرتب گردانیده بود و کرسی بزرگی در صدر مجلس گذاشته بود که از همه کرسی‌ها ممتاز بود. چون ابوجهل لعین داخل شد از غایت جهل و تکبر متوجه آن کرسی شد که بر آن قرار گیرد پس میسره بانگ بر او زد که جای خود را بشناس و پا از اندازه خود بیرون منه و در کرسی‌های دیگر قرار گیر که آن مکان تو نیست و در این اثناء صداها بلند شد و اهل مجلس همه برجستند و به استقبال شتافتند دیدند که عباس و حمزه و ابوطالب میخرامند و حمزه شمشیر خود را برهنه کرده است و می‌گوید ای اهل مکه دست از شیمه ادب برمدارید و به استقبال سید عجم و عرب بشتابید که آمد به سوی شما محمد مختار و حبیب خداوند جبار و متوّج به تاج انوار و صاحب مهابت و وقار. ناگاه دیدند که سید بشر مانند خورشید انور نمودار شد و عمامه سیاهی بر سر بسته و نور از جبین ازهرش ساطع گردیده و پیراهن عبدالمطلب را در بر کرده و برد الیاس نبی را بر دوش افکنده و نعلین عبدالمطلب را بر پا بسته و عصای ابراهیم خلیل را در دست گرفته و انگشتری از عقیق سرخ در انگشت مبارک کرده و از دور و کنارش افواج تماشاییان حیران حسن و جمال او گردیده و اعمام کرام و سایر عشایر ذویالاحترام آن فخر کعبه و مقام را در میان گرفته میآیند. پس همه اکابر و اشراف به استقبال آن غره ناصیه عبدمناف دویدند و چون داخل مجلس شدند آن زینت‌بخش عرش را بر کرسی اعظم نشانیدند و سایر بنی‌هاشم در اطراف او قرار گرفتند و چون حمزه دید که
«* بشارات صفحه 303 *»
ابوجهل از جای خود حرکت نکرد آن شیر بیشه شجاعت به سوی آن معدن حسد و عداوت دوید و کمر او را به قدرت گرفت و گفت برخیز که هرگز سالم نباشی از نوائب و نجات نیابی از معایب. پس آن لعین دست بر قبضه شمشیر کین زد و حمزه مبادرت نموده دست پلیدش را گرفت و چنان فشار داد که خون از بن ناخن‌هایش روان شد و اکابر قریش از حمزه التماس کردند که دست از او برداشت و به جای خود برگشت. پس ابوطالب خطبهای در نهایت بلاغت انشاء فرمود با ورقه خدیجه را به آن حضرت عقد بستند و بعد از شش ماه دیگر زفاف آن شریفه اشراف و آن در صدف عبدمناف واقع شد و خدیجه جمیع اموال و غلامان و کنیزان خود را به آن حضرت بخشید و چون به رسالت مبعوث گردید اول کسی که از زنان به آن حضرت ایمان آورد خدیجه بود.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در همان کتاب در باب سیزدهم میفرماید که سلمان فارسی بسیاری از علماء را دریافت و از ایشان اخذ علم نمود تا آنکه به نزد ابی آمد و زمان بسیاری در خدمت او ماند پس چون حضرت رسول؟ص؟ ظاهر شد ابی گفت یا سلمان آن که تو او را می‌طلبی در مکه ظاهر شده است برو به خدمت او. پس سلمان متوجه خدمت آن حضرت شد و در مدینه آن حضرت را ملازمت کرد.
و در حدیث معتبر دیگر منقول است که حضرت ابوطالب امانت‌دار وصایا و کتاب‌ها بود و ایمان به حضرت رسول؟ص؟ آورد و امانت‌ها را به آن جناب تسلیم کرد و در همان روز از دنیا مفارقت نمود و به رحمت ایزدی واصل گردید.
و به سند معتبر از حضرت صادق؟ع؟ منقول است که موسی؟ع؟ وصیت کرد به سوی یوشع و یوشع وصیت نمود به سوی فرزندان هارون نه به فرزندان خود و نه به فرزندان موسی زیرا که اختیار وصیت و خلافت کبری با جناب مقدس حق‌تعالی است و بشارت دادند موسی و یوشع که مسیح بعد از این مبعوث خواهد شد. پس
«* بشارات صفحه 304 *»
چون مسیح مبعوث شد با بنی‌اسرائیل گفت که بعد از من پیغمبری خواهد آمد که نام او احمد است و از فرزندان اسماعیل است و او تصدیق من و تصدیق شما را خواهد کرد و بعد از آن جناب آنها که حافظان علم شریعت آن جناب بودند علوم آن جناب را دست به دست می‌دادند و یکدیگر را وصیت می‌کردند و بشارت می‌دادند مردم را به مبعوث شدن پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ چنانچه حق‌تعالی فرموده است انّا انزلنا التوریة فیها هدیً و نورٌ یَحْکُم بها النبیون الذین اَسلموا للّذین هادوا و الرَّبانیون و الاَحبار بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِن کتاب الله و کانوا علیه شُهداء. یعنی به درستی که ما فرستادیم تورات را که در آن هدایت و نور بود حکم می‌کردند به آن پیغمبران که منقاد حکم خدا بودند برای یهودان و حکم می‌کردند علمای ربانی و عباد و زاهدان به سبب آنچه به ایشان سپرده شده بود و طلب حفظ آن از ایشان کرده بودند از کتاب خدا و بودند بر آن کتاب از گواهان.
حضرت فرمود که خدا برای این ایشان را مستحفظان نامید که به ایشان سپرده بودند نام بزرگ‌تر را یعنی کتابی را که به آن میتوانست دانست علم هر چیز را که با پیغمبران بوده است که از جمله آنها بود تورات و انجیل و زبور و کتاب نوح و کتاب صالح و کتاب شعیب و صحف ابراهیم پس پیوسته این وصیت‌ها و امانت‌ها را عالمی به عالمی دیگر میسپرد تا آنکه به حضرت رسول؟ص؟ تسلیم کردند. پس چون آن جناب مبعوث شد فرزندان آنها که مستحفظان وصایا بودند ایمان به آن حضرت آوردند و جماعت دیگر از بنی‌اسرائیل کافر شدند.
و در حدیث معتبر دیگر از آن حضرت منقول است که حضرت رسول؟ص؟ فرمود که من سید پیغمبرانم و وصی من سید اوصیاء است و اوصیای من بهترین اوصیای پیغمبرانند و آدم؟ع؟ از خدا سؤال کرد که برای او وصی شایستهای قرار دهد پس حق‌تعالی به او وحی فرستاد که من گرامی داشتهام پیغمبران را به پیغمبری پس
«* بشارات صفحه 305 *»
اختبار و امتحان کردم خلق خود را به او و بهترین ایشان را اوصیاء گردانیدم. پس خدا وحی نمود به او که وصیت کن به شیث که هبة الله است و شیث وصیت کرد به سوی پسر خود شبان و او فرزند آن حوریهای بود که خدا برای آدم به زمین فرستاد از بهشت و آدم او را به شیث تزویج نمود و شَبّان وصیت نمود به محلث و محلث وصیت نمود به سوی محوق و محوق به سوی عمیشا و او به سوی اخنوخ که ادریس است؟ع؟ و او به سوی ناحور و ناحور وصیت‌ها را تسلیم کرد به حضرت نوح و نوح سام را وصی خود گردانید و سام عثامِر و او برعیثاشا را و او یافث را و او برّه را و او جفیسه را و او عمران را و عمران وصیت‌ها را تسلیم نمود به سوی حضرت ابراهیم خلیل؟ع؟ و ابراهیم اسماعیل را وصی خود گردانید و اسماعیل اسحاق را و اسحاق یعقوب را و یعقوب یوسف را و یوسف بثریا را و بثریا شعیب را و شعیب وصایا را تسلیم حضرت موسی نمود و موسی یوشع را وصی خود گردانید و او داود را و داود سلیمان را و سلیمان آصَف بن برخیا را و آصف زکریا را و زکریا وصیت‌ها را تسلیم حضرت عیسی کرد و عیسی شمعون را و او یحیی بن زکریا را و یحیی منذر را و منذر سُلَیمه را و سلیمه بُردَه را و برده وصیت‌ها و کتاب‌ها را به من تسلیم نمود و من به تو تسلیم می‌کنم یا علی و تو به وصی خود تسلیم کن تا او به اوصیای تو از فرزندان تو تسلیم نماید که هر یک به دیگری بدهند تا برسد به امام دوازدهم که بهترین اهل زمین است بعد از تو و به درستی که امت من کافر خواهند شد به تو و بر تو اختلاف خواهند کرد اختلاف بسیار هر که بر خلافت تو ثابت بماند با من است و هر که از تو مفارقت کند در آتش است و آتش جهنم جایگاه کافران است.
مؤلف([8]) گوید که از احادیث مختلفه چنین ظاهر می‌شود که وصایا و کتاب‌ها و آثار و معجزات پیغمبران از چندین جهت به حضرت پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ رسیده
«* بشارات صفحه 306 *»
است الواح از آن جهتی که گذشت در حدیث یعنی چون ایام موسی منقضی شد حق‌تعالی وحی نمود به سوی او که الواح را به کوه بسپار. پس موسی به نزد کوه آمد و کوه به امر الهی شکافته شده موسی الواح را در جامه‌ای پیچیده و در شکاف کوه گذاشت. پس شکاف کوه به هم آمد و الواح ناپدید شد و پیوسته در آن کوه بود تا حق‌تعالی محمد؟ص؟ را مبعوث گردانید. پس قافله‌ای از یمن به خدمت آن حضرت میآمدند چون به آن کوه رسیدند به امر خدا شکافته شد و آن الواح چنانچه موسی پیچیده بود پیدا شد و اهل قافله آن را برداشتند و حق‌تعالی در دل ایشان انداخت که آن را نگشایند و به خدمت حضرت رسول؟ص؟ بیاورند و جبرئیل بر آن حضرت نازل شد و خبر ایشان را به آن حضرت رسانید. چون به خدمت آن حضرت آمدند خبر آنچه یافته بودند به ایشان نقل کرد و آن را از ایشان طلبید. گفتند چه دانستی که ما این را یافتهایم؟ فرمود که پروردگار من مرا خبر داد و آنچه یافتهاید الواح موسی است. گفتند شهادت میدهیم که تو رسول خدایی و الواح را بیرون آوردند و به آن حضرت تسلیم کردند و حضرت در آن نظر کرد و خواند و آن به زبان عبری نوشته شده بود. پس حضرت امیرالمؤمنین؟ع؟ را طلبید و گفت بگیر این را که علم اولین و آخرین در اینجا نوشته شده است و این الواح موسی است و خدا مرا امر کرده که این را به تو تسلیم نمایم. گفت یا رسول اللّه من نمیتوانم این را بخوانم. فرمود جبرئیل مرا امر کرده است که تو را امر کنم که امشب این را در زیر سر خود بگذاری و بخوابی چون صبح می‌شود همه را میتوانی بخوانی. چون امیرالمؤمنین؟ع؟ آن را در زیر سر گذاشت و خوابید چون صبح برخاست آنچه در آن الواح بود خدا تعلیم او کرده بود. پس حضرت رسول؟ص؟ آن حضرت را امر کرد که آنها را بنویسد پس در پوست گوسفند نوشت و این است جفر و در آن علم اولین و آخرین هست و آن نزد ما است و الواح و عصای موسی نزد ما است و همه از حضرت رسول؟ص؟ به میراث به ما رسیده است و آثار موسی و عیسی و سایر
«* بشارات صفحه 307 *»
انبیاء پارهای از جهت برده و بعضی از جهت ابی بی‌واسطه سلمان یا به واسطه او یا هر دو علی اختلافالروایات و وصایای حضرت ابراهیم و اسماعیل از جهت فرزندان اسماعیل و اوصیای او که منتهی به حضرت عبدالمطلب شد و بعد از او به ابوطالب از جهت ابوطالب زیرا که چنانچه از بعض احادیث مستفاد می‌شود اوصیای ابراهیم؟ع؟ دو شعبه داشتند یکی فرزندان اسحاق که پیغمبران بنی‌اسرائیل در آنها داخلند و یکی فرزندان اسماعیل که اجداد کرام حضرت رسول؟ص؟ در میان ایشان بودند و ایشان بر ملت ابراهیم بودند و حفظ شریعت او مینمودند و پیغمبران بنی‌اسرائیل بر ایشان مبعوث نبودند و در جلد اول گذشت و بعد از این خواهد آمد احادیث بسیار که پیراهن یوسف که حق‌تعالی برای ابراهیم فرستاد وقتی که او را به آتش انداختند و عصا و سنگ موسی و انگشتر سلیمان و طشت قربان و تابوت سکینه و غیر اینها از آثار پیغمبران به آن حضرت رسید و از آن حضرت به ائمه طاهرین؟عهم؟ منتقل گردید.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در کتاب عینالحیوة میفرماید که ابن‌بابویه علیهالرحمه به سند معتبر از حضرت موسی بن جعفر صلوات الله علیهما روایت نموده که شخصی از آن حضرت سؤال نمود از سبب اسلام سلمان؟ آن حضرت فرمودند که خبر داد مرا پدرم که روزی حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و سلمان و اباذر و جماعتی از قریش نزد قبر رسول‌اللّه؟ص؟ جمع بودند. حضرت امیرالمؤمنین؟ع؟ از سلمان پرسید که یا اباعبدالله ما را از اول کار خود خبر نمیدهی که اسلام تو چگونه بود؟ سلمان گفت والله اگر دیگری میپرسید نمیگفتم ولکن اطاعت فرمان تو لازم است.
من مردی بودم از اهل شیراز و از دهقان‌زاده‌ها و بزرگان ایشان بودم و پدر و مادر مرا بسیار عزیز و گرامی می‌داشتند. روز عیدی با پدرم به عیدگاه می‌رفتم به صومعه
«* بشارات صفحه 308 *»
راهبی رسیدم کسی از آن صومعه به آواز بلند ندا می‌کرد که اشهد ان لااله الا الله و ان عیسی روح الله و ان محمداً حبیب الله پس چون این ندا شنیدم محبت محمد؟ص؟ در گوشت و خون من جا کرد و از عشق آن حضرت خوردن و آشامیدن بر من گوارا نبود. مادرم گفت امروز آفتاب را چرا سجده نکردی و نپرستیدی؟ من ابا کردم و چندان مضایقه کردم که او ساکت شد. پس چون به خانه برگشتم نامهای دیدم در سقف خانه آویخته بود به مادر خود گفتم این چه نامه است؟ مادر گفت که چون از عیدگاه برگشتیم این نامه را چنین آویخته دیدیم. مادرم گفت به نزدیک آن نامه نروی که پدر تو را میکشد. من همچنان در حیرت بودم و انتظار بردم تا شب شد پدر و مادر در خواب شدند برخاستم و نامه را برگرفتم و بخواندم نوشته بود که بسم الله الرحمن الرحیم این عهد و پیمانی است از خدا به حضرت آدم که از نسل او پیغمبری به هم رسد محمدنام که امر نماید مردمان را به اخلاق کریمه و صفات پسندیده و نهی و منع نماید مردم را از پرستیدن غیر خدا و عبادت بتان، ای روزبه تو وصی عیسایی پس ایمان بیاور و مجوسیت و گبری را ترک کن. پس چون این نامه را خواندم بیهوش شدم و عشق آن حضرت زیاده شد. چون پدر و مادر بر این حال مطلع شدند مرا گرفتند و در چاهی عمیق محبوس ساختند و گفتند اگر از این امر بر نگردی تو را بکشیم. گفتم به ایشان که آنچه خواهید بکنید محبت محمد؟ص؟ از سینه من هرگز بیرون نخواهد رفت. سلمان گفت که پیش از خواندن آن نامه عربی را نمی‌دانستم و از آن روز عربی را به الهام الهی آموختم.
پس مدتی در آن چاه ماندم و هر روز یک گرده نان کوچک در آن چاه برای من فرو می‌فرستادند و چون حبس و زندان به طول انجامید دست به آسمان بلند کردم و گفتم تو محمد و وصی او علی بن ابی‌طالب را محبوب من گردانیدی پس به حق وسیله و درجه آن حضرت که فرج مرا نزدیک گردان و مرا راحت ده از این محنت. پس شخصی
«* بشارات صفحه 309 *»
به نزد من آمد جامه‌های سفید در بر و گفت بر خیز ای روزبه و دست مرا گرفت و نزد صومعهای آورد. من گفتم اشهد ان لا اله الا الله و ان عیسی روح الله و ان محمداً حبیب الله دیرانی سر از صومعه بیرون آورد و گفت تویی روزبه؟ گفتم بلی مرا به نزد خود برد و دو سال تمام او را خدمت کردم و چون هنگام وفات او شد گفت من این دار فانی را وداع می‌کنم. گفتم مرا به که میسپاری؟ گفت کسی را گمان ندارم که در مذهب حق با من موافق باشد مگر راهبی که در انطاکیه میباشد چون او را دریابی سلام من به او برسان و لوحی داد به من که این را به او برسان و به عالم بقاء رحلت نمود. من او را غسل دادم و کفن کردم و دفن کردم و لوح را بر گرفتم و به جانب انطاکیه روان شدم و چون به انطاکیه در آمدم به پای صومعه آن راهب آمدم و گفتم اشهد ان لا اله الا الله و ان عیسی روح الله و ان محمداً حبیب الله پس راهب از دیر خود فرو نگریست و گفت تویی روزبه؟ گفتم بله گفت به بالا بیا. به نزد او رفتم و دو سال او را خدمت کردم و چون هنگام رحلت او شد خبر وفات خود به من گفت. گفتم مرا به که میگذاری؟ گفت کسی گمان ندارم که در مذهب حق با من موافق باشد مگر راهبی که در اسکندریه است. پس چون به او برسی سلام من به او برسان و این لوح را به او سپار. چون وفات کرد او را تغسیل و تکفین و دفن کردم و لوح را بر گرفتم و به شهر اسکندریه در آمدم و نزد صومعه راهب آمدم و شهادت بر خواندم. راهب سؤال کرد که تویی روزبه؟ گفتم بله. مرا به نزد خود برد و دو سال وی را خدمت کردم تا هنگام وفات او شد گفتم مرا به که میسپاری گفت کسی گمان ندارم که در سخن حق با من موافق باشد و محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب نزدیک شده است که عالم را به نور خود منور گرداند برو و آن حضرت را طلب نما و چون به شرف ملازمت آن حضرت برسی سلام من به او عرض کن و این لوح را بدو سپار. چون از غسل و کفن و دفن او فارغ شدم لوح را بر گرفتم و بیرون آمدم و با جمعی رفیق شدم و به ایشان گفتم که شما متکفل نان و آب من بشوید و من شما را
«* بشارات صفحه 310 *»
خدمت کنم در این سفر، قبول کردند. چون هنگام طعام خوردن شد به عادت کفار قریش گوسفندی بیاوردند و چندان چوب بر آن زدند که بمرد و پارهای کباب کردند و پارهای بریان نمودند و مرا تکلیف خوردن نمودند. چون میته بود من ابا کردم باز تکلیف کردند گفتم من مرد دیرانیم و دیرانیان گوشت تناول نمیکنند. مرا چندان زدند که نزدیک بود مرا بکشند یکی از ایشان گفت که دست از او بدارید تا وقت شراب شود اگر شراب نخورد او را بکشیم. چون شراب آوردند مرا تکلیف کردند گفتم من مرد راهب و از اهل دیرم و شراب خوردن شیوه ما نیست. چون این بگفتم با من در آویختند و عزم کشتن من کردند به ایشان گفتم که ای گروه مرا مزنید و مکشید که من اقرار به بندگی شما می‌کنم و خود را به بندگی شما در آوردم. مرا بیاوردند و به مرد یهودی به سیصد درهم فروختند و یهودی از قصه من سؤال کرد قصه خود باز گفتم و گفتم من گناهی به جز این ندارم که دوست‌دار محمد و وصی اویم. یهودی گفت من نیز تو را و محمد را هر دو دشمن میدارم و مرا از خانه بیرون آورد و در خانهاش ریگ بسیاری ریخته بود گفت والله ای روزبه اگر صبح شود و تمام ریگ‌ها را از اینجا به در نبرده باشی تو را بکشم. من تمام شب تعب کشیدم و چون عاجز شدم دست به آسمان بر داشتم و گفتم ای پروردگار من تو محبت محمد و وصی او را در دل من جا دادهای پس به حق درجه و منزلت آن حضرت که فرج مرا نزدیک گردان و مرا از این تعب راحت بخش و چون این بگفتم قادر متعال بادی بر انگیخت که تمام ریگ‌ها را به مکانی که یهودی گفته بود نقل کرد. چون صبح یهودی بیامد و آن حال را مشاهده کرد گفت تو ساحری و جادوگری و من چاره تو را نمیدانم تو را از این شهر بیرون باید برد که مبادا به شآمت تو این شهر خراب شود. پس مرا از آن شهر بیرون آورد و به زن سلیمیهای بفروخت و آن زن مرا بسیار دوست می‌داشت و باغی داشت گفت این باغ به تو تعلق دارد خواهی میوه آن را تناول نما و خواهی ببخش و خواهی تصدق کن. پس مدتی در
«* بشارات صفحه 311 *»
این حال بودم. روزی در آن باغ بودم هفت نفر را مشاهده کردم که میآمدند و ابر بر سر ایشان سایه انداخته بود گفتم والله که اگر همه پیغمبر نیستند در میان ایشان پیغمبری هست. پس بیامدند و داخل باغ شدند چون مشاهده کردم حضرت رسول؟ص؟ بود با حضرت امیرالمؤمنین؟ع؟ و حمزة بن عبدالمطلب و زید بن حارثه و عقیل بن ابی‌طالب و ابوذر و مقداد پس خرماهای زبون را تناول میفرمودند حضرت رسول؟ص؟ به ایشان می‌گفت که به خرمای زبون قناعت نمایید و میوه‌های باغ را ضایع مکنید. من به نزد مالکه خود رفتم و گفتم یک طبق از خرمای باغ به من ببخش. گفت تو را رخصت شش طبق دادم بیامدم و طبقی از رطب برگرفتم و در خاطر خود گذرانیدم که اگر در میان ایشان پیغمبری هست از خرمای تصدق تناول نمینماید و هدیه را تناول می‌نماید. پس طبق را نزد ایشان بردم و گفتم این خرما تصدق است حضرت رسول؟ص؟ و امیرالمؤمنین؟ع؟ و حمزه و عقیل چون از بنی‌هاشم بودند و صدقه بر ایشان حرام است تناول ننمودند و آن سه نفر دیگر مشغول شدند به خاطر خود گذرانیدم که این علامتی است از علامات پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ که در کتب خواندهایم. پس برفتم و رخصت یک طبق دیگر از آن زن طلبیدم آن زن رخصت شش طبق داد پس یک طبق دیگر نزد ایشان حاضر ساختم و گفتم این هدیه است. حضرت رسول؟ص؟ دست دراز کرد و گفت بسمالله همگی تناول نمایید. پس همگی تناول نمودند در خاطر خود گفتم که این نیز یک علامت دیگر است و من مضطرب بر گرد سر آن جناب میگشتم و در عقب آن حضرت مینگریستم. آن حضرت به جانب من التفات نمودند و فرمودند مهر نبوت را طلب می‌کنی؟ گفتم بلی. دوش مبارک خود را گشودند دیدم مهر نبوت را که در میان دو کتف مبارکش نقش گرفته و موی چند بر آن رسته بر زمین افتادم و قدم مبارکش را بوسه دادم فرمود ای روزبه برو به نزد خاتون خود و بگو که محمد بن عبدالله می‌گوید این غلام را به ما بفروش. چون ادای رسالت نمودم
«* بشارات صفحه 312 *»
گفت بگو او را نفروشم مگر به چهارصد درخت خرما که دویست درخت آن خرمای زرد باشد و دویست درخت خرمای سرخ. چون به حضرت عرض کردم فرمود که چه بسیار بر ما آسان است آنچه او طلبیده. پس گفت یا علی دانه‌های خرما را جمع کن. پس حضرت رسول؟ص؟ دانه را در زمین فرو میبرد و امیرالمؤمنین؟ع؟ آب می‌داد چون دانه دویم را میکشتند دانه اول سبز شده بود و همچنین تا هنگامی که فارغ شدند همه درختان کامل شده به میوه آمده بود. پس حضرت پیغام داد که بیا و درختان خود را بگیر و غلام را به ما سپار. چون زن درختان را بدید گفت والله نفروشم تا همه درختان خرمای زرد نباشد. در آن حال جبرئیل نازل شد و بال خود را بر درختان مالید همه خرمای زرد شد. پس آن زن گفت به من که والله که یکی از این درختان نزد من بهتر است از محمد و از تو. من گفتم که یک روز خدمت آن سرور نزد من بهتر است از تو و آنچه داری پس حضرت مرا آزاد فرمود و سلمان نام نهاد.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در کتاب عینالحیوة میفرماید که محمد بن یعقوب کلینی؟ره؟ به اسناد معتبر از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده است که آن حضرت به شخصی از اصحاب خود فرمود که میخواهید شما را خبر دهم که چگونه بود مسلمان شدن سلمان و ابوذر؟ آن شخص گفت که کیفیت اسلام سلمان را می‌دانم خبر ده به کیفیت اسلام ابوذر و خطا کرد که هر دو را از حضرت نپرسید. پس فرمود به درستی که ابوذر در بطن مرّ ــ که محلی است یک منزلی مکه معظمه ــ گوسفندان خود را چرا میفرمود. گرگی از جانب راست متوجه گوسفندان او شد به عصای خود او را براند. پس از جانب چپ متوجه شد ابوذر عصا بر وی حواله نمود و گفت من گرگ از تو خبیث‌تر و بدتر ندیدهام آن گرگ به اعجاز حضرت رسالت پناهی؟ص؟ به سخن آمد و گفت که والله اهل مکه بدترند از من
«* بشارات صفحه 313 *»
خداوند عالم پیغمبری فرستاده به سوی ایشان او را به دروغ نسبت میدهند به او دشنام میدهند و ناسزا میگویند. ابوذر چون این سخن بشنید به زن خود گفت که توشه و مِطهره([9]) و عصای مرا بیاور پس آنها را بر گرفت و به پای خود متوجه مکه شد تا خبری که از گرگ شنیده معلوم نماید و طی مسافت نموده در ساعتی بسیار گرم داخل مکه شد و تعب بسیار کشیده بود و تشنگی بر او غالب گردیده نزد چاه زمزم آمد و دلوی از آن آب برای خود کشید چون نظر کرد دید که آن دلو پر از شیر است در دل او افتاد که این گواه از خبری است که گرگ مرا به آن خبر داده و این نیز از معجزات آن پیغمبر است. پس بیاشامیده و به کنار مسجد آمد دید جماعتی از قریش بر گرد یکدیگر نشستهاند نزد ایشان بنشست دید که ایشان ناسزا به حضرت میگویند به نحوی که گرگ خبر داده بود او را و پیوسته در این کار بودند تا آخر روز ناگاه حضرت ابوطالب بیامد چون نظر ایشان بر او افتاد به یکدیگر گفتند که خاموش شوید که عمویش آمد. پس زبان از مذمت آن حضرت کوتاه کردند و چون ابوطالب بیامد با او مشغول سخن گفتن شدند تا آخر روز. ابوذر گفت چون ابوطالب از نزد ایشان برخاست من از پی او روان شدم رو به جانب من کرد و گفت حاجت خود را بگو گفتم به طلب پیغمبری آمدهام که در میان شما مبعوث شده است گفت با او چه کار داری؟ گفتم میخواهم به او ایمان آورم و آنچه فرماید به راستی او اقرار نمایم مرا بر او ببر تا خود را منقاد او گردانم و آنچه فرماید او را اطاعت نمایم. گفت البته چنین خواهی کرد؟ گفتم بله. گفت فردا این وقت نزد من آی که تو را به او رسانم. من شب در مسجد به روز آوردم چون روز شد در مجلس کفار بنشستم و ایشان زبان ناسزا گویی گشودند بر منوال روز گذشته و چون ابوطالب بیامد زبان از آن قول ناشایست برگرفتند و با او مشغول سخن شدند و چون از نزد ایشان برخاست از پی او روان شدم
«* بشارات صفحه 314 *»
و باز سؤال روز گذشته را اعاده فرمود و من همان جواب گفتم و تأکید فرمود که البته آنچه میگویی خواهی کرد؟ گفتم بلی. پس مرا با خود برد به خانه‌ای که در آنجا حضرت حمزه بود بر او سلام کردم و از حاجتم پرسید همان جواب گفتم گفت گواهی می‌دهی که خدا یکی است و محمد فرستاده او است؟ گفتم اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمداً رسول اللّه پس حمزه مرا با خود برد به خانه‌ای که حضرت جعفر طیار در آن خانه بود سلام کردم و نشستم از مطلب من سؤال کرد همان جواب گفتم تکلیف شهادتین کرد به زبان راندم. پس جعفر مرا برد به خانه‌ای که حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب؟ع؟ در آنجا بود و بعد از سؤال و امر به شهادتین آن حضرت مرا بردند به خانه‌ای که حضرت رسالت؟ص؟ تشریف داشت سلام کردم و نشستم و از حاجت من سؤال نمودند و کلمه شهادتین تلقین فرمودند و چون شهادتین گفتم فرمودند ای ابوذر به جانب وطن خود برگرد تا رفتن تو پسر عمی از تو فوت شده خواهد بود که به غیر از تو وارثی نداشته باشد مال او را بگیر و نزد عیال خود باش تا امر نبوت ما ظاهر گردد آخر به نزد ما بیا. چون ابوذر به وطن خویش باز آمد پسر عمش فوت شده بود مال او را به تصرف در آورده مکث نمود تا هنگامی که حضرت به مدینه هجرت فرمود و امر اسلام رواج گرفت و در مدینه به خدمت حضرت مشرف شد. حضرت صادق؟ع؟ فرمودند که این بود خبر مسلمان شدن ابوذر و خبر اسلام سلمان را که شنیدهای. آن شخص پشیمان شد از اظهار دانستن اسلام سلمان استدعاء کرد که آن را نیز بفرمایید، حضرت نفرمودند.
خاتمــــــــه
به اتفاق عقل و نقل اهل ادیان آسمانی حجت الهی باید کامل و ظاهر و واضح باشد از برای مکلفین به طوری که به هیچ وجهی از وجوه نتوانند بهانهای به دست آورند که چون امر الهی از برای ما ظاهر و واضح نبود ما در گمراهی خود ماندیم و به
«* بشارات صفحه 315 *»
اتفاق عقل و نقل اهل ادیان آسمانی هر پیغمبری که از جانب خداوند عالم جل‌شأنه آمد در میان خلق و خلق را دعوت کرد به متابعت خود و ترسانید خلق را از مخالفت خود حجت او و دلیل صدق و راستی او تمام بود به طوری که خلق معذور نبودند در تصدیق‌نکردن او یا تکذیب‌کردن او. پس اگر جمعی از خلق توقف در صدق و راستی او کردند یا تکذیب و انکار او کردند در نزد خداوند عالم السر و الخفیات معذور نبودند و او مؤاخذه از ایشان می‌تواند کرد که امری را که به شما رسانیدم امر مخفی نامعلوم شما نبود که شما بتوانید در آن توقف کنید یا تکذیب و انکار کنید و به اتفاق اهل حل و عقد اهل روزگار از برای هر پیغمبری جمعی از متوقفین و منکرین بودند و توقف و انکار آنها بهانهای بود که به دست آورده بودند که حقیقت نداشت چرا که حجت الهی و ادعای پیغمبری آن پیغمبر و اثبات ادعای خود نقصی نداشت و امر الهی و امر آن پیغمبر الهی ظاهر و واضح بود. پس اگر نوح علی نبینا و آله و علیه السلام دعوت نمود خلق زمان خود را خلق در توقف یا تکذیب و انکار او معذور نبودند چرا که معجزات او را میدیدند به طوری که نتوانستند بگویند که تو خارق عادت نداری ولکن خارق عادت او را سحر می‌نامیدند چنانکه خارق عادت هر پیغمبری را منکرین او سحر می‌نامیدند چنانکه خداوند عالم از حال ایشان خبر داده و فرموده کذلک مااتی الذین من قبلهم من رسول الا قالوا ساحر او مجنون یعنی همچنین نیامد قومی را که پیش از ایشان بودند پیغمبری مگر آنکه گفتند این شخص ساحر و جادوگر است یا مجنون است که جن‌ها از برای او این خارق عادات را اظهار میکنند. و همچنین به اتفاق عقل و نقل کسانی که به ابراهیم؟ع؟ اعتقاد دارند حجت ابراهیم و دلیل و برهان او کامل و واضح و ظاهر بود و نقصی در امر او نبود اگر چه جمعی توقف یا انکار در امر او داشتند و چون خارق عادت از او مشاهده می‌کردند به طوری که نمیتوانستند انکار کنند گفتند که خارق عادت از سحر او است که به علم سحر اظهار کرده یا مجنون
«* بشارات صفحه 316 *»
است که جن‌ها از برای او اظهار میکنند و همچنین معجزات موسی و خارق عادات او امر مخفی نبود و جمیع مکلفین در زمان او مشاهده آنها را می‌کردند یا به طوری مشهور بود که همه میدانستند که امور غریبه از او ظاهر شده ولکن چون انکار اظهار آنها را نتوانستند بکنند فرعون و اتباع او گفتند که این شخص ساحر یا مجنون است که به علم سحر خود اظهار این خارق عادات و امور عظیمه را می‌کند یا چون مجنون است که جن‌ها از برای او این کارها را میکنند و فرعون به ساحرین گفت که انه لکبیرکم الذی علّمکم السحر یعنی موسی بزرگ و استاد شما است که علم سحر را به شما تعلیم کرده و همچنین مرده زنده کردن عیسی و سایر معجزات او مخفی نبود به طوری که منکرین او نتوانستند انکار کنند ولکن نسبت سحر و جنون به او دادند که یا به علم سحر مرده را زنده کرده یا جن‌ها از برای او این کار را کردهاند و همچنین نسبت سحر و جنون را به زردشت هم دادند چون‌که انکار اظهار خارق عادات او را نتوانستند بکنند. باری در این امری که عرض کردم شکی نیست که حجت الهی همیشه بالغ و واضح بوده و خواهد بود و هرگز خفائی در آن نبوده و نخواهد بود و به اتفاق عقل و نقل جمیع کسانی که تابع پیغمبری از پيغمبران خدا هستند خارق عادات پیغمبرشان مخفی نبوده و دلیل و برهان او به مکلفین رسیده و از برای ایشان واضح شده که او حق و بر حق بوده ولکن بعد از آنکه صاحبان معجزات و خارق عادات از میان مردم رفتند و مردمی بعد از ایشان به دنیا آمدند که هیچ یک مشاهده معجزات او را نکردهاند، دایره توقف یا انکار از برای کسانی که میخواهند بهانهای به دست آورند وسیع می‌شود و بسا آنکه جمعی توقف را اظهار کنند که امری را که ما ندیدهایم از کجا بدانیم که آن امر در زمان‌های گذشته واقع شده نهایت اگر هم واقع شده ما نمیدانیم وقوع آن را پس توقف میکنیم. و بسا جمعی وقوع آن را بعید شمارند به اینکه چگونه می‌شود که خارق عاداتی را مثل اژدها شدن عصای موسی در آن زمان مردم ببینند و
«* بشارات صفحه 317 *»
ایمان به او نیاورند پس چنین امری واقع نشده و این امر را یهودان ادعا میکنند و حقیقت ندارد. و بسا آنکه جمعی حمل بر جلددستی و شعبده و مکر و حیله کنند. و بسا آنکه مصدقین پیغمبر سابقی تصدیق پیغمبر لاحقی نکنند به این بهانه که فیالمثل اژدها شدن عصای موسی که مسلم است ولکن مرده زنده کردن عیسی محض ادعا است پس نصاری باید یهودی باشند چرا که موسی و معجزات او محل اتفاق است اما خارق عادات عیسی محض ادعا است و تصدیق ادعا را نباید کرد و حجت الهی محض ادعای مردم ثابت نمی‌شود و بسا آنکه یهود و نصاری بر اهل اسلام حجت کنند که موسی و عیسی و معجزات ایشان که محل اتفاق است و معجزات محمد؟ص؟ محض ادعای مسلمانان است و حقیقت ادعای ایشان بر ما معلوم نیست و چیزی که معلوم نیست حجت الهی نیست پس بر یهود و نصاری تصدیق محمد لازم نیست و بر اهل اسلام تصدیق به موسی و عیسی لازم است. و بسا آنکه چون در زمان موسی فیالمثل کسانی که نسبت سحر و جنون به موسی دادند اولاده آنها بعد از آنها استدلال کنند که اگر موسی ساحر و مجنون نبود آباء ما که در زمان موسی بودند او را ساحر و مجنون نمیگفتند پس چون آباء ما سحر و جنون موسی را مشاهده کردند و گفتند که او ساحر و مجنون بود ما هم پیروی ایشان میکنیم و میگوییم که موسی ساحر و مجنون بوده. و همچنین بسا آنکه چون در زمان عیسی یهودیانی که ایمان به عیسی نیاوردند و او را نسبت به سحر و جنون دادند اولاده ایشان هم تحقیق مطلب نکرده تقلید آباء خود را کردند در انکار و تکذیب عیسی. و همچنین بسا آنکه چون یهود و نصاری که در زمان پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ بودند و آن حضرت را نسبت به سحر و جنون دادند اولاده ایشان هم تحقیق این مطلب را نکرده تقلید آباء خود را کردند در انکار و تکذیب پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ و این ناخوشی سرایت کرده در جمیع مردمی که تکذیب یک پیغمبری را کردهاند و مصداق این آیه شدهاند
«* بشارات صفحه 318 *»
که خدا میفرماید فی قلوبهم مرض فزادهم الله مرضاً.
پس مختصر مفیدی که احدی از اهل ادیان آسمانی نمیتوانند ایرادی بر آن بگیرند این است که چنانکه اتفاق عقل و نقل جمیع طوايفی که ایمان به پیغمبری آوردهاند این است که هر پیغمبر بر حقی که در حقیقت از جانب خداوند عالم جل‌شأنه آمده حجت او تمام بوده و نقصی در دلیل و برهان او در اثبات پیغمبری خود نبوده و کسانی که انکار و تکذیب او را کردهاند حجت الهی بر ایشان تمام بوده و در دل‌های خود حقیت او را میدانستهاند و دانسته و فهمیده به زبان خود انکار و تکذیب او را کردهاند و مصداق این مضمون گشتهاند که میفرماید و جحدوا بها و استیقنتها انفسهم ظلماً و علواً. همین اتفاق عقل و نقل جمیع طوايف در اثبات نبوت پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ جاری است و هر دلیل و برهانی را که یک طائفه‌ای در اثبات پیغمبری پیغمبر خود بیاورند و هر دلیل و برهانی را که یک طائفه‌ای درباره کسانی که انکار و تکذیب پیغمبر ایشان را کردهاند بیاورند اهل اسلام همان دلیل و برهان را در دست دارند. این بود مختصر مفیدی در اثبات نبوت پیغمبر آخرالزمان؟ص؟. و اگر در انکار و تکذیب پیغمبران مهابادیان منکرین و مکذبین ایشان در نزد خداوند عالم جل‌شأنه معذورند منکرین و مکذبین پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ هم معذورند و اگر معذور نیستند و مؤاخذه از ایشان خواهد شد منکرین و مکذبین پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ هم معذور نیستند و خداوند عالم جل‌شأنه از ایشان مؤاخذه خواهد کرد. و همچنین اگر منکرین و مکذبین موسی و عیسی در نزد خدا معذورند خود ایشان در انکار و تکذیبشان امر پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ را معذورند و اگر منکرین و مکذبین موسی و عیسی؟عهما؟ در نزد خدا معذور نیستند و مؤاخذ خواهند بود پس ایشان هم در انکار و تکذیب خود مر پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ را معذور نیستند و مؤاخذ خواهند بود. و اگر کسی به صلح کل قائل شود که منکرین و مکذبین هیچ پیغمبری مؤاخذ نخواهند بود همین قول تکذیب جمیع پیغمبران و امت‌های ایشان خواهد بود و
«* بشارات صفحه 319 *»
عقل و نقل جمیع اهل ادیان آسمانی حاکم بر کفر و ضلالت او خواهد بود،
| خذه الهیاً دلیلاً حقا | محمدیاً علویاً صدقا |
این بود دلیل عقل و نقل جمیع طوايفی که به یک پیغمبری قائل هستند به طور کلی و علاوه بر این هیچ یک از پیغمبران سابق بر پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ ادعای خاتمیت نداشتند و اغلب ایشان خبر از آمدن خاتمالانبیاء؟ص؟ دادند چنانکه موسی علی نبینا و آله و علیه السلام خبر داد که پیغمبری مثل او صاحب شریعت خواهد آمد و سایر پیغمبران بنی اسرائیل که بعد از او آمدند صاحب شریعت نبودند مثل موسی بلکه مروج شریعت او و مکمل آن بودند حتی آنکه عیسی هم مکمل شریعت او بود به تصریح خود او که گفته من نیامدهام که احکام تورات را تغییر دهم و نیامدهام که یک کلمه یا یک همزه یا یک نقطه آن را تغییر دهم بلکه آمدهام که آن را تکمیل کنم چنانکه در اناجیل ثبت است. پس پیغمبری که باید بیاید بعد از موسی باید مثل موسی باشد به تصریح خود موسی و موسی مکمل شریعت سابقه نبود بلکه صاحب شریعت بود و تغییر داد بسیاری از احکام شرع سابق را مثل آنکه یعقوب جمع بین الاختین کرده بود و موسی جایز ندانست و اگر موسی مکمل شرع سابق بود تغییر نمیداد جایز بودن جمع بین الاختین را پس به همین‌طور محمد؟ص؟ مثل موسی صاحب شریعت بود نه مکمل شرع سابق و از این جهت بسیاری از احکام شرع سابق را تغییر داد و نسخ کرد و علاوه بر این موسی خبر داد که آن پیغمبر مبعوث موعود از کوه فاران تجلی خواهد کرد و پیغمبری به غیر پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ از کوه فاران ظاهر نشد و کوه فاران کوهی است معروف در مکه معظمه که پیغمبر آخرالزمان؟ص؟ در مغاره آن کوه مناجات می‌کرد و بعضی از یهود و نصاری محض آنکه بهانهای به دست آورند گفتهاند که موسی در وقتی از اوقات که در بیابان با بنی‌اسرائیل میگذشت در دامنه آن کوه چادر زده بود و آنچه را که گفته از کوه فاران باید ظاهر شود در همان وقتی که در
«* بشارات صفحه 320 *»
آنجا چادر زدند ظاهر شد و تکذیب ایشان را حبقوق علی نبینا و آله و علیه السلام تصریح می‌کند در کتاب خود که آن مبعوث بعد از او باید از کوه فاران بیاید و بدیهی است که حبقوق بعد از موسی بود و حکایت تیه و بیابانگردی در زمان موسی بود و در کتاب حبقوق تأکیدی هم در این باب تصریح کرده که چنان بنویس که دونده بخواند و مقصود آن است که چنان صریح و واضح این خبر را بنویس که خفائی در آن نباشد مثل آنکه اگر به خط دقیق چیزی نوشته شود کسی که به سرعت بر آن مرور می‌کند نمیتواند آن را بخواند اما اگر به خط بسیار جلی نوشته شود دونده هم می‌تواند آن را بخواند پس حبقوق مأمور شد که به خط جلی‌بنويسد به طوری که دونده هم بتواند آن را بخواند و یهود و نصاری آن را خواندند و دانسته و فهمیده انکار کردند آن کسی را که معجزات بسیار از او از آنجا ظاهر شد و جحدوا بها واستیقنتها انفسهم و در کتاب اشعیاه و در کتاب وحی کودک تصریح به اسم سامی و نام گرامی محمد؟ص؟ شده چنانکه در بشارات سابقه گذشت و با وجود این تصریحات انبیای سابقه فایدهای به حال یهود و نصاری و سایر طوايف نداشت مگر اتمام حجت.
فماتغنـی الآیـات و النذر عن قوم لایؤمنون انا لله و انا الیه راجعـــون و لاحول و لاقـوة
الا بالله العلی العظیم وما کنا لنهتدی لولا ان هدانا الله و حسبنا الله و نعم الوکیل
ربنا لاتزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا و هب لنا من لدنک رحمة انک انت الوهاب.
و قد فرغت من تألیف هذا الکتاب المستطاب عصر آخـر یوم
من ایام ذی‌القعدة‌الحرام من شهور سنة 1311
حامداً مصلیاً مستغفراً.
«* بشارات صفحه 321 *»
مـلـحـقــات
«* بشارات صفحه 322 *»
بسمالله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین والصلوة و السلام علی خیر خلقه محمد و آله الطیبین الطاهرین
و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین.
اما بعــد پس چنین گوید محتاج بربه الغافر محمدباقر که این مختصر ملحقاتی چند است از برای رساله بشارات که چندی قبل تألیف شده بود بر همان روش سابق که عنوانات بشارات بود.
بشارات
مرحوم مجلسی؟رح؟ در جلد دویم حیوةالقلوب میفرماید که سید بن طاوس ذکر کرده است که محمد بن العباس بن ماهیار حدیث مباهله را به پنجاه و یک سند مختلف نقل کرده است از طرق خاصه و عامه و من از آنها یکی را ایراد مینمایم که جامع‌تر است و آن را از منکدر بن عبدالله روایت کرده است که چون سید و عاقب دو بزرگ ترسایان نجران با هفتاد سوار از اکابر و اشراف ایشان متوجه شدند که به خدمت حضرت رسول؟ص؟ بیایند من با ایشان در راه رفیق بودم. پس روزی کرز که خرج ایشان با او بود استرش به سر در آمد پس گفت هلاک شود آن که ما به نزد او میرویم و مراد او حضرت رسول؟ص؟ بود. عاقب گفت بلکه تو هلاک شوی و سر نگون شوی کرز گفت چرا عاقب گفت برای آنکه نفرین کردی احمد را که پیغمبر امی است. کرز گفت چه می‌دانی که او پیغمبر است؟ عاقب گفت مگر نخواندهای مصباح چهارم انجیل را که حق‌تعالی وحی نمود به سوی مسیح که بگو به بنی‌اسرائیل که چه بسیار جاهل و نادانید که خود را خوشبو میکنید در دنیا تا خوشبو باشید نزد اهل دنیا و اهل خود و اندرون شما نزد من مانند مردار گندیده است ای بنی‌اسرائیل ایمان بیاورید به رسول من آن پیغمبر امی که در آخرالزمان خواهد آمد صاحب روی انور و جمال احمر و جبین
«* بشارات صفحه 323 *»
ازهر صاحب حسن خلق و جامه‌های خشن و او بهترین گذشتگان و گرامیترین آیندگان است نزد من و به سنت‌های من عمل می‌نماید و از برای خوشنودی من در شدت‌ها صبر می‌نماید و از برای من به دست خود با مشرکان جهاد می‌کند. پس بشارت بده بنی‌اسرائیل را به آمدن او و امر کن ایشان را که تعظیم نمایند او را و یاری او کنند. پس عیسی گفت ای مقدس و ای منزه کیست این بنده شایسته که دل من او را دوست داشت پیش از آنکه او را ببینم؟ حق‌تعالی فرمود که ای عیسی او از تو است و تو از اویی و مادر تو زن او خواهد بود در بهشت و فرزند کم خواهد داشت و زن بسیار خواهد داشت و مسکن او مکه خواهد بود که محل اساس خانه‌ای است که ابراهیم بنا کرده است و نسل او از زن با برکتی خواهد بود که در بهشت هووی مادر تو خواهد بود و شأن آن پیغمبر بزرگ است، دیدهاش به خواب میرود و دلش به خواب نمیرود، هدیه میخورد و تصدق را نمیخورد و در قیامت او را حوضی خواهد بود از کنار زمزم تا آنجا که آفتاب فرو میرود از زمین و در آن حوض دو آب خواهد بود از رحیق و از تسنیم و بر دور آن حوض کاسه‌ها خواهد بود به عدد ستاره‌های آسمان. کسی که از آن حوض شربتی بخورد هرگز تشنه نمی‌شود و این از جمله زیادتی‌ها است که او را بر پیغمبران دادهام. گفتار او موافق کردار او است، پنهان او مطابق آشکار او است. پس خوشا حال او و خوشا حال آنان که امت اویند که بر ملت او زندگانی کنند و بر سنت او بمیرند و از اهل‌بیت او جدا نشوند. همیشه ایمن و مؤمن و مطمئن و مبارک خواهند بود و آن پیغمبر در زمانی ظاهر خواهد شد که قحط و خشکسالی عالم را گرفته باشد پس مرا خواهد خواند و من باران‌های رحمت برای او خواهم فرستاد که اثر برکت‌های آن در اطراف زمین ظاهر شود و بر هر چیز که دست گذارد برکت در آن خواهم گذاشت. عیسی گفت خداوندا نام او را برای من بیان کن حق‌تعالی فرمود که یک نام او احمد است و یک نام او محمد است و او فرستاده و رسول من است به سوی جمیع
«* بشارات صفحه 324 *»
مخلوقات من و از همه خلق منزلت او به من نزدیک‌تر است و شفاعت او نزد من از هر کس مقبول‌تر است امر نمی‌کند مردم را مگر به آنچه من دوست میدارم و نهی نمی‌کند ایشان را مگر از آنچه من کراهت دارم. چون عاقب از این سخنان فارغ شد کرز به او گفت که هرگاه این مرد چنین است که تو میگویی پس چرا ما را به سوی او میبری که با او معارضه کنیم؟ گفت میرویم به نزد او که اقوال او را بشنویم و اطوار و احوال او را مشاهده نماییم اگر آن باشد که ما وصفش را خواندهایم با او صلح میکنیم که دست از اهل دین ما بردارد به نحوی که نداند که ما او را شناختهایم و اگر دروغ گوید کفایت شر او را بکنیم. کرز گفت هرگاه بدانی که او بر حق است چرا ایمان به او نمیآوری و متابعت او نمینمایی و با او صلح می‌کنی؟ عاقب گفت مگر ندیدهای که این گروه نصاری با ما چه‌ها کردهاند. ما را گرامی داشتند و مالدار گردانیدند و کلیساهای رفیع برای ما بنا کردند و نام ما را بلند کردند. چگونه راضی می‌شود نفس ما به اینکه داخل شویم در دینی که وضیع و شریف در آن مساویند.
پس به هیأتی داخل مدینه شدند از زینت و مال و جمال که هر کس از صحابه ایشان را میدید می‌گفت ما هیچ یک از وفود عرب را به این نیکویی ندیده بودیم. موهای خوش‌آینده از سر آویخته بودند و حله‌های زیبا پوشیده بودند و چون داخل مسجد مدینه شدند حضرت رسول؟ص؟ در مسجد حاضر نبودند چون وقت نماز ایشان شد برخاستند و رو به مشرق متوجه نماز شدند و بعضی از صحابه خواستند که ایشان را منع کنند پس در این حال حضرت داخل مسجد شد و فرمود که بگذارید تا هر چه خواهند بکنند. پس چون از نماز فارغ شدند به خدمت حضرت آمدند و مشغول مناظره شدند و گفتند ای ابوالقاسم چه میگویی در باب عیسی؟ حضرت فرمود که بنده خدا و رسول او بود و کلمه او بود که القاء کرد به سوی مریم و روح مطهری که برگزیده او بود به او داد و عیسی چنین مخلوق شد. پس بعضی از ایشان گفتند که نه
«* بشارات صفحه 325 *»
بلکه عیسی پسر خدا است و خدای دویم است و بعضی گفتند بلکه خدای سیم است؛ پدر و فرزند و روح القدس و در این باب سخنان واهی گفتند پس حق‌تعالی آیات سوره آل‌عمران را در جواب ایشان فرستاد و چون بعد از ظهور حق و لزوم حجت باز مخاصمه و مجادله و معانده می‌کردند آیه مباهله نازل شد و ایشان قرار دادند که در روز دیگر با حضرت مباهله کنند و چون برگشتند گفتند فردا نظر کنیم و ببینیم که با چه جماعت به مباهله می‌آید آیا با عامه ناس و اوباش خلق و جماعت بسیار می‌آید یا به روش پیغمبران با جماعت قلیلی از نیکان و برگزیدگان می‌آید.
چون روز دیگر بامداد شد حضرت رسول؟ص؟ امیرالمؤمنین را به جانب راست خود گرفت و حضرت امام حسن و حضرت امام حسین را از جانب چپ و حضرت فاطمه را از عقب و همه حله‌های یمنی پوشیده بودند و بر دوش حضرت رسول؟ص؟ عبای تنگی بود و چون از مدینه بیرون رفت فرمود که میان دو درخت را جاروب کردند و عبای مبارک را بر روی آن دو درخت پهن کرد و آل عبا را در زیر عبا داخل کرد و خود در پیش ایستاد و دوش چپ خود را در زیر عبا کرد و تکیه فرمود بر کمانی که در دست داشت و دست راست خود را برای مباهله به سوی آسمان بلند کرد و مردم از دور نظر می‌کردند که چه خواهد کرد. چون سید و عاقب این حال را مشاهده کردند رنگ‌های ایشان زرد شد و پاهای ایشان لرزید و نزدیک شد که مدهوش شوند. پس یکی از ایشان به دیگری گفت که آیا با او مباهله میکنیم؟ دیگری گفت مگر نمی‌دانی که هر گروه که با پیغمبر خود مباهله کردند البته صغیر و کبیر ایشان هلاک شدند ولکن خود را چنان به او بنما که ما پروایی از مباهله با تو نداریم و هر چه خواهد از مال و سلاح قبول کن که به او بدهی که چون مدار او بر جنگ است احتیاج به سلاح و حربه دارد و بگو به او از روی تحقیر که تو با این جماعت آمده‌ای که با ما مباهله نمایی تا نداند او که ما پیشتر فضیلت او و اهل‌بیت او را دانستهایم. پس چون دیدند که حضرت دست بلند
«* بشارات صفحه 326 *»
کرد به مباهله یکی از ایشان به دیگری گفت که رهبانیت بر طرف شد زود دریاب این مرد را که اگر لب او به یک کلمه نفرین بجنبد ما به مال و اهل خود بر نخواهیم گشت. پس به خدمت حضرت شتافتند و گفتند تو با این جماعت آمده‌ای که با ما مباهله کنی؟ حضرت فرمود بلی اینها مقرب‌ترین خلقند نزد خدا بعد از من. پس ایشان به لرزه آمدند و رعشه بر بدن ایشان مستولی شد و گفتند ای ابوالقاسم میدهیم به تو هزار شمشیر و هزار زره و هزار سپر و هزار اشرفی در هر سال به شرط آنکه شمشیرها و زرهها و سپرها نزد تو عاریه باشد تا آنکه آنها که از قوم ما تو را ندیدهاند برویم به نزد ایشان و اطوار و اخلاق تو را به ایشان نقل کنیم و به اتفاق ایشان یا مسلمان شویم یا به جزیه قرار کنیم که هر سال آنچه خواهی بدهیم. حضرت فرمود که قبول کردم از شما و به حق آن خداوندی که مرا با کرامت و بزرگواری فرستاده است سوگند یاد می‌کنم که اگر مباهله میکردید با من و اینها که در زیر این عبایند هر آینه تمام این وادی بر شما آتش افروخته می‌شد و به قدر یک چشم به هم زدن آتش به قوم شما میرسید در هر جا که بودند و همه را هلاک می‌کرد. پس جبرئیل نازل شد و گفت یا محمد حق‌تعالی سلامت میرساند و میفرماید به عزت و جلال خود سوگند یاد می‌کنم که اگر مباهله کنی با اینها که در زیر عبایند با جمیع اهل آسمان و زمین هر آینه آسمان‌ها پاره پاره شوند و فرو ریزند و زمین‌ها از هم بپاشند و پاره پاره بر روی آب جاری شوند و دیگر قرار نگیرند. پس حضرت دست‌های مبارک خود را به سوی آسمان بلند کرد به مرتبه‌ای که سفیدی زیر بغل‌های او نمودار شد و گفت وای بر کسی که ستم کند بر شما و حق شما را از شما بگیرد و مزد رسالت مرا که خدا برای شما مقرر کرده است که آن مودت شما است کم کند لعنت خدا و غضب خدا پیاپی نازل شود تا روز قیامت.
و ایضاً سید بن طاوس گفته است که روایت به ما رسیده است به اسانید صحیحهای که داریم به سوی کتاب ابوالمفضل شیبانی که در قصه مباهله نوشته
«* بشارات صفحه 327 *»
است و کتاب ابن‌اشناس بزاز که در عمل ذیحجه نوشته است که ایشان به سندهای معتبر روایت کردهاند که چون حضرت سید کاینات؟ص؟ فتح مکه معظمه نمودند و همگی عرب مطیع و منقاد آن حضرت شدند و آن حضرت رسل و رسائل به کافه عالمیان فرستادند خصوصاً پادشاه عجم و قیصر روم و ایشان را دعوت به دین اسلام نمودند و در نامه درج ساختند که اسلام آورند یا قبول کنند که جزیه بدهند و ذلیل باشند یا مهیای حرب شوند.
چون این خبر به نصارای نجران رسید و به جماعتی که در حوالی ایشان بودند از بنی عبدالدار و فرزندان حارث بن کعب و به کسانی که به ایشان ملحق بودند از سایر مردمان به اختلاف مذاهب ایشان در دین نصرانیت از اروسیه و سالوسیه و اصحاب دینالملک و مارونیه و عباد و نسطوریه همگی خائف و ترسان شدند و با نهایت کثرت و جمعیت دل‌های ایشان پر از ترس و رعب شد و در این خوف بودند که ناگاه فرستادگان حضرت رسول خدا؟ص؟ به نزد ایشان رسیدند با نامه آن حضرت و رسولان آن حضرت عتبة بن غزوان و عبدالله بن ابی‌امیه و هدیر بن عبدالله تیمی و صهیب بن سنان نمری بودند که از جهت دعوت ایشان به اسلام آمدند و در نامه نامی آن حضرت نوشته بود که باید همگی مسلمان شوند. پس اگر اجابت نمایند همگی برادران مایند در دین و اگر ابا کنند و تکبر ورزند و مسلمان نشوند باید که مقرر سازند که از روی خواری ادا کنند جزیه را به دست خود و اگر از این نیز ابا کنند و عناد ورزند پس مهیای حرب عظیم باشند و در نامه ایشان اين آيه مکتوب بود که قل یا اهل الکتاب تعالوا الی کلمة سواء بیننا و بینکم الا نعبد الا الله و لانشرک به شیئاً و لایتخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون الله فان تولوا فقولوا اشهدوا بانا مسلمون. یعنی بگو یا محمد که ای اهل کتاب بیایید به کلمه‌ای که مساوی است میان ما و شما و هر دو به عقل می‌دانیم که این کلمه حق است و آن این است که ما و شما بندگی نکنیم غیر خداوند عالمیان را و هیچ چیز را
«* بشارات صفحه 328 *»
در بندگی با او شریک نگردانیم و ما و شما بعضی از خود را خداوند خود نگردانیم از غیر حق سبحانه و تعالی پس اگر روی از حق بگردانند پس شما به ایشان بگویید که شما گواه باشید که ما مطیع و منقادیم خداوند خود را. و راویان همه نقل کردهاند که حضرت رسول خدا؟ص؟ جنگ نمی‌کرد با هیچ‌کس تا ایشان را دعوت به اسلام نمینمود. پس چون رسولان آن حضرت به ایشان رسیدند و نامه را برای ایشان خواندند و ادای رسالت نمودند نفرت ایشان از حق زیاده شد و به خود پرداختند و جمع شدند در کنیسه اعظم خود و فرمودند تا زمین آن را فرش‌ها انداختند و دیوارهای آن را به حریر و جامه‌های دیبا پوشانیدند و چلیپای بزرگ را راست کردند و آن از طلا بود که مرصّع کرده بودند به جواهر و پادشاه اعظم روم برای ایشان فرستاده بود و در آن مجلس حاضر شدند اولاد حارث بن کعب که همه شجاعان روزگار و شیران بیشه کارزار بودند که در جاهلیت در میان همه عرب در قدیمالایام مشهور و معروف بودند. پس همگی به واسطه مشورت اجتماع نمودند که نظر کنند و فکر کنند در کار خود و چون این خبر به قبایل عرب رسید از مذحج و عکّ و حِمیر و انمار و کسانی که در نسب و خانه به ایشان نزدیک بودند از قبایل قوم سبا، و همگی برای غضب قوم خود بینی‌های ایشان ورم کرد و جمعی که از آن حوالی مسلمان شده بودند چون این خبر شنیدند به واسطه تعصب جاهلیت مرتد شدند و کافر شدند پس همگی گفتند که ما با تمام قبایل به نزد رسول خدا؟ص؟ میرویم در مدینه که با آن حضرت جنگ کنیم و چون ابوحامد حصین بن علقمه که اعلم علمای ایشان بود و استاد همه بود و علامه ایشان بود و از قبیله بنی‌بکر بن وائل بود دید که همگی متوجه حربند عصابه خود را طلب نمود و بر سر بست که ابروهای خود را از چشم‌های خود دور کند زیرا که از غایت پیری ابروهای او بر روی دیده‌هایش آویخته بود و از عمر او صد و بیست سال گذشته بود پس از میان آن قوم بر پاخاست و تکیه بر عصای
«* بشارات صفحه 329 *»
خود کرد که خطبه بخواند و به خداوند عالمیان راهی داشت و از بقیه علوم پیغمبران بهرهمند بود و صاحب رأی و فکر بود و از جمله موحدان بود و ایمان به حضرت عیسی داشت و ایمان به حضرت رسول؟ص؟ آورده بود و از کافران قوم خود پنهان می‌داشت و از اصحاب خود مخفی می‌کرد. پس شروع کرد به سخن که آهسته باشید ای فرزندان عبدالدار و نعمت و عافیت و سعادتی که حق سبحانه و تعالی شما را عطا کرده است طلب کنید دوام آن را و آن را بر خود فاسد مگردانید که این دو نعمت پنهان است در صلح نه در جنگ، حرکت را با فکر و تأنی کنید و مانند مورچه‌گان از پی یکدیگر مروید و زنهار که تندی مکنید بی‌فکر به درستی که بی‌فکری عاقبتی ندارد به خدا سوگند که آنچه نکردهاید آخر میتوانید کرد و آنچه کردید برنمیتوانید گردانید به درستی که نجات مقرون است به تأنی و تفکر و به تحقیق که بسیار باز ایستادنی است که بهتر است از اقدام نمودن و بسیار گفتنی است که بهتر است از حمله نمودن. و چون خاموش شد روی به او کرد کرز بن سیره حارثی و او در آن روز بزرگ بنی‌حارث بن کعب بود و از اشراف و بزرگان و امیر جنگ‌های ایشان بود. پس گفت ای ابوحارثه اندرونت باد کرد و دلت از جای خود به در رفت که این خبر را شنیدی و گردیدی مانند شخصی که شیری دیده باشد و عقل از سر او رفته باشد مثل‌ها می‌زنی از برای ما و ما را از جنگ میترسانی هر آینه می‌دانی تو به حق خداوند منان فضیلت حفظ و حمایت دین را به اقدام بر حروب و این بزرگ است و مرتکب جنگ شدن از برای خدا کمیاب است و موجب اصلاح فساد دین خداوند جبار است و ما همه ارکان ریاستیم و صاحبان نور دو پادشاهیم پس کدام یک از ایام حرب ما را انکار میتوانی کرد که ما بر اعادی غلبه نکردیم یا کجا بر ما عیب میتوانی کرد. پس سخن او تمام نشده بود که پیکان تیری که در دست داشت از خشم و غضب به دست او نشست و او خبر نداشت از شدت غضب پس چون کرز بن سیره فرو گذاشت رو به
«* بشارات صفحه 330 *»
سوی او کرد عاقب و اسم او عبدالمسیح بن شرجیل([10]) بود و او در آن روز بزرگ قوم و امیر رأی و صاحب مشورت ایشان بود که بی‌رأی او کاری نمیکردند. پس عاقب روی به کرز کرده گفت روی تو سفید باد و جای تو مأنوس باد و پناه آورنده به تو عزیز باد و بر امان داده تو دست تعدی مباد. یاد کردی به حق پیشانی‌های گرد آلوده حسبی محکم را و نسبی کریم را و عزتی قدیم را ولکن ای ابوسیره هر جایی را گفتاری است و هر زمانی را مردانی است و هر کس به روز خود شبیهتر است از روز پیشین و این ایام حرب مختلف است جمعی را هلاک می‌کند و گروهی را غلبه می‌دهد و عافیت بهترین جامه‌ها است و آفات را سبب‌ها است پس اعظم اسباب آفات آن است که از راه آفت و بلا در آیی. پس عاقب خاموش شد و سر به زیر افکند و سید روی به جانب او کرد و اسم او اهتم بن نعمان بود و او در آن روز عالم نجران بود و نظیر عاقب بود در بلندی رتبه و او شخصی بود از قبیله عامله و ملحق شده بود به قبیله لحم پس به او گفت که با سعادت باد سعی تو و بلند باد بخت تو ای ابا وائله به درستی که هر لامعهای را روشنی هست و هر سخنی راست را نوری هست ولکن به حق خداوند بخشنده عقل که ادراک نمی‌کند آن نور را مگر کسی که بینا بوده باشد. به درستی که شما هر سه در مراتب سخن به هر راهی رفتید بعضی هموار و بعضی ناهموار و هر یک از شما را به حسب مراتب عقل رأیی بود خوش آینده و امری محکم هرگاه در محل خود گذاشته شود پس به درستی که بزرگوار قریش شما را برای امری عظیم و کاری بزرگ خوانده است پس هر چه فکر شما به آن می‌رسد بگویید و قرار دهید یا به اطاعت و اقرار یا مخالفت و انکار. پس باز کرز بن سیره بر سر سخن رفت و او بسیار لجوج و سر سخت بود و گفت که آیا ما دین خود را که رگ و ریشه ما بر آن سخت شده است ترک خواهیم نمود و حال آنکه پدران ما همه بر آن دین بودهاند و پادشاهان عالم ما را به این دین
«* بشارات صفحه 331 *»
میشناسند و عزت میدارند یا به خود قرار جزیه خواهیم داد از روی ذلت و خواری نه والله هیچ یک از این دو کار را نخواهیم کرد تا آنکه شمشیرهای بران را از غلاف بیرون آوریم و تا زنان بسیار را بی‌شوهر کنیم یا خون ما نزد محمد ریخته شود و ما با او جنگ میکنیم تا حق سبحانه و تعالی به هر که خواهد نصرت دهد.
پس سید رو به او کرد که ای ابوسیره رحم کن بر خود و بر ما همه که هر گاه ما یک شمشیر از غلاف بیرون آوریم از آن طرف شمشیرها کشیده خواهد شد به درستی که همه عرب مطیع و منقاد محمد شدهاند و تمام قبایل زمام انقیاد خود به دست او دادهاند و حکم او جاری شده است بر اهل شهرها و صحراها و پادشاه عجم و قیصر روم از او در حسابند شما چه باشید که معارض او شوید عن‌قریب شما و هر که با شما به جنگ او روید تمام مستأصل خواهید شد که دیگر نام شما را کسی نخواهد برد و مانند خاشاکی خواهید گردید که بر روی سیلاب باشد یا پارچه گوشتی که بر روی سنگ انداخته باشند. و در میان ایشان مردی بود که او را جهیر بن سراقه بارقی می‌گفتند و از زنادقه نصاری بود و او را نزد پادشاهان نصاری منزلت عظیم بود و در نجران ساکن بود پس سید به او گفت که ای ابوسعاد تو نیز در کار ما سخنی بگو و رأی خود را کار فرما که این مجلسی است که بر این مجلس وقایع عظیمه مترتب می‌شود. پس او گفت که رأی من این است که به نزد محمد بروید و اطاعت نمایید او را در بعضی از چیزهایی که از شما میخواهد و رسل و رسائل بفرستید به پادشاهان نصاری خصوصاً به پادشاه عظیم‌تر قیصر روم و به سوی پادشاهان سیاهان پادشاه نوبه و پادشاه حبشه و پادشاه علوه و پادشاه رعا و پادشاه راحت و مریس و قبط و همه اینها نصرانیند و همچنین بفرستید به سوی شام و نصارای آن جانب از پادشاهان غسان و لخم و جذام و قضاعه و غیر ایشان که هم‌دین شمایند و خویشان و دوستان شمایند و همچنین بفرستید به جانب اهل حیره از عباد و غیر آن و جمعی که میل به دین ایشان
«* بشارات صفحه 332 *»
کردهاند از قبایل تغلب بنت وائل و غیر اینها از ربیعة بن نزار. پس باید که رسل و رسائل به این جوانب بفرستید و ایشان را به مدد دین خود طلب نمایید تا از روم لشکر بیاید و از سیاهان مانند اصحاب فیل متوجه شما شوند و نصرانیان عرب از ربیعه که در یمن ساکنند به سوی شما آیند. پس چون از همه جانب مدد به سوی شما آیند در قبایل خود در آیید و با هر کس که معاونت و یاری شما کند جمیعاً که تاب مقاومت داشته باشد متوجه شوید. پس لشکر او تاب مقاومت لشکر شما نخواهد کرد و همگی مغلوب و مقهور خواهند شد و عن‌قریب او را مستأصل خواهید ساخت و آتش فتنه او فرو خواهد نشست و شما نزد عالمیان بزرگ خواهید شد مانند کعبه که در تهامه است که همه عالمیان به حج او میروند رأی همین است غنیمت دانید که رأی دیگر و فکر دیگر خوب نیست.
پس همگی را سخنان جهیر بن سراقه خوش آمد و متفق شدند که به آن عمل نمایند و نزدیک بود که از یکدیگر جدا شوند که ناگاه در میان ایشان شخصی بود از قبیله ربیعة بن نزار از فرزندان قیس بن ثعلبه که نام او حارثة بن آثال بود و بر دین حق حضرت عیسی بود به پا برخاست و رو به جهیر کرد و شعری بر سبیل مثل خواند که مضمونش این بود که تا چند می‌خواهی که راه حق را به باطل مسدود گردانی و حال آنکه حق پوشیده نمی‌ماند و اگر به حق خواهی کوه را به راه اندازی میتوانی، هرگاه خانه را از راه در نمی‌آیی گمراهی و چون از در می‌آیی داخل خانه میتوانی شد. پس رو کرد به سید و عاقب و علماء و عباد نصاری و همه نصارای نجران که کسی دیگر از غیر ایشان در آنجا نبود و گفت سخن مرا بشنوید و گوش دهید ای فرزندان علم و حکمت و ای باقی‌ماندگان بردارندگان حجت والله که سعادتمند کسی است که نصیحت گوش کند و رو از سخن حق نگرداند به درستی که من شما را از خدا می‌ترسانم و به یاد شما می‌آورم سخن حضرت عیسی را پس شرح کرد وصیت عیسی را و نص‌کردن او بر وصی
«* بشارات صفحه 333 *»
خود شمعون بن یوحنا و بیان کردن او آنچه حادث خواهد شد در امت او که به مذاهب باطل خواهند رفت. پس گفت که حق سبحانه و تعالی وحی نمود به عیسی که ای پسر کنیز من بگیر کتاب مرا به جهد و قوت تمام پس تفسیر کن آن را از برای اهل سوریا به زبان ایشان و خبر ده ایشان را که منم خداوندی که به جز من خدایی نیست. منم زنده‌ای که هرگز نمیرم. منم قائم به ذات خود. منم خداوندی که همه عالمیان را بعد از عدم ایجاد نموده‌ام بی‌اصلی و ماده‌ای. منم دائمی که زوال ندارم و از حالی به حالی دیگر منتقل نمی‌شوم. به درستی که برانگیختم رسولان خود را و فرستادم کتاب‌های خود را برای رحمت بر خلایق و هدایت ایشان تا ایشان را حفظ نمایم از گمراهی پس به درستی که خواهم فرستاد برگزیده پیغمبران احمد را که او را اختیار کردم و برگزیدم از جمله خلایق فارقلیطا که دوست من و بنده من است خواهم فرستاد در وقتی که زمانه خالی باشد از هادی و او را مبعوث خواهم گردانید در محل ولادت او کوه فاران در مکه معظمه در مقام پدرش حضرت ابراهیم و خواهم فرستاد نوری تازه که بگشایم به آن نور چشم‌های کور و گوش‌های کر را و دل‌های نادان را خوشا حال کسی که دریابد زمان او را و بشنود سخن او را و ایمان آورد به او و متابعت کند شریعت و کتاب او را. پس ای عیسی چون یاد کنی آن پیغمبر را صلوات فرست بر او که من و فرشتگان من همه صلوات بر وی می‌فرستیم.
راویان گویند که چون سخن را حارثة بن آثال بدینجا رسانید جهان روشن بر سید و عاقب تاریک شد از ذکر این سخنان که راضی نبودند که این خبر عیسی در این مجمع مذکور شود زیرا که هر دو در دین عیسی بزرگی عظیم یافته بودند در نجران و نزد پادشاهان منزلت عظیم داشتند و تحف و هدایا به نزد ایشان می‌فرستادند و همچنین غیر پادشاهان از رعایا و ترسیدند که این باعث شود که مردمان روی از ایشان بگردانند و اطاعت ایشان نکنند و اگر مسلمان شوند منزلت ایشان برطرف شود.
«* بشارات صفحه 334 *»
پس عاقب رو به حارثه کرد و گفت ای حارثه خود را نگاه دار که رد کننده این کلام بر تو بیشتر از قبول کننده آن است و بسیار سخنی که بلا باشد بر گوینده آن و دل‌ها را نفرت‌ها است از ظاهر ساختن حکمت‌های پنهان پس بترس از نفرت دل‌ها که هر خبری را اهلی است که نزد ایشان باید گفته شود و هر سخن را جایی است. هر سخن را به همه کس نمی‌توان گفت و در هر جایی سخنی باید گفت که موجب نجات باشد و در گفتن آن ضرری به کسی عاید نشود پس به درستی که آنچه شرط نصیحت بود با تو گفتم دیگر سخن مگو و خاموش باش.
پس سید خواست که همراهی کند با عاقب در سخن پس روی به حارثه کرد که تو را همیشه بزرگ و فاضل می‌دانستم که عقل عقلاء مایل به جانب تو بود زنهار که در مقام لجاج در میا و مردمان را به جای آب به سوی سراب مبر. پس اگر کسی تو را در این گفتگو معذور داند تو معذور نیستی و اگر ابوواثله با تو سخن درشت گفت قصور ندارد به درستی که او همه کاره ما است و پیشوای ما است اگر با تو عتابی کرد تو آن را نصیحت بردار و بدان که پیشوای قریش یعنی محمد رسول بقای او اندکی خواهد بود و منقطع خواهد شد و بعد از او قرنی خواهد گذشت که مبعوث خواهد شد در آخر آن قرن پیغمبری با حکمت و بیان و با شمشیر و پادشاه و مالک خواهد شد پادشاهی عظیم را که فرو گیرند امت او تمام مشرق و مغرب را و از ذریت او پادشاهی خواهد بود ظاهر که غالب شود بر همه پادشاهان و اهل همه دین‌ها به دین وی درآیند و پادشاهی او فرا گیرد هرچه را شب و روز فرا می‌گیرد. ای حارثه این مدتی مدید خواهد شد و حال وقت آن نیست پس آنچه از دین خود می‌دانی آن را محکم نگاه دار و در میا به دین دیگر که زود منقطع شود به انقضای زمان یا به حادثی از حدثان و آنچه خواهد آمدن به آن کار مدار که ما امروز مکلفیم به این دین و فردا را اهل فردا دانند.
پس حارثة بن آثال جواب داد که ساکت باش ای ابوقره کسی که فکر فردا نکند
«* بشارات صفحه 335 *»
امروز به چه کار او می‌آید از خدا بترس تا خدا به فریاد رسد که پناهی نیست عالمیان را به غیر از او و این سخن را گفتی برای خاطر عاقب که او بزرگ و مطاع شما است و رجوع گروه نصاری به سوی او و تو است، اگر از سخن حق رو می‌گردانید برای ضبط بزرگی خود امر از شما است لکن نصایح سخنان بکرند که به هدیه فرستاده می‌شود به سوی کسی که اهل آن سخنان باشد و شما سزاوارترین مردم بودید به قبول این سخنان به درستی که دل‌های ما همه مایل به جانب شما است و شما هر دو پیشوایان مایید در دین پس باید که عقل خود را پیشوا کنید و هرچه عقل به آن امر کند ای دو بزرگوار آن را قبول نمایید و آنچه پیش آمده است اطراف آن را فکر کنید و تأمل در عاقبت آن نمایید و تأخیر را واگذارید و رضای حق سبحانه و تعالی را اختیار کنید چنانکه حق سبحانه و تعالی هر روز فضل خود را بر شما زیاده می‌کند و فکر ننگ و عار را به خود راه مدهید که هر که عنان نفس را واگذارد او را به مهلکه اندازد و هرکه عاقبت کار خود را ملاحظه کند از تلف شدن ایمن است و هرکه با عقل خود مشورت نماید عبرت می‌گیرد و محل عبرت دیگران نمی‌شود و هرکه از برای خدا نصیحت کند و رضای الهی را اختیار کند حق‌تعالی او را انس می‌دهد به عزت و بزرگی در حیات دنیا و می‌رسد به سعادت عقبیٰ.
پس رو به عاقب کرد از روی عتاب و گفت ای ابوواثله گفتی که رد کننده سخن تو بیشتر از قبول کننده آن است به حق خدا قسم که تو سزاواری که کسی این سخن را از تو نقل نکند به درستی که تو می‌دانی و ما همه اتباع انجیل می‌دانیم آنچه حضرت عیسی در میان حواریان گفت و هرکه مؤمن است از قوم عیسی می‌داند آنچه نقل کردم آن را و آنچه تو گفتی تقصیری بود که از تو واقع شد که دفع و تلافی آن نمی‌کند مگر به توبه و اقرارکردن به آنچه انکار کردی. پس چون سخن را به اینجا رسانید رو به جانب سید کرد و گفت هیچ شمشیری نیست که خطا نکند و هیچ عالمی نیست که
«* بشارات صفحه 336 *»
لغزشی نداشته باشد پس هرکه از خطای خود برگردد او سعادتمندی است که راه راست یافته است و آفت در آن است که بر خطای خود مصرّ بمانند بیان کردی که بعد از حضرت عیسی؟ع؟ دو پیغمبر خواهند آمد کجا در صحف الهی این سخن واقع شده است آیا نمی‌دانی آنچه خبر داد به آن عیسی در میان بنی‌اسرائیل و گفت چگونه خواهد بود حال شما وقتی که بروم نزد پدرم و پدر شما و بعد از زمانی چند بیایند راستگویی و دروغگویی گفتند یا عیسی کیستند اینها؟ گفت پیغمبری از ذریت حضرت اسماعیل بیاید و دروغگویی از بنی‌اسرائیل بیاید پس راستگو مبعوث باشد به رحمت و جنگ و او را پادشاهی و سلطنت بوده باشد تا دنیا بوده باشد و اما دروغگو پس او را لقبی است مسیح دجال اندک زمانی ملک و پادشاهی او باشد پس حق سبحانه و تعالی او را بکشد به دست من وقتی که من باز به دنیا آیم.
پس حارثه گفت ای قوم حذر می‌فرمایم شما را از افعال پیشینیان شما از یهود که ایشان را بیم کردند و گفتند دو مسیح خواهد آمد یکی مسیح رحمت و هدایت و یکی مسیح ضلالت و برای هر یک علامتی گفتند پس یهودان انکار کردند و مسیح هدایت را تکذیب نمودند و ایمان آوردند به مسیح ضلالت که دجال است و انتظار او می‌کشند و چنین فتنه‌ای برپا کردند و در سایر چیزها کتاب الهی را پس پشت خود انداختند و پیغمبران خدا را شهید کردند و کسانی را که به امر الهی ایستاده بودند به عدالت کشتند پس حق‌تعالی بصیرت ایشان را کور کرد بعد از بینایی به واسطه اعمال قبیحه ایشان و پادشاهی را از ایشان برداشت به واسطه ظلم و فساد ایشان و ملازم ایشان ساخت مذلت و خواری را و بازگشت را به آتش دوزخ کرد.
پس عاقب گفت که ای حارثه تو چه می‌دانی که این پیغمبر مبعوث که مذکور است در کتب الهی این است که ساکن مدینه است شاید پسر عم تو باشد مسیلمه صاحب یمامه زیرا که او نیز دعوی پیغمبری می‌کند چنانکه محمد قرشی می‌کند و
«* بشارات صفحه 337 *»
هر دو ایشان از ذریت اسماعیلند و هر یک را اتباع و اصحاب هستند که گواهی میدهند بر پیغمبری ایشان و اقرار دارند به رسالت ایشان آیا میان هر دو فرقی می‌یابی که بیان کنی؟ حارثه گفت آری والله فرق بیشتر از ما بین آسمان و زمین و ما بین سحاب و تراب است و آن نشانه و دلیلی چند است که به آن دلایل و امثال آنها ثابت می‌شود حجت‌های الهی در دل‌های عبرت گیرندگان از بندگان خدا از جهت انبیاء و رسل الهی. و اما صاحب یمامه مسیلمه کذاب همین بس است شما را آنچه خبر دادند به شما سفیران شما و غیر شما و مسافرانی که به زمین او رفتهاند و از اهل یمامه جمعی که به نزد شما آمدند خبر دادند شما را همه ایشان که جمعی را مسیلمه به سوی احمد به یثرب فرستاده بود که تفحص احوال او کنند و یافته بودند در او آثار پیغمبری را و گفتند که احمد به یثرب آمد و چاه‌ها همه خشک و کم آب بود و آب‌های ما همه شور بود و پیش از آنکه او بیاید آب ما شیرین و گوارا نبود پس در بعضی چاه‌ها آب دهان انداخت و در بعضی آبی مضمضه کرد و در آن ریخت پس همه شیرین و پر آب شدند. و گفتند جمعی که چشم ایشان درد می‌کرد آب دهان در چشم ایشان انداخت و در ساعت شفا یافتند و جماعتی جراحت‌ها داشتند و آب دهان انداخت و آنها فی الفور عافیت یافتند و جراحت‌های ایشان مندمل شد با بسیاری از معجزات که از احمد خبر آوردند و چون به نزد صاحب خود رفتند که تو نیز چنین کن که احمد کرد پس بعضی را از روی کراهت قبول کرد و با ایشان رفت به جانب یکی از چاه‌های ایشان که آب شیرین داشت و چون آب مضمضه خود را در چاه ریخت شور شد و یک چاهی که کم آب بود آب دهان انداخت و خشک شد که یک قطره آب در آن چاه نماند و چشم شخصی درد می‌کرد چون به نزد او بردند تا آب دهان انداخت کور شد و جراحت شخصی را آب دهان انداخت آن شخص پیس شد. پس چون این خرق عادات نقیض را مشاهده نمودند و طلب خرق عادات
«* بشارات صفحه 338 *»
صحیح کردند گفت شما بد امتی هستید نسبت به پیغمبر خود و بد خویشانید نسبت به خویش خود و پسر عم خود. شما مبالغه نمودید و از من چیزها طلب کردید پیش از آنکه وحی به سوی من آید الحال مرا رخصت شده است در بدن‌های شما نه چاه‌های شما بیایید تا شفا دهم پس هر که به من ایمان دارد شفا مییابد و هر که به من شک دارد بدتر می‌شود. هر که خواهد بیاید تا آب دهان در چشم او و بدن او اندازم تا شفا یابد. همه گفتند ما نمیخواهیم نسبت به ما کاری بکنی که اهل یثرب بر ما شماتت نمایند پس رو از معجزات او گردانیدند به واسطه نسبت خویشی و حمیت جاهلیت که عرب به ایشان شماتت ننمایند. پس سید و عاقب به خنده در آمدند تا آنکه از بسیاری خنده پاهای خود را بر زمین میساییدند و می‌گفتند چه نسبت نور را به ظلمت و حق را به باطل و حق و باطل و نور و ظلمت آن‌قدر فرق میان آنها نیست که میان این دو شخص در راستی و بطلان هست. راویان گفتند که چون عاقب دید که کار مسیلمه ضایع شد از این سخن خواست که تدارک کند آن را گفت اگر مسیلمه در این کار بد می‌کند که دعوی می‌کند که حق سبحانه و تعالی او را مبعوث گردانیده است اما خوب کرده است که قوم خود را از بت‌پرستی باز داشته است و به ایمان آورده است به حق سبحانه و تعالی.
پس حارثه گفت که قسم می‌دهم تو را به حق آن خداوندی که زمین را پهن کرده است و به آفتاب و ماه روشن کرده است که آیا در کتب سماویه منزله نیست که حق سبحانه و تعالی میفرماید که منم خداوندی که به غیر از من خداوندی نیست و منم جزا دهنده روز جزا فرستادهام کتاب‌های خود را و مبعوث گردانیدم پیغمبران خود را تا آنکه بندگان خود را به واسطه ایشان از دام‌های شیاطین خلاصی دهم و ایشان را در زمین میان خلایق مانند ستارگان روشن گردانیده‌ام در آسمان‌ها که مردمان را هدایت نمایند به وحی من و امر من. هر که اطاعت ایشان کند اطاعت من کرده است و هر که
«* بشارات صفحه 339 *»
مخالفت ایشان کند مخالفت من کرده است به درستی که من و فرشتگان زمین و همه خلایق لعنت کردهایم هر که را انکار کند خداوندی مرا یا خلق مرا شریک من گرداند یا تکذیب نماید احدی از پیغمبران و رسولان مرا یا بگوید که وحی به من آمده است و من وحی به او نفرستاده باشم یا بپوشاند خداوندی مرا یا دعوی خداوندی کند یا گمراه کند بندگان مرا و کور کند ایشان را از راه حق به درستی که کسی مرا می‌پرستد از خلق من که بداند که من از بندگان خود چه میخواهم و به آن بندگی کند مرا پس هرکه به آن راهی که واضح ساختهام بر زبان پیغمبران خود نرود عبادت او مرا زیاده نمی‌کند او را از من مگر دوری. عاقب گفت چنین است و گواهی می‌دهم که راست گفتی.
پس حارثه گفت که به غیر از حق راهی نیست و به غیر از راستی پناهی نه به واسطه همین آنچه گفتنی بود گفتم. پس سید چون در فن مجادله و مخاصمه بسیار ماهر بود گفت که این قرشی را اعتقاد ما آن است که پیغمبر است بر قوم خود که فرزندان اسماعیلند و او دعوی می‌نماید که مبعوث است بر همه خلایق. پس حارثه گفت که ای سید آیا می‌دانی که محمد مبعوث است از جانب حق‌تعالی بر قوم خود. سید گفت بلی. حارثه گفت آیا گواهی می‌دهی از جهت او به رسالت. سید گفت کی می‌تواند که دفع کند این دلایل واضحه را بلی گواهی می‌دهم و شک در این ندارم و در جمیع کتب سماوی هست و همه پیغمبران به بعثت او خبر دادهاند. پس حارثه سر به زیر افکند و خنده می‌کرد و انگشت بر زمین می‌کشید. سید گفت برای چه میخندی ای حارثة بن اثال؟ گفت تعجب کردم و خندیدم. سید گفت مگر سخن من محل تعجب بود که خنده می‌کنی؟ گفت بلی آیا عجیب نیست از شخصی که دعوی علم و حکمت کند آنکه گوید که حق سبحانه و تعالی برگزیده است از جهت نبوت و مخصوص گردانیده است به رسالت و مؤید ساخته است به روح و حکمت خود شخصی را که کذاب و دروغگو است و می‌گوید وحی به سوی من آمده است و حال
«* بشارات صفحه 340 *»
آنکه وحی به سوی او نیامده و مخلوط گرداند به یکدیگر راست و دروغ را مانند کاهنان که گاهی راست گویند و گاهی دروغ. پس سید منزجر و منفعل شد و دانست که غلط گفته است و ملزم شد.
راویان گویند که حارثه از اهل نجران نبود و غریب بود و در آنجا ساکن شده بود پس عاقب رو به او کرد و گفت خاموش باش ای برادر بنی‌قیس بن ثعلبه و زبان درازی مکن و زبان خود را نگاه دار که بسا کلمه‌ای که صاحب خود را در قعر چاه تاریک اندازد و بسا سخنی که دشمنان را دوست گرداند پس واگذار سخن سردی را که دل‌ها آن را قبول نمی‌کند هر چند عذر داشته باشی در گفتن آن پس بدان که هر چیزی را صورتی است و صورت آدمی عقل او است و صورت عقل ادب است و ادب بر دو قسم است ادب طبیعی و ادبی که تحصیل آن کرده باشند پس بهترین آنها ادبی است که حق‌تعالی به آن امر کرده است و از جمله آداب الهی آن است که ادب سلطان خود را نگاه دارند زیرا که او را حقی است که هیچ یک از خلایق را آن حق نیست زیرا که سلطان واسطه است میان خدا و بندگان او و سلطان بر دو قسم است یکی سلطان قهر و غلبه و دیگری سلطان حکمت و شرع، و حکمت حقش عظیم‌تر است و تو ای حارثه می‌دانی که حق سبحانه و تعالی ما را زیادتی و حکومت داده است بر پادشاهان ملت نصاری و بعد از آن بر کافه عالمیان پس باید که حق هر کسی را بدانی و همین مذمت تو را بس که با سلاطین حکمت رعایت ادب نمی‌کنی. پس گفت که تو سخن برادر قریش را یاد کردی و آنکه آیات و معجزات آورده است و بسیار گفتی و خوب گفتی و ما نیز می‌دانیم آنچه تو گفتی. به او و رسالت او یقین داریم و گواهی میدهیم که جمع شده است از جهت او معجزات و بینات پیشینیان و پسینیان مگر یک آیت که آن از همه عظیم‌تر و ظاهرتر است و آن مانند سر است و این علامات مانند بدنند پس چه حال باشد بدن بی سر را. صبر کن تا ما تجسس نماییم اخبار او را و فکر کنیم آثار او را
«* بشارات صفحه 341 *»
اگر آن علامت ظاهر شود که خاتمه همه علامات است ما پیش از تو به دین او در خواهیم آمد و پیشتر از تو اطاعت او خواهیم نمود. حارثه گفت که سخن فرمودی و شنواندی و حق را بیان کردی میشنویم و اطاعت میکنیم. کدام است آن علامتی که اگر آن نباشد اینها همه عبث است بعد از این ظهور؟ عاقب گفت که سید آن را بیان کرد و تو گوش نکردی و این‌همه گفتگو کردی به عبث. حارثه گفت که الحال بیان فرما پدر و مادرم فدای تو باد.
عاقب گفت که رستگاری مییابد کسی که چون به حق رسد قبول کند و رو از آن نگرداند بعد از دانستن آن به درستی که ما و تو می‌دانیم و غیر ما از علمای کتب الهی که در آنها هست از علوم گذشته و آنچه خواهد آمد به درستی که واضح شده است به زبان هرامتی از ایشان در نهایت وضوح با بشارت و انذار که خبر دادهاند که خواهد آمد احمد پیغمبری که خاتم پیغمبران است و امت او فرو خواهند گرفت مشرق و مغرب را و پادشاهی خواهند کرد امت او زمانی بسیار. پس غصب خواهند کرد پادشاهی را از گروهی که نزدیکترین امتند به پیغمبر از جهت نسب و فضیلت و از اتباع ایشان و ترک خواهند کرد گفته پیغمبر خود را از روی ظلم و عدوان پس سال‌های بسیار خلافت مبدل می‌شود به پادشاهی و پادشاهی ایشان عظیم می‌شود تا آنکه نماند در جزیره عرب خانه‌ای مگر آنکه بعضی رغبت نمایند به ایشان و بعضی ترسان باشند از ایشان. پس بعد از آن پراکنده خواهد شد پادشاهی ایشان و به گروه دیگر منتقل خواهد شد پس پادشاه خواهند شد بر ایشان بندگان و غلامان ایشان و سیرت‌های بد خواهند گذاشت و پادشاهی ایشان به ظلم و غلبه خواهد بود. پس کم شود ملک ایشان از اطراف و کفار غلبه کنند بر ایشان و سخت شود آفات ایشان و بلیات همه را فرا گیرد تا آنکه مردن پیش ایشان بهتر از حیات بوده باشد از بسیاری ظلم و ستم و بزرگان ایشان جمعی باشند که سزاوار بزرگی نباشند پس دین از دست
«* بشارات صفحه 342 *»
ایشان میرود و نماند از دین مگر نام آن و مؤمنان در آن زمان غریب باشند و دینداران اندکی تا آنکه مأیوس شوند از فرج الهی مگر قلیلی و جمعی گمان میکنند که حق سبحانه و تعالی یاری نخواهد کرد دین خود را از بسیاری بلا و فتنه که ایشان را فرا گیرد تا آنکه حق‌تعالی تلافی کند و دریابد ایشان را بعد از ناامیدی به شخصی از ذریه پیغمبرشان احمد و بیاورد او را از جایی که ایشان خبر نداشته باشند و صلوات فرستد بر او آسمان‌ها و فرشتگان و خوشحال شود از ظهور او زمین و آنچه در زمین است از چرندگان و مرغان و خلایق و بدهد زمین برکت خود را و زینت و گنج‌های خود را به او تا آنکه زمین به نحوی شود که در عهد حضرت آدم؟ع؟ بود و بر طرف شود از ایشان فقر و امراض در زمان او و بلاهایی که در امم سابقه بر ایشان نازل می‌شد و امنیت به‌هم رسد در جمیع شهرها و کنده شود زهر هر صاحب زهری و نیش هر صاحب نیشی و چنگال هر صاحب چنگالی تا آنکه دختران خوردسال با افعی‌های نر بازی کنند و هیچ ضرر به ایشان نرسانند و شیران در میان گاوان به منزله شبانان باشند و گرگ با گوسفندان بگردد مانند حمایت کنندگان و حق سبحانه و تعالی او را بر همه ادیان غالب گرداند و بگیرد کلیدهای همه اقالیم را تا منتهای چین تا آنکه نماند کسی مگر آنکه بر دین حق بوده باشد که حق سبحانه و تعالی آن را میخواهد و به آن مبعوث شدهاند پیغمبران از آدم تا خاتم.
پس چون عاقب سخن را به اینجا رسانید حارثه گفت که گواهی می‌دهم به حق خداوندی که مبدع اشیاء است ای بزرگوار عظیم و ای دانشمند بزرگ که حق ظاهر شد به گفته تو و عالم منور شد به سخن راست تو و آنچه گفتی موافق است با آنچه خدا فرستاده است در کتاب‌های خود که برای هدایت عباد و اهل بلاد فرستاده است و آنچه گفتی همه حق است و مخالف نیست با کتب الهی یک حرف اما چه شد آنچه میخواستی بیان کنی.
«* بشارات صفحه 343 *»
عاقب گفت که آنچه تو درباره احمد قرشی اعتقاد داری محض غلط است. حارثه گفت چرا آیا نه معترفی که به نبوت و رسالت او معجزات بسیار گواهی دادهاند؟
عاقب گفت آری به حق خدا ولکن میان عیسی و قیامت دو پیغمبرند که اسم یکی مشتق است از اسم دیگری، یکی محمد است و دیگری احمد. بشارت داده است به اول ایشان موسی و به دویم ایشان عیسی پس این قرشی مبعوث است به قوم خود و از عقب او خواهد آمد پیغمبری که پادشاهی او عظیم بوده باشد و مدتش طویل حق‌تعالی او را میفرستد که ختم دین به او شود و حجت بوده باشد بر همه خلایق. پس بعد از محمد فترت‌ها خواهد شد که همه بناهای دین از بیخ کنده شوند پس حق سبحانه و تعالی او را خواهد فرستاد که اساس قواعد دین را بار دیگر بنا کند و غالب خواهد کرد او را بر همه ادیان پس مالک خواهند شد او و پادشاهان صالح بعد از او هر چه را طالع شود بر آن شب و روز از زمین و کوه و بر و بحر و به میراث خواهند برد زمین خدا را به پادشاهی چنانکه آدم و نوح وارث زمین گردیدند و مالک شدند و ایشان پادشاهان عظیم الشأن خواهند بود و در لباس درویشان با تواضع و فروتنی، پس ایشانند گرامیترین خلایق که به اصلاح نخواهند آمد بندگان الهی و بلاد او مگر به ایشان و بر ایشان نازل خواهد شد عیسی بر آخر ایشان بعد از مکث طویل و ملک عظیم و خیری نخواهد بود در زندگانی بعد از ایشان و بعد از ایشان خواهند بود جمعی چند بی‌عقل مانند گنجشک در عقول که بر این جماعت قیامت قائم خواهد شد و قیامت قائم نخواهد شد مگر بر بدترین خلایق و این وعده رحمتی است که حق سبحانه و تعالی بر احمد خواهد فرستاد چنانکه بر ابراهیم؟ع؟ خلیلش فرستاد با معجزات بسیاری که احمد را خواهد بود که در کتاب‌های الهی مسطور است. پس حارثه گفت که این معنی نزد تو مقرر است ای عاقب که این دو اسم از برای دو شخص است در دو عصر مختلف؟ عاقب گفت بلی. حارثه گفت آیا شکی یا گمانی بر خلاف این در
«* بشارات صفحه 344 *»
خاطرت خطور می‌کند؟ عاقب گفت نه به حق معبود که این نزد من واضح‌تر از آفتاب است. پس حارثه سر به زیر افکند و خط بر زمین می‌کشید از روی تعجب پس گفت ای بزرگ مطاع آفت در آن است که مال را شخص داشته باشد و خرج نکند یا شمشیر داشته باشد و آن را زینت خود گردانیده باشد و به آن جنگ نکند و رأی و فکر داشته باشد و به آن عمل نکند. عاقب گفت ای حارثه سخنی گفتی و درشت گفتی آن کدام است؟ گفت قسم میخورم به حق خداوندی که آسمان‌ها و زمین‌ها به قدرت او بر پاست و جباران مغلوب اویند به قدرت او که این دو اسم مشتقند از برای یک کس و یک پیغمبر و یک رسول که انذار به او کرده است موسی بن عمران و بشارت به او داده است عیسی بن مریم و پیش از ایشان خبر داده است حضرت ابراهیم به او در صحف خود. پس سید خود را به خنده داشت که به حاضران ظاهر سازد که استهزاء می‌کند به حارثه و تعجب نموده است از گفتار او. پس عاقب به سخن در آمد و رو به حارثه کرد از روی سرزنش که مبادا خیال کنی که سید عبث خندید بلکه بر سخنان تو میخندد. حارثه گفت اگر خندید ننگی و بلایی بود که بر خود لازم ساخت یا قبیحی بود که به او راجع شد آیا شما نخواندهاید در حکمت موروث الهی که خدا از شما باز گرفته است که سزاوار نیست حکیم را که عبث رو ترش کند و یا بی تعجبی بخندد آیا به شما نرسیده از سید شما مسیح که فرموده است که خنده عالم به عبث غفلتی است که از دل ناشی شده است یا مستیی است که او را غافل ساخته است از فکر فردای او. پس سید گفت که ای حارثه به درستی که هیچ احدی به عقل خود مغرور نمی‌شود مگر آنکه گمان‌های بد به مردم میبرد و من اگر در علم محتاج به روایت تو باشم عالم نخواهم بود. آیا نرسیده است به تو از سید ما مسیح که حق سبحانه و تعالی را بندگان است که میخندند آشکارا به واسطه رحمت الهی و گریه میکنند پنهان از ترس خداوندگار خود. گفت هر گاه چنین باشد خوب است گفت پس این چیست به غیر
«* بشارات صفحه 345 *»
از این پس باید گمان بد نبری به بندگان خداوند خود بیا بر سر سخن خود رویم که دراز کشید منازعه و جدال میان ما و تو ای حارثه.
راویان روایت کردهاند که این مجلس مجلس سیوم ایشان بود در روز سیوم اجتماع کردن ایشان برای تفکر کردن در کار خویش. پس سید گفت ای حارثه آیا خبر نداد تو را ابوواثله به فصیحترین لفظی که همه کس شنیدند و خبر نداد شما را مرتبه دیگر و در تو و یاران تو اثر نکرد اینک من از راه دیگر پیش میآیم. پس تو را قسم می‌دهم به خدا و آنچه فرستاده به عیسی از کتاب خود که آیا می‌یابی در کتاب زاجره که نقل شده است از زبان سوریا به عربی یعنی صحیفه شمعون بن حمون الصفا که وصی حضرت عیسی بود که به اهل نجران دست به دست رسیده است که در آن کتاب بعد از کلام بسیار گفته است این را که چون مدتی بر آید که مردمان گمراه شوند و قطع رحم‌ها و خویشی‌ها بکنند و آثار انبیاء محو گردد حق سبحانه و تعالی مبعوث گرداند فارقلیطا را که جدا کننده است میان حق و باطل و بفرستد او را به معدلت و رحمت بر خلایق. پرسیدند از حضرت عیسی که ای مسیح خدا فارقلیطا کیست؟ گفت حضرت عیسی که فارقلیطا حضرت احمد است که پیغمبر است و خاتم الانبیاء است و وارث علوم انبیاء و مرسلین است آن پیغمبری است که حق سبحانه و تعالی بر او رحمت میفرستد در حال حیات او و رحمت می‌کند بر وی بعد از وفات او به واسطه فرزند او که طاهر و مطهر است و عالم است به جمیع علوم پیغمبران او را مبعوث خواهد کرد در آخرالزمان بعد از آنکه رشتههای دین همه گسسته شده باشد و خاموش شده باشد چراغ‌های پیغمبران و فرو رفته باشد ستاره‌های ایشان پس آن بنده صالح در اندک زمانی دین اسلام را بر پا کند مثل اول و حق سبحانه و تعالی قرار دهد پادشاهی او را و دیگر صالحان را از عقب او تا ملک او عالم را بگیرد. پس حارثه گفت هر چه گفتید راست است و در حق وحشتی نیست و دل به غیر حق قرار نمیگیرد پس
«* بشارات صفحه 346 *»
آن که وصف او را گفتی او کیست؟ پس سید گفت که حق آن است که آن شخص نمی‌باید که بی‌نسل باشد. پس حارثه گفت که چنین است و آن شخص محمد است. پس سید گفت که ای حارثه مدار تو بر لجاج است آیا خبر ندادند ما را مسافران ما و اصحاب ما که به تجسس او فرستاده بودیم و ایشان خبر آوردند که دو پسری که محمد دارد که یکی از زن قرشی بود یعنی قاسم که از خدیجه بود و دیگری که از زن قبطیه بود یعنی ابراهیم که از ماریه بود هر دو فوت شدند و محمد بی‌فرزند شد مثل گوسفند شاخ‌شکسته که مشرف است بر هلاک. پس اگر محمد را فرزندی میبود سخن شما صورتی می‌داشت چرا که در صحیفه شمعون است که فرزند او عالمگیر شود و هر گاه او را فرزند نبوده باشد این محمد او نیست که حضرت عیسی از او خبر داده است. پس حارثه گفت که به خدا قسم که عبرت بسیار است ولکن کسی که عبرت گیرد کم است و دلایل واضح است اگر بصیرت بینا باشد و همچنان که چشم‌های رمد‌دیده نمیتوانند که قرص آفتاب را مشاهده کنند به واسطه آفت همچنین بصیرت‌های قاصر از دیدن انوار حکمت عاجزند به واسطه ضعف از ادراک آن. پس حارثه رو به سید و عاقب کرد که اگر چنین باشد که از محمد فرزند نباشد شما متابعت او مکنید و قسم میخورم به ذات خدا که حجت بر شما تمام شده است به آنچه حق سبحانه و تعالی شما را عطا کرده است از علوم که به شما رسیده است و از ودایع حجت‌های الهی که نزد شما است و به آنکه حق سبحانه و تعالی به شما شرف و منزلت کرامت فرموده است در میان مردمان، و پادشاهان و بزرگان همه را تابع شما گردانیده است که در امور دین رو به شما دارند و شما محتاج به ایشان نیستید و هر چه شما امر میکنید ایشان به‌جا میآورند و هر کس که حق سبحانه و تعالی او را شرفی و منزلتی کرامت کند می‌باید که به شکرانه نعمت الهی از جهت حق سبحانه و تعالی تواضع کند چون او را بلند کرده است و ناصح و خیرخواه بندگان خدا باشد و در اوامر
«* بشارات صفحه 347 *»
الهی مداهنه نکند و شما خود ذکر کردید محمد را و گواهی‌های راست که از جهت او در کتاب‌های الهی واقع شده است نقل کردید و مطلع شدید که او مبعوث شده است و باز میگویید که او همین پیغمبر است بر قوم خود نه بر جمیع خلایق و میگویید که او محمدی نیست که خاتم جمیع پیغمبران است و حاشر است که حشر جمیع خلایق بر امت او خواهد شد و وارث جمیع انبیاء است و از عقب همه آمده است زیرا که میگویید که محمد بی‌نسل است آیا سخن شما همین نیست؟ پس سید و عاقب گفتند بلی سخن این است. پس حارثه گفت که اگر ظاهر شد که او را فرزند و عقب هست آیا شکی دارید در اینکه او وارث جمیع پیغمبران است و دین او غالب بر جمیع ادیان است و او خاتم انبیاء است و رسول است بر جمیع خلایق؟ گفتند نه. پس حارثه گفت که شما با این منازعت‌ها و خصومت‌ها نیز بر این اعتقاد بودید؟ سید و عاقب گفتند بلی. پس حارثه گفت الله اکبر ایشان گفتند چه شد که الله اکبر گفتی مگر ما را الزام دادی؟ حارثه گفت که حق ظاهر است و باطل مردود است و نفس در شنیدن آن مضطرب می‌شود و به درستی که آب دریاها را نقل‌کردن و سنگ‌ها را شکافتن آسان‌تر است از میرانیدن آنچه را که حق‌تعالی احیاء فرموده است که حق است یا احیا کردن آنچه را که حق سبحانه و تعالی میرانیده است که آن باطل است. الحال بدانید که محمد بی‌نسل نیست و او است خاتم پیغمبران و وارث ایشان و آخر ایشان که حشر بر امت او خواهد شد و پیغمبری بعد از او نیست و در زمان امت او قیامت بر پا خواهد شد و حق سبحانه و تعالی وارث خواهد بود زمین را و هر چه در آن است که همه خواهند مرد و خدا باقی خواهد بود و از ذریت او است آن پادشاه صالح که بیان کردید و به شما رسیده است که او مالک خواهد شد جمیع مشرق و مغرب را و حق سبحانه و تعالی او را غالب خواهد ساخت با دین حنیفیه و ابراهیمیه که نفی شرک است بر همه ادیان.
«* بشارات صفحه 348 *»
پس هر دو گفتند ای حارثه اگر چنین باشد که او را فرزندی باشد و عقبی حق با تو است ولکن مدار تو بر روباه‌بازی است و تنگ نمی‌آیی از پرگویی بر این دعوی که می‌کنی برهان بیاور تا ببینیم که چه برهان داری. پس حارثه گفت به تحقیق که من از برای شما برهانی بیاورم که شما را از شبهه خلاصی دهم و شفای سینه‌ها بوده باشد. پس حارثه رو به ابوحارثة بن علقمه کرد که شیخ ایشان و عالم بزرگ ایشان بود و گفت ای پدر التماس دارم که دل‌های ما را انس دهی و سینه‌های ما را شاد گردانی به آنکه کتاب جامعه را در این مجلس حاضر سازی. راویان نقل کردهاند که این سخن در مجلس چهارم ایشان بود در هنگامی که هوا گرم شده بود و قریب به ظهر بود و فصل تابستان بود پس سید و عاقب رو به حارثه کردند که این مجلس را به فردا انداز که امروز از بس که سخن گفتهایم جان ما به لب رسیده است و از آن مجلس برخاستند و مقرر ساختند که روز دیگر حاضر سازند کتاب جامعه و زاجره را و در آنها نظر کنند و بر وفق آنها عمل نمایند.
پس چون روز دیگر شد اهل نجران جمیع اهل معابد و علمای خود را جمع نمودند که حاضر باشند در مباحثه عاقب و سید با حارثه و ظاهر شدن حق از کتاب جامعه. پس چون سید و عاقب دیدند که خلایق جمع شدهاند برای شنیدن جامعه پشیمان شدند چون میدانستند که حق با حارثه است و سعی نمودند که شاید در حضور خلایق این مباحثه واقع نشود و این سید و عاقب از جمله شیاطین انس بودند در مکر و حیله. پس سید رو به حارثه کرد که بسیار گفتی و همه کس را به ملال آوردی از گفتگو و نمیگذاری که حق ظاهر شود. حارثه گفت که تو و عاقب نمیگذارید که حق ظاهر شود الحال هر چه میخواهید بگویید. پس عاقب گفت که هر چه گفتنی بود گفتیم باز اعاده کنیم به درستی که ما خبر میدهیم تو را و کتمان حجت الهی نمینماییم و انکار آیات حق سبحانه و تعالی نمیکنیم و افتراء بر خداوند عالمیان نمیبندیم که شخصی را که حق سبحانه و تعالی به رسالت فرستاده باشد بگوییم که
«* بشارات صفحه 349 *»
او رسول نیست پس ای حارثه بدان که ما اعتراف داریم که محمد فرستاده حق سبحانه و تعالی است به قوم خود از فرزندان حضرت اسماعیل و بر دیگران از عرب و عجم واجب نمیدانیم که اطاعت او کنند و دین خود را گذاشته به دین او در آیند مگر آنکه می‌باید اقرار کنند که رسول است بر قوم خود. حارثه گفت که این اعتراف به رسالت او از چه جهت و به چه سبب میکنید؟ گفتند به واسطه آن اعتراف میکنیم که از انجیل‌ها و سایر کتاب‌های الهی بر ما ظاهر شده است. حارثه گفت که از کتاب‌های الهی هر گاه ظاهر شده است که محمد؟ص؟ پیغمبر است چه مجمل و چه مفصل پس شما از کجا میگویید که او پیغمبر وارث و حاشر نیست و بر کافه عالمیان مبعوث نیست؟ ایشان در جواب گفتند که تو می‌دانی و ما می‌دانیم و شک نداریم که حجت حق‌تعالی برطرف نمی‌شود و این حکمتی([11]) است که حق‌تعالی مقرر ساخته است که همیشه جاری باشد و دنیا از حجت خالی نبوده باشد تا شب و روز باشد و تا دو کس بمانند می‌باید که یکی از ایشان حجت الهی بوده باشد بر دیگری و ما نیز پیش از این گمان داشتیم که آن حجت محمد بوده باشد و او این دین را بر پا دارد پس چون حق سبحانه و تعالی فرزند نرینه او را برد و او را عقیم ساخت دانستیم که او نیست زیرا که محمد بی‌نسل است و حجت الهی و پیغمبر و خاتم پیغمبران بی‌نسل نیست به گواهی حق‌تعالی که در کتب منزله فرستاده است. پس دانستیم که آن پیغمبر خواهد بود که خواهد آمد و باقی خواهد بود بعد از محمد که مشتق است اسم او از نام محمد و او احمدی است که مسیح خبر داده است نام او را و نبوت و رسالت و خاتمه او را و آنکه فرزند قاهرش پادشاه عالم خواهد بود و همه مردمان را بر دین اعظم الهی خواهد داشت و بر دست او این امر جاری نخواهد شد بلکه از ذریت او و عقب او مالک خواهد شد کل شهرهای زمین را و آنچه مابین شهرها است از بحر و بر مسلّم
«* بشارات صفحه 350 *»
بی‌معارض و اینک شاهدند بر این مدّعیٰ علماء که همگی انجیل‌ها را در حفظ دارند و ما پیش از این سخنان را بر وجه کمال گفتیم و تازه بیان کردیم دیگر چه حاجت داری به تکرار آن. پس حارثه گفت که ما و شما همه دانستیم و می‌دانیم این مطلب را ولکن تکرار از برای آن است که اگر کسی فراموش کرده باشد متذکر شود و اگر کسی تقصیر کرده باشد بازگشت کند و خاطرها جمع شود شما ذکر کردید که دو پیغمبر مبعوث خواهند شد از عقب مسیح تا روز قیامت و گفتید هر دو از فرزندان حضرت اسماعیلند اول ایشان مبعوث می‌شود در مدینه و دویم ایشان عاقب است که احمد است. اما محمد که از قریش است این است که در مدینه متوطن است پس ما به او اعتقاد و ایمان داریم و به حق خداوند معبود که همان است احمدی که در کتاب‌های حق تعالی است و آیات الهی بر آن دلالت کرده است و او است حجت حق سبحانه و تعالی و او است خاتم پیغمبران و وارث ایشان حقاً و دیگر پیغمبری و رسولی نیست میان حضرت عیسی و روز قیامت غیر او بلی کسی خواهد بود از دختر صالحه صدیقه معصومه او که عالم را به دین حق دعوت کند و مشرق و مغرب عالم را متصرف شود پس شما آنچه باید گفتید و اعتقاد به نبوت محمد دارید و اگر نسل داشته باشد شما شک ندارید که او است سابق در کمال بر پیغمبران و آخر ایشان در زمان ایشان. گفتند بلی این از عظیم‌ترین دلائل است نزد ما. پس حارثه گفت که شما در شبههاید به اعتقاد خود در پیغمبر دیگر، کتاب جامعه در این باب حاکم است میان ما و شما. مردمان همه فریاد بر آورند که «الجامعه ای ابوحارثه» جامعه را بیاور چون مردمان از گفتگو به تنگ آمده بودند و دلگیر شده بودند و مردمان را گمان این بود که چون کتاب حاضر شود ظاهر خواهد شد که حق به جانب سید و عاقب است به واسطه دعواهایی که ایشان در این مجلس می‌کردند. پس ابوحارثه رو به جانب غلام کرد که بر سر او ایستاده بود و به او گفت که برو ای غلام و کتاب جامعه را بیاور او رفت و کتاب جامعه
«* بشارات صفحه 351 *»
را بر سر خود گذاشته آورد و از سنگینی آن نمی‌توانست نگاه داشت.
راوی گوید که خبر داد مرا مرد راستگویی که از اهل نجران بود و همیشه در خدمت سید و عاقب میبود و کارهای ایشان را می‌کرد و بر بسیاری از امور ایشان اطلاع داشت گفت که چون کتاب جامعه حاضر شد سید و عاقب نزدیک بود که از غصه هلاک شوند چون میدانستند که در این کتاب‌ها احوال رسول خدا؟ص؟ و اوصاف او و ذکر اهل‌بیت او در زمان آن حضرت و ذریت آن حضرت و آنچه واقع خواهد شد در امت او از وقایع تا قیام قیامت هست. پس یکی از ایشان به آن دیگری گفت که امروز روزی است که طلوع آفتاب آن بر ما مبارک نبود که همه حاضر شدند و ما ضایع خواهیم شد نزد عوام و کم است که عوام در جایی باشند و این قسم صحبتی بشود و ایشان غالب نشوند. دیگری گفت که مغلوب شدن از عوام بدترین مفاسد است و اصلاح فساد ایشان نمودن در غایت اشکال است زیرا که فساد ایشان به منزله خراب کردن خانه است و اصلاح ایشان به منزله ساختن خانه و فسادی که در یک کلمه ایشان حادث شود در سالی به اصلاح نمی‌توان آورد. راوی گوید که در این وقت حارثه فرصت یافت و شخصی فرستاد به پنهان به نزد جماعتی که آمده بودند از اصحاب رسول خدا؟ص؟ و ایشان را احتیاطاً حاضر ساخت.
پس عاقب و سید نتوانستند که این مجلس را بر هم زنند و به روز دیگر اندازند چون نصارای نجران همه آمده بودند و همه میخواستند که مطلع شوند بر آنچه در کتاب جامعه است از وصف رسول خدا؟ص؟ و فرستادههای رسول خدا؟ص؟ حاضر بودند و میل ابوحارثه شیخ ایشان نیز به جانب حارثه بود. راوی گوید که به من گفت آن مرد نجرانی ثقه که ایشان با خود مقرر ساختند که هر چه حارثه به ایشان گوید و ایشان را به آن خواند ایشان امتناع ننمایند و مضایقه نکنند که مبادا مردمان را این گمان شود که ایشان بر باطلند و چنین وانمودند که ایشان میخواهند ملاحظه کنند کتاب جامعه را تا
«* بشارات صفحه 352 *»
آنچه صواب است به آن عمل نمایند تا در نظر مردمان ضایع نگردند. پس سید و عاقب برخاستند و نزد کتاب جامعه آمدند و جامعه نزد ابوحارثه بود و حارثة بن آثال نیز پیش آمد و مردمان همه گردن‌ها کشیدند و رسولان آن حضرت نیز به دور ایشان در آمدند. پس امر کرد ابوحارثه که گشودند یک طرف جامعه را و بیرون آوردند از آنجا صحیفه بزرگ آدم را که مشتمل بود بر علم ملکوت حق سبحانه و تعالی و آنچه حق سبحانه و تعالی آن را ایجاد فرموده است در زمین و آسمان و آنچه مقرر فرموده است از امور دنیوی و اخروی و آن صحیفهای بود که از آدم به شیث رسیده بود و جمیع علوم در آنجا بود.
پس سید و عاقب و حارثه شروع به خواندن آن کردند که بر ایشان ظاهر شود آنچه نزاع در آن داشتند از وصف حضرت رسول؟ص؟ و احوالات آن حضرت و مردمانی که در آنجا حاضر بودند همگی متوجه بودند که از آنجا چه چیز ظاهر می‌گردد پس دیدند در مصباح دویم از فصل‌های آن که نوشته بود: بسم الله الرحمن الرحیم منم آن خداوندی که به جز من خداوندی نیست زندهام به ذات خود و عالمیان را موجود گردانیده‌ام و زندگانی همه از من است هر زمانی را بعد از زمانی مقرر فرمودهام و در هر امر حق و باطل را ظاهر گردانیده‌ام و موافق اراده خود هر سببی را سببیت دادهام و هر دشواری به قدرت من رام شده است. پس منم خداوند بزرگوار نیکو کردار بخشاینده مهربان میبخشم و میبخشایم پیشی گرفته است رحمت من بر غضب من و عفو من بر عقوبت من. بندگان خود را آفریدم از برای آنکه عبادت و بندگی کنند مرا و حجت خود را بر همگی تمام کردم به درستی که خواهم فرستاد به سوی ایشان پیغمبران خود را و خواهم فرستاد به سوی ایشان کتاب‌های خود را از زمان اول بشر که حضرت آدم است تا منتهی می‌شود به احمد پیغمبر من و آن پیغمبری است که میفرستم بر وی صلوات و رحمت‌های خود را و جا می‌دهم در دل او برکت‌های خود را و به او کامل می‌گردانم پیغمبران و بیم‌کنندگان خود را. پس حضرت آدم؟ع؟ گفت خداوندا آن پیغمبران
«* بشارات صفحه 353 *»
کیستند و احمدی که او را رفعت دادی و بزرگوار گردانیدی از ایشان کیست؟ خداوند عالمیان فرمود که همگی از ذریت تو خواهند بود و احمد آخر ایشان خواهد بود. حضرت آدم؟ع؟ گفت الهی ایشان را برای چه میفرستی و مبعوث میگردانی؟ حق سبحانه و تعالی فرمود که همه را برای توحید و یگانه دانستن خود میفرستم و سیصد و سی شریعت به ایشان خواهم فرستاد و همه را از برای احمد تمام می‌کنم. پس مقرر فرمودم هر که نزد من آید با شریعتی از این شرایع با ایمان به من و ایمان به پیغمبران من که او را داخل بهشت کنم. پس در آنجا ذکر کرده بود چیزها که مجملش این بود که حق سبحانه و تعالی به حضرت آدم؟ع؟ شناسانید پیغمبران را و سایر ذریت او را و حضرت آدم؟ع؟ همه را مشاهده نمود تا آنکه نظر کرد به نوری که لامع شد و تمام مشرق را فرو گرفت و آن نور زیاده شد تا آنکه تمام مغرب را گرفت دیگر بلند شد تا به ملکوت آسمان رسید پس چون نظر کرد آن نور محمدی بود و بوی خوش آن حضرت عالم را خوشبو ساخت. دیگر دید که چهار نور در دور آن حضرت بودند از دست راست و دست چپ و پیش رو و پس که در خوشبویی و روشنی به آن حضرت شبیهتر بودند از همه ذریت آدم. بعد از آن نورهای دیگر دید که از آن انوار مدد مییافتند که در بزرگواری و نور و خوشبویی شبیه به آن حضرت بودند. پس نزدیک آن نورها آمدند و از هر جانب به آن انوار احاطه کردند. دیگر نظر کرد نور بسیاری دید بعد از این انوار به عدد ستاره‌ها در بسیاری اما در ضیاء و روشنی به آنها نمی‌رسیدند و بعضی از این انوار از دیگری روشن‌تر بود و تفاوت بسیار میان این نورها بود. پس ظاهر شد سیاهی مثل شب تار و مانند سیل از هر طرف به سرعت میآمدند تا آنکه زمین پر شد از ایشان با قبیح‌تر صورتی و زشت‌ترین هیأتی و گندیدهترین بویی. پس حضرت آدم؟ع؟ از مشاهده این اوضاع غریبه متحیر گردیده گفت ای دانای هر پنهان و ای آمرزنده گناهان و ای صاحب قدرت کامله و اراده غالبه کیستند این سعادتمندان که ایشان را بزرگوار
«* بشارات صفحه 354 *»
گردانیدهای و بر عالمیان بلندی کرامت کردهای؟ کیستند این نورهای بلند قدر که او را فرا گرفتهاند. پس حق سبحانه و تعالی وحی کرد به حضرت آدم؟ع؟ که ای آدم این نور و این انوار وسیله تواَند و وسیله کسانی که سعادتمند گردانیده‌ام ایشان را از میان خلایق. اینهایند پیشی‌گیرندگان به رحمت من ایشانند مقربان من ایشانند شفاعت کنندگان خلایق که شفاعت ایشان را در حق گناهکاران قبول خواهم کرد و این نور بزرگوار احمد است بهتر ایشان و بهتر از همه خلایق. او را برگزیدم به علم خود و اسم او را اشتقاق نمودم از نام خود منم محمود و او است محمد و این نور دیگر وزیر او و نظیر او است و وصی او که قوت دادم محمد را به او و گردانیدم برکت و عصمت و طهارت خود را در عقب او که همه از لوث گناهان پاک باشند و این نور دیگر بهترین کنیزان من است و وارث علوم من است دختر احمد پیغمبر من و این دو نور دیگر فرزندزادههای محمدند و در علم و کمال خلیفه ایشان خواهند بود و این نورهای دیگر که نور ایشان به انوار آنها احاطه نموده است فرزندان ایشانند که وارث علوم ایشان خواهند بود به درستی که من همه را برگزیدهام و مطهر و معصوم گردانیده‌ام و بر همه برکت دادهام و رحمت کامله خود را شامل حال همگی گردانیده‌ام و همگی را به علم خود پیشوای بندگان خود ساختهام و سبب روشنایی شهرهای خود گردانیده‌ام که عالمیان از نور هدایت ایشان منور شوند. پس دیگر نظر کرد حضرت آدم؟ع؟ و در آخرین انوار نوری دید که می‌درخشید مانند روشنایی ستاره صبح از برای اهل دنیا. پس حق سبحانه و تعالی فرمود که به برکت این بنده سعادتمند خود غل‌ها را از گردن بندگان خود میگشایم و به برکت او مشقت‌ها و ستم‌ها و عقوبت‌ها را از خلایق بر میدارم و به سبب او زمین را پر از نور و رحمت و عدالت خواهم کرد بعد از آنکه پر از قساوت و تزلزل و جور و ظلم شده باشد. پس حضرت آدم؟ع؟ گفت پروردگارا به درستی که بزرگوار کسی است که تو او را بزرگوار گردانیدهای و صاحب شرف کسی
«* بشارات صفحه 355 *»
است که او را شرف کرامت فرمایی خداوندا هر که را تو رفیع مرتبه و بلند مرتبه گردانی سزاوار است که صاحب رفعت و بلندی چنین باشد پس ای خداوند منعمی که نعمت‌های تو منقطع و بریده نمی‌شود و صاحب احسانی که تدارک آن نمی‌توان کرد به عوض و احسان تو آخر نمی‌شود به چه سبب این بندگان رفیع مکان به این رتبه عالی مشرف شدهاند از عطای تو و فضل و رحمت بی‌منتهای تو و همچنین هر که را گرامی گردانیدهای از پیغمبران سبب آن چیست؟ خداوند عالمیان فرمود که منم آن خداوندی که به غیر از من خدایی نیست و بخشاینده و مهربانم و بزرگوار و دانا و نیکو کردارم و عالم به جمیع آنچه پوشیده است علم آن از خلق و به آنچه در خاطرها خطور می‌کند و آنچه به هم رسیده است می‌دانم که چون به هم رسیده و چگونه خواهد بود و می‌دانم آنچه نخواهد بود اگر بوده باشد چگونه خواهد بود و به درستی که چون نظر کردم ای بنده من به دل‌های بندگان خود نیافتم در میان ایشان کسی را که اطاعت او مرا و خیرخواهی او خلق مرا بیشتر از پیغمبران و رسولان من بوده باشد بنابراین علوم خود و رسالت را به ایشان دادم و بار حجت و رسالت را بر دوش ایشان گذاشتم و ایشان را برگزیدم بر خلایق به رسالت و وحی خود پس مقرر گردانیدم بعد از پیغمبران به اختلاف منازل ایشان از مخصوصان و اوصیای ایشان گروهی که حجت خود را به ایشان سپارم و ایشان را در میان خلق پیشوا گردانم و به سبب ایشان درست کنم شکستگی‌های خلایق را و به برکت ایشان راست کنم کجی‌های ایشان را زیرا که من به ایشان و دل‌های ایشان دانایم و لطف من ایشان را شامل است پس در میان پیغمبران نظر کردم نیافتم در میان آنها کسی را که اطاعت او مرا و خیرخواهی او خلق مرا بیشتر از محمد بوده باشد که برگزیده من است و بهترین خلق من است پس او را برگزیدم به دانش و نام او را بلند کردم با نام خود پس یافتم دل‌های خاصان او را که بعد از اویند موافق دل او پس ایشان را ملحق ساختم به او و ایشان را وارثان کتاب و وحی
«* بشارات صفحه 356 *»
خود و آشیان حکمت و نور خود ساختم و قسم به ذات خود یاد کردم که عذاب نکنم به آتش هرگز کسی را که ملاقات کند مرا فردای قیامت و اعتصام جسته باشد به یگانگی من و چنگ در رشته مودت ایشان زده باشد.
پس ابوحارثه گفت که ملاحظه نمایید صحیفه بزرگ شیث را که به میراث دست به دست به حضرت ادریس رسیده است و آن کتاب به خط سریانی قدیم نوشته شده بود پس ملاحظه آن صحیفه نمودند تا رسیدند به این موضع که جمع شدند اصحاب حضرت ادریس و قوم او در هنگامی که آن حضرت در عبادتخانه خود بود در زمین کوفه. پس حضرت ادریس ایشان را خبر داد که روزی در میان فرزندان صلبی پدر شما حضرت آدم؟ع؟ و فرزندان فرزندان او اختلاف شد و گفتند که نزد شما از خلایق کیست که گرامیتر است نزد حق سبحانه و تعالی و بلند‌مرتبه‌تر است نزد او و منزلت او رفیع‌تر است؟ پس بعضی از ایشان گفتند که پدر شما حضرت آدم؟ع؟ افضل است که حق سبحانه و تعالی به ید قدرت خود ایجاد او کرده است و فرشتگان را همه به سجده او داشته و خلافت زمین را به او عطا فرموده و جمیع خلایق را مسخر او کرده و جمعی دیگر گفتند که فرشتگان افضلند چون ایشان مخالفت امر الهی نکردهاند و بعضی گفتند بلکه سرکرده‌های فرشتگان جبرئیل و میکائیل و اسرافیل افضلند و بعضی گفتند که جبرئیل افضل است که امین حق سبحانه و تعالی است بر وحی او. پس همگی آمدند به خدمت حضرت آدم؟ع؟ پس گفته‌های خود را و اختلافات خود را بیان کردند پس حضرت آدم فرمود که ای فرزندان من، من شما را خبر دهم به گرامیترین خلایق نزد حق سبحانه و تعالی قسم میخورم به خدا که چون روح در بدن من دمیدند و درست نشستم عرش بزرگوار الهی تابنده شد در نظر من پس دیدم که در آن نوشته بود «لاالهالّاالله محمد رسول‌اللّه» فلان امین خدا است فلان برگزیده خدا است پس چند نام را مذکور ساخت که با نام محمد قرین بودند. پس حضرت آدم
«* بشارات صفحه 357 *»
فرمود که هر جا که نظر کردم در آسمان جایی نبود که مقدار پوستی یا صفحهای باشد مگر آنکه در آنجا نوشته بود لاالهالّاالله و هر جا که لاالهالّاالله نوشته شده بود ــ البته به حسب خلقت نه به کتابت ــ نوشته بود محمد رسول‌اللّه و هیچ موضعی نبود مگر نوشته بود در آن که فلان برگزیده خدا است فلان خالص کرده خدا است و فلان امین خدا است پس نامی چند یاد کرد به عدد معین که آن دوازده است. پس حضرت آدم؟ع؟ گفت که ای فرزندان من پس محمد و آن دوازده کس که با او بودند از همه خلایق گرامی‌ترند نزد حق سبحانه و تعالی. پس راوی گفت که بعد از آن ابوحارثه به سید و عاقب گفت که بیایید و نظر کنید به صلوات حضرت ابراهیم که فرشتگان از جانب حق‌تعالی آوردهاند ایشان گفتند بس است آنچه آوردی از جامعه. ابوحارثه گفت که نه همه را ببینید که عذرها منقطع شود و خلجان شک از دل‌ها برخیزد که بعد از این شما را شکی به هم نرسد ناچار به قول او قائل شدند و همگی آمدند نزد صندوق حضرت ابراهیم؟ع؟ و در آنجا نوشته بود که حق‌تعالی به تفضلی که دارد بر هر که خواهد که او را برگزیند از خلق خود حضرت ابراهیم؟ع؟ را به خلّت برگزید و مشرف ساخت او را به صلوات و برکات خود و او را قبله و پیشوای پسینیان کرد و پیغمبری و امامت و کتاب را در ذریت او مقرر ساخت که هر یک از دیگری میراث برند و حق‌تعالی به میراث داد به او تابوت او را که مشتمل بود بر علم و حکمت که به سبب آن حق‌تعالی او را تفضیل داد بر فرشتگان. پس نظر کرد ابراهیم؟ع؟ در آن تابوت و در آنجا خانه‌ها دید به عدد پیغمبران اولواالعزم و به عدد اوصیای ایشان بعد از ایشان و نظر کرد در هر یک از خانه‌ها تا به خانه محمد؟ص؟ رسید که آخر پیغمبران است و از دست راست او حضرت علی بن ابی‌طالب؟ع؟ را دید در صورتی عظیم و نوری درخشان که دست در کمر آن حضرت زده بود و در آن صورت نوشته بود که این نظیر و وصی آن حضرت است که مؤید است به نصرت الهی. پس حضرت ابراهیم؟ع؟ گفت
«* بشارات صفحه 358 *»
ای خداوند من و ای بزرگوار من کیست این خلق بزرگوار؟ خداوند عالميان وحی کرد به او که این بنده و برگزیده من است و او است فاتح که فتح خواهد نمود ابواب علم و حکمت را بر خلایق و پیش از همه خلایق خلق شده است و خاتم پیغمبران است و این صورت دیگر وصی او است که وارث علوم او است. پس حضرت ابراهیم؟ع؟ گفت الهی فاتح و خاتم کیست؟ خداوند عالمیان فرمود که محمد است برگزیده من که پیش از جمیع خلایق روح او را آفریدهام و حجت بزرگوار من است در میان خلایق و او را پیغمبر گردانیدم و برگزیدم در وقتی که آدم در میان گل و بدن بود و او را مبعوث خواهم کرد در آخرالزمان تا دین مرا کامل گرداند و به او ختم مینمایم رسالت خود را و این علی است برادر او و صدیق اکبر او و در میان ایشان برادری انداختم و ایشان را برگزیدم و صلوات بر ایشان فرستادم و برکات خود را شامل ایشان ساختم و هر دو را معصوم گردانیدم و هر دو را برگزیدم با نیکان و نیکوکاران از ذریت ایشان پیش از آنکه بیافرینم آسمان و زمین را و هر چه در آنها است از خلق من و این برگزیدن از برای آن بود که نیکی ایشان را و پاکی دل‌های ایشان را می‌دانستم به درستی که من دانا و مطلعم بر بندگان خود و احوال ایشان. پس حضرت ابراهیم؟ع؟ نظر کرد و دوازده صورت دید که انوار ایشان می‌درخشید و در حسن و نور شبیه به صورت محمد و علی بودند پس چون حضرت ابراهیم حسن و ضیاء آن صورت‌ها را مشاهده نمود و آنها را مقرون به صورت محمد و علی یافت و در رفعت و جلالت شبیه ایشان دید سؤال کرد از حق‌تعالی و گفت خداوندا مرا خبر ده به نامهای این صورت‌ها. پس حق‌تعالی وحی کرد به او که این نور کنیز من است و دختر پیغمبر من فاطمه معصومه زهراء و گردانیدم او را با شوهرش علی وسیله ذریت پیغمبر من و این دو نور حسن و حسینند و این فلان است و این فلان تا به حضرت صاحب‌الامر رسید. پس فرمود که این نور من است که به سبب او رحمت خود را بر خلایق میگسترانم و دین خود را به او ظاهر خواهم ساخت و
«* بشارات صفحه 359 *»
بندگان خود را به او هدایت خواهم کرد بعد از یأس و نا امیدی ایشان از فریادرسیدن من ایشان را. پس در آن حالت حضرت ابراهیم؟ع؟ بر ایشان صلوات فرستاد و گفت رب صل علی محمد و آل‌محمد پروردگارا صلوات فرست بر محمد و آل‌محمد چنان که ایشان را برگزیدهای و خالص گردانیدهای خالص گردانیدن نیکو پس حق‌تعالی وحی نمود به ابراهیم که گوارا باد کرامت من و فضل من بر تو به درستی که من محمد و برگزیدگان او را از صلب تو گردانیده‌ام و ایشان را از پشت تو بیرون می‌آورم بعد از آن از پشت اول فرزندان تو اسماعیل پس بشارت باد تو را ای ابراهیم که من مقرون میسازم صلوات تو را به صلوات ایشان و همچنین برکات و ترحم خود را بر تو مقرون میسازم با برکات و ترحم بر ایشان و مقرر ساختهام رحمت و حجت خود را که بر خلایق بوده باشد تا روزی که مدت خلایق به سر آید و من وارث آسمان و زمین باشم که هر کسی که بوده باشد همه بمیرند و بعد از آن مبعوث میسازم خلایق را از جهت عدالت خود و فایز گردانیدن عدل و رحمت خود بر ایشان.
راوی گوید چون شنیدند اصحاب حضرت رسول؟ص؟ هر چه را قوم تلاوت نمودند از آنچه متضمن آن بود کتاب جامعه و صحیفه‌های پیشینیان از نعت حضرت رسول؟ص؟ و وصف اهل‌بیت آن حضرت که با آن حضرت مذکور بودند و مشاهده نمودند رتبه ایشان را نزد حق‌تعالی یقین و ایمان ایشان زیاده شد و از خوشحالی نزدیک شد که پرواز کند روح ایشان.
راوی گوید که بعد از آن آمدند آن جماعت بر سر آنچه نازل شده بود بر حضرت موسی پس دیدند که در سفر دویم از تورات نوشته است که خداوند عالمیان میفرماید که من خواهم فرستاد از میان آدمیان از فرزندان اسماعیل پیغمبری را که نازل می‌گردانم بر وی کتاب خود را و مبعوث می‌گردانم او را با شریعت درست و راست به جمیع خلق خود و می‌دهم او را حکمت خود و مؤید میسازم او را به فرشتگان خود و لشکر خود و
«* بشارات صفحه 360 *»
نسل او از دختر مبارک او خواهد بود که من او را با برکت گردانیده‌ام و از آن دختر دو فرزند به وجود آورم که مانند اسماعیل و اسحاق اصل دو شعبه عظیم باشند که هر یک از آن دو شعبه را بسیار بسیار گردانم و از ایشان دوازده امام قرار دهم برای محافظت آنچه کامل گردانیدم به سبب محمد؟ص؟ و مبعوث گردانیدم او را به آنها از رسالت و حکمت خود و محمد خاتم پیغمبران من است و بر امت او قائم می‌گردد قیامت. پس حارثه گفت که الحال ظاهر شد صبح حق از برای کسی که دو چشم بینا دارد و واضح شد راه راست از برای کسی که دین حق را برای خود پسندیده پس آیا در دل‌های شما دیگر بیماری شک ماند که خواهید از آن شفا یابید؟ پس سید و عاقب جوابی نگفتند باز ابوحارثه گفت که عبرت گیرید دلیل آخر را از قول سید شما حضرت عیسی؟ع؟. پس آمدند قوم به سوی کتب و انجیل‌هایی که حضرت عیسی؟ع؟ آورده بود پس دیدند در مفتاح چهارم از وحیی که بر مسیح نازل شده است که ای عیسی ای پسر زن پاکیزه‌کردار بی‌شوهر متعبده بشنو سخن مرا و سعی نما در فرمان من به درستی که آفریدم تو را بی‌پدر و تو را علامتی گردانیدم از برای عالمیان. پس مرا عبادت کن و بر من توکل نما و بگیر کتاب را به قوت تمام در عمل نمودن به آن و تفسیر کن برای اهل سوریا و خبر ده ایشان را که منم خداوندی که به جز من خداوندی نیست زندهام و زندگانی همه از من است و مرا تغییر و زوال نیست. پس ایمان آورید به من و به رسول من که بعد از این خواهم فرستاد پیغمبری که در آخرالزمان آید که رحمت عالمیان باشد و مبعوث گردد به رحمت و برای جهاد که بندگان را به شمشیر به راه حق در آورد و او اول است و آخر یعنی اول همه است به حسب خلقت روح و آخر ایشان است به حسب مبعوث شدن بر خلایق و او است پیغمبری که بعد از همه پیغمبران خواهد آمد و حشر در زمان او خواهد شد پس بشارت ده به آن پیغمبر فرزندان یعقوب را. حضرت عیسی گفت که ای مالک زمان‌ها و داننده پنهان‌ها کیست آن بنده صالح که دل من او را دوست
«* بشارات صفحه 361 *»
داشت پیش از آنکه چشم من او را ببیند؟ خطاب رسید که او برگزیده من است و رسول من که به دست خود مجاهده می‌کند و قول و فعل او موافق یکدیگرند و آشکار و پنهان او مطابقند. میفرستم به سوی او نور تازهای یعنی قرآن که روشن می‌گردانم به سبب آن چشم‌های کوران را و شنوا می‌گردانم به آن گوش‌های کران را و دانا می‌گردانم به آن دل‌های نادانان را و در آن جا دادهام چشمه‌های علوم را و فهم و حکمت را و بهار دل‌ها را خوشا حال او و خوشا حال امت او. گفت خدایا او چه نام دارد و علامت او چیست و ملک امت او چقدر خواهد بود و آیا او را ذریتی خواهد بود؟ خطاب رسید که یا عیسی تو را خبر دهم به آنچه سؤال کردی نام او احمد است و انتخاب کرده شدهای است از ذریت ابراهیم و برگزیدهای است از اولاد اسماعیل روی او مانند قمر است و جبین او منور است بر شتر سوار می‌شود و چشم‌های او به خواب میرود و دل او به خواب نمیرود مبعوث می‌گردانم او را در امت امی که از علوم بهرهای نداشته باشند و ملک او تا قیام قیامت خواهد بود و ولادت او در شهر پدر او است اسماعیل یعنی مکه و زنان او بسیار بوده باشند و اولاد او کم و نسل او از دختر با برکت معصومه او خواهد بود و از آن دختر دو بزرگوار به هم رسند که شهید شوند و نسل او از ایشان بوده باشد پس طوبی از برای آن دو پسر است و از برای دوستداران ایشان و از برای کسی که دریابد ایشان را و نصرت دهد ایشان را. پس حضرت عیسی؟ع؟ گفت الهی طوبی چیست؟ خطاب رسید که درختی است در بهشت که ساق آن و شاخه‌های آن از طلا است و برگ آن از حله‌های زیبا است و بار آن مثل پستان دختران بکر است از عسل شیرین‌تر است و از مسکه نرمتر و آب آن از چشمه تسنیم است و اگر کلاغی پرواز نماید در وقتی که جوجه باشد و پیر شود در پرواز هنوز بر سر آن درخت نرسد از بلندی آن و هیچ منزلی از خانه‌های بهشت نیست مگر آنکه سر سایه آن شاخی از شاخه‌های آن درخت است.
«* بشارات صفحه 362 *»
پس چون همگی خواندند اوصاف رسول خدا؟ص؟ را که حق سبحانه و تعالی به حضرت مسیح فرستاده بود و نعت آن حضرت و پادشاهی امت آن حضرت را و ذکر ذریت آن حضرت و اهل‌بیت او را سید و عاقب ملزم شدند و سخن منقطع شد.
راوی گفت که چون حارثه غالب آمد بر سید و عاقب به سبب کتاب جامعه و آنچه در کتاب‌های پیغمبران دیدند و آنچه در خاطر داشتند از تحریف آن کتاب‌ها ایشان را دست نداد و نتوانستند که تأویلی کنند که مردمان را بفریبند پس دست از نزاع برداشتند و دانستند که غلط کردهاند راه حق را و خطا کردند در تدبیر خود. پس سید و عاقب به معبد خود برگشتند با نهایت تأسف و پشیمانی که تدبیری در امر خود بیندیشند پس نصارای نجران همگی به نزد ایشان آمدند و گفتند رأی شما به چه قرار گرفت و دین را به چه قرار دادید؟ ایشان گفتند ما از دین خود برنگشتیم شما هم بر دین خود باقی باشید تا ظاهر شود حقیت دین محمد و ما الحال روانه میشویم به سوی پیغمبر قریش که نظر کنیم که چه آورده است و ما را به چه چیز میخواند. راوی گوید که چون سید و عاقب تهیه کردند که متوجه خدمت حضرت رسول خدا؟ص؟ شوند به سوی مدینه مشرفه با ایشان روانه شدند چهارده سوار از نصارای نجران که از بزرگان ایشان بودند در علم و فضل و هفتاد نفر از بزرگان بنی‌حارث بن کعب و سادات ایشان نیز روانه شدند. راوی گوید که قیس بن حصین و یزید بن عبد مدان که در شهرهای حضرموت بودند از علمای ایشان به نجران آمدند و با ایشان روانه شدند. پس ایشان بر شتران سوار شدند و اسبان خود را کتل کردند و متوجه مدینه مشرفه شدند و چون دیر کشید خبر اصحاب حضرت که به جانب نجران رفته بودند حضرت رسالت پناه؟ص؟ خالد بن ولید را با لشکر به جانب ایشان فرستاد که معلوم کند که ایشان در چه کارند. پس در راه آنها را ملاقات کردند و ایشان گفتند که ما به خدمت رسول خدا آمدهایم به واسطه تحقیق مذهب و چون به حوالی مدینه رسیدند سید و عاقب
«* بشارات صفحه 363 *»
خواستند که زینت و شوکت خود را با گروهی که با ایشان همراه بودند در نظر مسلمانان و اهل مدینه به جولان در آورند لهذا بر سر راه قوم خود آمدند و گفتند اگر به زیر آیید از مرکب‌ها و چرک خود را رفع کنید و جامه‌های سفر را بکنید و آبی بر خود بریزید بهتر است. پس آن قوم به زیر آمدند و خود را پاکیزه ساختند و جامه‌های نفیس یمنی ابریشمینه پوشیدند و خود را به مشک معطر ساختند و بر اسبان خود سوار شدند و نیزه‌ها را بر سر اسبان راست کردند و با ترتیب و تهیه نیکو روانه شدند و ایشان از همه عرب خوشروتر و تنومندتر بودند. چون اهل مدینه ایشان را دیدند گفتند که ما هرگز گروهی از ایشان نیکوتر ندیدهایم پس با آن حالت آمدند تا به خدمت حضرت رسول؟ص؟ رسیدند و آن حضرت در مسجد تشریف داشتند و بعد از ادراک شرف خدمت آن حضرت چون وقت نماز ایشان شده بود رو به جانب مشرق کردند و مشغول نماز شدند. اصحاب حضرت رسول؟ص؟ خواستند که ایشان را منع کنند از نماز حضرت اصحاب را منع کرد و فرمود که ایشان را به حال خود بگذارید پس حضرت و اصحاب او ایشان را سه روز به حال خود گذاشتند و حضرت ایشان را دعوت به اسلام نفرمود و ایشان نیز از حضرت سؤال نکردند و ایشان را سه روز مهلت دادند تا نظر کنند به سوی سیرت و طریقت و اوصاف و اطوار آن حضرت که در کتب یافته بودند. بعد از سه روز حضرت رسول؟ص؟ ایشان را به اسلام دعوت فرمود ایشان گفتند که یا اباالقاسم هر صفت از اوصاف پیغمبری که مبعوث خواهد شد بعد از حضرت عیسی که در کتاب‌های الهی دیدهایم همه را در تو یافتیم که هست مگر یک صفت که آن بزرگ‌ترین صفات است و دلالتش بر حقیت از همه بیشتر است و آن را در تو نمیبینیم. حضرت رسول؟ص؟ فرمودند که آن چه صفت است؟ ایشان گفتند که ما در انجیل دیدهایم که پیغمبری بعد از مسیح می‌آید و تصدیق او می‌نماید و به او اعتقاد دارد و تو او را ناسزا میگویی و دروغگو می‌دانی و گمان می‌کنی که او بنده است. راوی گوید که منازعت و
«* بشارات صفحه 364 *»
خصومت ایشان نبود الا درباره عیسی؟ع؟ پس حضرت رسول؟ص؟ فرمود که نه چنین است که میگویید بلکه من تصدیق او می‌کنم و اعتقاد به او دارم و گواهی می‌دهم که او پیغمبر مبعوث است از جانب حق‌تعالی و میگویم بنده خدای عالمیان است و او مالک نیست نفع خود را و نه ضرر خود را و نه موت خود را و نه حیات خود را و نه مبعوث شدن بعد از وفات خود را بلکه همه اینها از حق سبحانه و تعالی است. ایشان گفتند که آیا بندگان میتوانند کرد آنچه او می‌کرد؟ آیا هیچ پیغمبری آورد آنچه او آورد از قدرت کامله خود؟ آیا او مرده را زنده نمی‌کرد و کور مادرزاد و پیس را شفاء نمیبخشید؟ و خبر نمیداد به آنچه در خاطر مردم بود و به آنچه در خانه خود ذخیره مینمودند؟ آیا اینها را به غیر از حق‌تعالی کسی قدرت دارد یا کسی که پسر خدا بوده باشد؟ و هرزه بسیار گفتند از غلو در عیسی که خداوند عالمیان منزه است از گفته‌های ایشان به اعلای مراتب تنزیه. پس رسول خدا؟ص؟ فرمود که آنچه گفتید که برادر من عیسی مرده زنده می‌کرد و کور و پیس را شفاء می‌داد و خبر می‌داد قوم خود را به آنچه در خاطر ایشان و به آنچه در خانه‌های خود ذخیره مینمودند واقع است ولکن همه را به اذن حق‌تعالی می‌کرد و او بنده حق سبحانه و تعالی است و عیسی را از بندگی حق‌تعالی عار نیست و عیسی گردنکشی ندارد و به درستی که عیسی گوشت و خون و مو و رگ و پی داشت و طعام میخورد و آب میآشامید و به بیتالخلاء میرفت و اینها صفات مخلوق است و پروردگار او خداوندی است یگانه و حقی است که مانند او چیزی نیست و او را مثلی نیست. ایشان گفتند که بنما به ما مثل او کسی را که بی‌پدر مخلوق شده باشد. حضرت فرمود که آدم خلقت او از خلقت عیسی عجیب‌تر است که بی‌پدر و مادر مخلوق است و هیچ آفرینشی نزد حق سبحانه و تعالی آسان‌تر یا دشوارتر از دیگری نیست قدرت او در این مرتبه است که هر چه را خواهد ایجاد فرماید همین‌که می‌گوید او را باش آن موجود می‌شود. پس حضرت این
«* بشارات صفحه 365 *»
آیه را بر ايشان خواند که ان مثل عیسی عند الله کمثل آدم خلقه من تراب ثم قال له کن فیکون. یعنی به درستی که مثل و داستان عیسی نزد خدا مانند داستان آدم است که حق‌تعالی او را از خاک ایجاد کرد پس گفت او را باش پس موجود شد. ایشان گفتند که در امر عیسی چنانکه اعتقاد داریم هستیم و برنمیگردیم و به گفته تو اقرار نمیکنیم در حق عیسی پس بیا با تو مباهله کنیم که هر یک از شما و ما که بر حق باشیم آن دیگری که دروغگو است به لعنت الهی گرفتار شود که مباهله و نفرین‌کردن سبب عذاب عاجل می‌گردد و حق به زودی ظاهر می‌شود. پس حق‌تعالی آیه مباهله را به حضرت رسول؟ص؟ فرستاد که مضمونش این است: پس اگر با تو مجادله نمایند یا محمد بعد از آنکه آمد به سوی تو آنچه حق است پس بگو بیایید که بخوانیم ما پسران خود را و شما پسران خود را و ما زنان خود را و شما زنان خود را و ما کسانی را که به منزله جان ما باشند و شما کسانی را که به منزله جان شما بوده باشند پس نفرین کنیم و بگردانیم لعنت خدا را بر دروغگویان از ما و شما. پس حضرت رسول؟ص؟ آیه را بر ایشان خواند و فرمود که حق‌تعالی امر فرمود که التماس شما را در امر مباهله به جای آورم اگر شما بر سر آن بوده باشید و به گفته خود عمل نمایید. ایشان گفتند که این علامتی است میان ما و شما فردا میآییم و با شما مباهله میکنیم.
پس برخاستند سید و عاقب و اصحاب ایشان و چون دور شدند و ایشان در سنگستان حوالی مدینه فرود آمده بودند بعضی از ایشان با بعض دیگر گفتند که محمد آورد چیزی که امر شما و امر او ظاهر شود. پس ملاحظه نمایید که با چه کس از مردمان خود با شما مباهله خواهد کرد آیا جمیع اصحاب خود را خواهد آورد یا اصحاب تجمل از مردمان خود را خواهد آورد یا درویشان با خشوع که برگزیدگان دینند خواهد آورد که این جماعت همیشه اندک میباشند. پس اگر با کثرت بیاید یا با اهل دنیا و صاحبان تجمل دنیا بیاید پس به عنوان مباهات آمده است چنانکه پادشاهان
«* بشارات صفحه 366 *»
میآیند و میکنند پس بدانید که شما غالب خواهید شد نه او و اگر جمع قلیلی صالح خاشع را بیاورد این طریق پیغمبران و برگزیدگان ایشان است پس در این صورت زنهار که اقدام بر مباهله ننمایید که علامتی است در میان شما و او پس ببینید که چه می‌کند به درستی که عذر خود را تمام کرده است آن که بیم می‌کند. پس حضرت رسول؟ص؟ فرمود که میان دو درخت را رُفتند پس چون روز دیگر شد فرمود که عبایی سیاه تنگ آوردند و بر بالای آن درخت انداختند. پس چون عاقب و سید دیدند که حضرت بیرون آمده است ایشان نیز دو پسر خود را که یکی صبغة‌المحسن و دیگری عبدالمنعم و از زنان خود ساره و مریم را بیرون آوردند و نصارای نجران و سواران بنی‌حارث بن کعب نیز بیرون آمدند در بهترین هیأتی و اهل مدینه از مهاجر و انصار و غیر ایشان بیرون آمدند با علم‌ها و لواها و بهترین زینت‌ها که ببینند که کار به کجا میانجامد و حضرت رسول؟ص؟ در حجره مبارکش تشریف داشت تا روز بلند شد. پس از حجره بیرون آمدند و دست علی را گرفته بودند و حضرت امام حسن و امام حسین صلوات الله علیهما را در پیش روی خود روان ساختند و حضرت فاطمه را در عقب خود و آمدند تا به نزدیک آن دو درخت پس به همان عنوانی([12]) که از خانه بیرون آمده بودند در زیر عبا ایستادند و حضرت شخصی را به نزد سید و عاقب فرستاد که بیایید به مباهلهای که ما را به آن میخواندید. پس ایشان آمدند و گفتند که با کی با ما مباهله می‌کنی یا اباالقاسم؟ حضرت فرمود که با بهترین اهل زمین و گرامیترین ایشان نزد حق سبحانه و تعالی با این جماعت و اشاره به حضرات اهل‌بیت کرد علی و فاطمه و حسن و حسین صلوات الله علیهم پس سید و عاقب گفتند که با بزرگان اهلتان که ایمان به تو آوردهاند بیرون نیامدهای و همین با تو این جوان است و زنی و دو کودک؟ آیا با این جماعت با ما مباهله مینمایی؟ حضرت فرمود بلی من الحال شما را خبر دادم که به این مأمور
«* بشارات صفحه 367 *»
شدهام از جانب حق‌تعالی که با این جماعت با شما مباهله کنم به حق آن خداوندی که مرا به راستی به خلق فرستاده است. پس رنگ‌های ایشان زرد شد و برگشتند و به نزد اصحاب خود آمدند. پس چون اصحاب ایشان را دیدند گفتند چه واقع شد؟ ایشان خودداری کردند و گفتند خواهیم گفت. پس جوانی که از خوبان علمای ایشان بود گفت وای بر شما زنهار که مباهله مکنید و به خاطر آورید آنچه خواندید در جامعه از اوصاف محمد و در او مشاهده کردید آن اوصاف را و به خدا سوگند که چنانکه می‌باید دانست میدانید که صادق است و هنوز پر نگذشته است که اصحاب شما مسخ شدند به صورت میمون و خوک از خدا بترسید پس چون دانستند که خیرخواهی ایشان می‌کند در این گفتگو ساکت شدند.
راوی گفت که منذر بن علقمه که برادر ابوحارثه عالم بزرگ ایشان بود و از جمله علماء و دانایان بود نزد ایشان و اعتقاد تمام به او داشتند و از نجران به جایی رفته بود و در وقت نزاع ایشان در نجران حاضر نبود و در وقتی رسید که ایشان مجتمع شده بودند که به خدمت رسول خدا؟ص؟ روند پس با ایشان بیرون آمد در این وقت چون دید که رأی‌های ایشان مختلف شده است دست سید و عاقب را گرفت و رو به اصحاب خود کرد و گفت بگذارید که من ساعتی با ایشان خلوت کنم. پس سید و عاقب را به کناری برد و رو به ایشان کرد و گفت ناصح دروغ نمیگوید با اهل خود و من شما را مشفق و مهربانم پس اگر عاقبت خود را نظر کنید نجات مییابید و اگر نه هلاک خواهید شد و عالمی را هلاک خواهید کرد. گفتند ما تو را نیکخواه خود می‌دانیم و از شرّ تو ایمنیم بگو هر چه می‌دانی. او گفت آیا میدانید که هر قوم که با پیغمبری مباهله نمودند در یک چشم به هم زدن هلاک شدند و شما و هر که ربطی دارد به کتاب‌های الهی همه میدانید که محمد ابوالقاسم همان پیغمبری است که همه پیغمبران بشارت دادند به او و ظاهر ساختهاند اوصاف او و اوصاف اهل‌بیت او را امنای ما و نصیحت دیگر که شما
«* بشارات صفحه 368 *»
را به آن تخویف مینمایم آن است که چشم باز کنید و ببینید آنچه ظاهر شده است. گفتند چه چیز است؟ گفت نظر کنید به آفتاب که چگونه متغیر شده است و درختان که همه سر به زیر آوردهاند و مرغان که همه رو بر زمین گذاشتهاند و بال‌ها بر زمین گستردهاند و آنچه در چینه‌دان آنها است گداخته است از ترس عذاب الهی با آنکه هیچ گناه بر ایشان نیست و اینها نیست مگر برای آنچه مشاهده میکنند از آثار عذاب خداوند جبار قهار و ایضاً نظر کنید به لرزیدن و طپیدن کوه‌ها و دودی که فرو گرفته است عالم را و پاره‌های ابر سیاه با آنکه فصل تابستان است و وقت پیدا شدن ابر نیست و باز نظر کنید به سوی محمد و اهل‌بیت او که چگونه دست به دعا برداشتهاند و منتظر اینند که شما قبول کنید نفرین را پس بدانید که اگر یک کلمه لعنت بر زبان رانند همه هلاک خواهیم شد و به سوی اهل و مال خود برنخواهیم گشت. پس چون سید و عاقب نظر کردند و آثار عذاب را مشاهده کردند دانستند به یقین که آن حضرت بر حق است و از جانب حق سبحانه و تعالی است پس پاهای ایشان به لرزه در آمد و نزدیک بود که عقل ایشان مختل شود و دانستند که البته عذاب بر ایشان نازل خواهد شد اگر مباهله نمایند.
پس چون منذر بن علقمه دید که ایشان خائف شدند با ایشان گفت که اگر مسلمان شدید در دنیا و عقبی سالم خواهید ماند و اگر دنیا خواهید و نتوانید دست برداشتن از اعتباراتی که نزد قوم خود دارید من در آن باب با شما مضایقه ندارم ولکن خوب نکردید که با محمد طلب مباهله کردید و این را علامتی ساختید میان خود و او و از شهر خود بیرون آمدید به اختیار خود و این از عدم عقل شما بود و محمد قبول کرد مقصود شما را فیالحال و پیغمبران هر گاه چیزی را ظاهر ساختند تا تمام نکنند از آن بر نمیگردند. پس اگر اراده دارید که از این مباهله بر گردید و خود را از عذاب نجات بخشید پس زنهار به زودی بر گردید و با محمد صلح نمایید و او را راضی کنید و تأخیر مکنید که معامله شما به معامله قوم یونس میماند که چون آثار عذاب ظاهر شد توبه
«* بشارات صفحه 369 *»
کردند. سید و عاقب گفتند پس تو برو به نزد محمد و هر چه با او قرار دهی ما به آن راضییم ولکن پسر عمش علی را واسطه ساز و از او التماس کن که این عهد و پیمان را درست کند که محمد خاطر او را میخواهد و از گفته او بیرون نمیرود و زود بیا که خاطر ما قرار گیرد.
پس منذر روانه شد به نزد رسول خدا و گفت السلام علیک یا رسول اللّه گواهی می‌دهم که غیر از خداوند عالمیان خدایی نیست و تو و عیسی هر دو بنده خدایید و فرستاده اویید به سوی خلایق و مسلمان شد و رسالت ایشان را رسانید. پس حضرت رسول؟ص؟ حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب را فرستاد به جهت مصالحه پس حضرت امیرالمؤمنین گفت یا رسول اللّه پدر و مادرم فدای تو باد با ایشان به چه عنوان صلح کنم؟ حضرت فرمود که هر چه رأی تو اقتضاء نماید یا اباالحسن چنان کن که کرده تو کرده من است. پس حضرت امیرالمؤمنین؟ع؟ با ایشان صلح نمود که دو هزار جامه نفیس هر سال بدهند و هزار مثقال طلا بدهند نصف آن را در محرم و نصف آن را در ماه رجب. پس حضرت امیرالمؤمنین؟ع؟ هر دو را به خواری و زاری به خدمت حضرت رسول؟ص؟ آورد و خبر داد حضرت را به آن صلح که کردند و اقرار کردند نزد آن حضرت به مذلت و خواری. پس حضرت رسول؟ص؟ فرمود که قبول کردم اما اگر با من مباهله مینمودید و با اینها که در زیر عبا بودند هر آینه حق سبحانه و تعالی این وادی را بر شما آتش می‌کرد و به کمتر از یک چشم زدن آن آتش را میکشانید به سوی آن جماعت که شما در عقب خود گذاشتهاید از اهل ملت خود و همه را به آن آتش میسوخت.
پس چون رسول خدا؟ص؟ با اهل‌بیت خود مراجعت نمود به سوی مسجد خود جبرئیل نازل شد و گفت حق سبحانه و تعالی سلامت میرساند و می‌گوید که بنده من موسی به هارون و فرزندان هارون مباهله نمود با قارون دشمن خود پس حق‌تعالی
«* بشارات صفحه 370 *»
قارون را با اهل و مالش به زمین فرو برد با کسانی که اعانت قارون می‌کردند و به بزرگواری و عظمت خود قسم میخورم ای احمد که اگر تو به خود و اهل‌بیت خود مباهله مینمودید با اهل زمین و جمیع خلایق هر آینه آسمان‌ها پاره‌پاره و کوه‌ها ریزه‌ریزه میشدند و زمین فرو میرفت و قرار نمیگرفت مگر آنکه مشیت من بر خلاف آن قرار میگرفت. پس حضرت رسول؟ص؟ به سجده شکر رفت و روی خود را بر زمین گذاشت پس دست‌ها را بلند کرد تا آنکه ظاهر شد بر مردمان سفیدی زیر بغل آن حضرت و گفت شکراً للمنعم شکراً للمنعم سه مرتبه پس از حضرت رسول؟ص؟ پرسیدند از وجه سجده و از سبب خوشحالی که در روی حضرت ظاهر شده بود؟ حضرت فرمودند که شکر کردم خداوند عالمیان را به واسطه انعامی که نسبت به اهل‌بیت من کرامت فرمود پس خبر داد ایشان را به آنچه جبرئیل خبر آورده بود.
مؤلف گوید که این قصه متواتره مباهله که خاصه و عامه در اصل آن و اکثر خصوصیات آن اختلافی ندارند به وجوه شتی دلالت بر حقیت رسول خدا؟ص؟ و امامت علی مرتضی و فضیلت مجموع آل عبا علیهم الصلوة و التحیة و الثناء دارد.
اول آنکه اگر حضرت وثوق تام بر حقیت خود نمیداشت به این جرأت اقدام بر مباهله نمینمود و عزیزترین اهل خود را به دم شمشیر دعای سریع‌التأثیر گروهی که ظن حقیت ایشان را داشت یا احتمال آن می‌داد که ایشان بر حق باشند بیرون نمیآورد.
دویم آنکه خبر داد که اگر با من مباهله کنید عذاب حق‌تعالی بر شما نازل می‌شود و مبالغه در تحقق مباهله می‌نمود و اگر جزم به حقیت قول خود نمیداشت این مبالغه متضمن سعی در اظهار کذب خود بود و هیچ عاقلی چنین کاری نمی‌کند با آنکه به اتفاق آن حضرت اعقل عقلاء بود.
سیم آنکه نصاری امتناع از مباهله نمودند و اگر علم به حقیت او نداشتند بایست پروایی از نفرین آن حضرت و معدودی از اهل‌بیت او نکنند و حفظ رتبه خود
«* بشارات صفحه 371 *»
در میان قوم خود بکنند چنانچه برای رعایت این معنی اقدام بر مهالک حروب مینمودند و زنان و فرزندان و اموال خود را در معرض اسر و قتل و نهب به در میآوردند و بایست که مذلت و خواری جزیه را اختیار نکنند.
چهارم آنکه در همه این اخبار مذکور است که ایشان یکدیگر را منع از اقدام بر مباهله مینمودند و در آن ضمن می‌گفتند که حقیت او بر شما ظاهر گردید و معلوم شد بر شما که آن پیغمبر موعود است و مبعوث است بر شما و به این سبب امتناع نمودند.
پنجم از این قصه ظاهر می‌شود که حضرت امیرالمؤمنین و فاطمه و حسن و حسین صلوات الله علیهم بعد از حضرت رسالت اشرف خلق بودهاند و عزیزترین مردم بودهاند نزد حضرت رسول؟ص؟ چنانچه جمیع مخالفان و متعصبان ایشان مانند زمخشری و بیضاوی و فخر رازی و غیر ایشان به این اعتراف نمودهاند و زمخشری که از همه متعصب‌تر است در کشاف گفته است که اگر گویی که دعوت‌کردن خصم به سوی مباهله برای آن بود که ظاهر شود که او کاذب است یا خصم او و این امر مخصوص او و خصم او بود پس چه فایده داشت ضم کردن پسران و زنان در مباهله؟ جواب میگوییم که ضم‌کردن ایشان در مباهله دلالتش بر وثوق و اعتماد بر حقیت او زیاده بود از آنکه خود به تنهایی مباهله نماید زیرا که با ضم‌کردن ایشان جرأت نمود بر آنکه اعزه خود را و پاره‌های جگر خود را و محبوب‌ترین مردم را نزد خود در معرض نفرین و هلاک در آورد و اکتفاء ننمود بر خود به تنهایی و دلالت کرد بر آنکه اعتماد تمام بر دروغگو بودن خصم خود داشت که خواست که خصم او با اعزه و احبهاش هلاک گردند و مستأصل گردند اگر مباهله واقع شود و مخصوص گردانید برای مباهله پسران و زنان را زیرا که ایشان عزیزترین اهلند و به دل بیش از دیگران میچسبند و بسا باشد که آدمی خود را در معرض هلاک در آورد برای آنکه آسیبی به ایشان نرسد و به این سبب در جنگ‌ها زنان و فرزندان را با خود میبردهاند که نگریزند و به این سبب
«* بشارات صفحه 372 *»
حق‌تعالی در آیه ایشان را بر انفس مقدم داشت تا اعلام نماید که ایشان بر جان مقدمند پس بعد از این گفته است که این دلیل دليلی است که از این قوی‌تر دلیلی نمیباشد بر فضل اصحاب عبا تمام شد کلام او و هر گاه معلوم شد که ایشان اعز خلق بودهاند نزد آن حضرت بر هر عاقل ظاهر است که می‌باید ایشان بهترین خلق باشند در آن زمان بعد از آن حضرت چه معلوم است که محبت آن حضرت از بابت روابط بشریت نبود بلکه هر که نزد خدا محبوب‌تر بود آن حضرت دوست‌تر می‌داشت و هرگاه ایشان بهتر از دیگران باشند تقدم دیگران بر ایشان روا نباشد.
ششم آنکه این قصه دلالت می‌کند بر آنکه امام حسن و امام حسین فرزندان حضرت رسول؟ص؟ بودهاند زیرا که حق‌تعالی ابناءنا فرموده است و به اتفاق، حضرت به غیر از حسن و حسین پسری را داخل مباهله نکرد.
هفتم فخر رازی گفته است که شیعه از اين آیه استدلال می‌کند بر آنکه علی بن ابی‌طالب از جمیع پیغمبران به غیر از پیغمبر آخرالزمان افضل است و از جمیع صحابه افضل است زیرا که حق‌تعالی فرموده است که بخوانیم نفس‌های خود را و نفس‌های شما را و مراد از نفس نفس شریف محمد نیست زیرا که دعوت اقتضای مغایرت می‌کند و آدمی خود را نمیخواند پس می‌باید که مراد دیگری باشد و به اتفاق مؤالف و مخالف غیر از زنان و پسران کسی که از آن بــ انفسنا تعبیر کرده باشند به غیر علی بن ابی‌طالب کسی نبود پس معلوم شد که حق‌تعالی نفس علی را نفس محمد؟ص؟ گفته است و اتحاد حقیقی میان دو نفس محال است پس باید مجاز باشد و این مقرر است در اصول که حمل لفظ بر اقرب مجازات به حقیقت اولی است از حمل بر ابعد و اقرب مجازات استواء در جمیع امور و شرکت در جمیع کمالات است الا ما اخرجه الدلیل و آنچه به اجماع بیرون رفته است پیغمبری است که علی با او در آن شریک نیست پس در کمالات دیگر شریک باشند و از جمله کمالات حضرت
«* بشارات صفحه 373 *»
رسول؟ص؟ آن است که او افضل است از سایر پیغمبران و از جمیع صحابه پس حضرت امیر نیز باید که افضل از سایر صحابه و از سایر پیغمبران بوده باشد. و بعد از آنکه فخر رازی این دلیل را به وجه مبسوطی از بعضی از علماء شیعه نقل کرده است گفته است که جوابش آن است که چنانچه اجماع منعقد است بر آنکه محمد؟ص؟ افضل از علی است اجماع منعقد است بر آنکه پیغمبران افضلند از غیر پیغمبران و در باب افضلیت بر صحابه جوابی نگفته است زیرا که در آنجا جوابی نداشت.
و این جواب که در باب پیغمبران گفته است نیز بطلانش ظاهر است زیرا که شیعه این اجماع را قبول ندارند و میگویند که اگر می‌گوید که اهل سنت اجماع کردهاند اجماع ایشان به تنهایی چه اعتبار دارد و اگر می‌گوید که جمیع امت اجماع کردهاند مسلّم نیست زیرا که اکثر علمای شیعه را اعتقاد آن است که حضرت امیر و سایر ائمه؟عهم؟ افضلند از سایر پیغمبران و احادیث مستفیضه بلکه متواتره از ائمه خود در این باب روایت کردهاند.
هشتم آنکه اکثر روایات خاصه و عامه مشتمل است بر آنکه حضرت رسول؟ص؟ فرمود که این گروه که من به مباهله آوردهام گرامیترین خلقند نزد خدا بعد از من. و بدان که سایر احادیث مباهله و تفصیل و دلائل مذکوره در کتاب فضائل حضرت امیرالمؤمنین؟ع؟ مذکور خواهد شد ان‌شاءالله تعالی و در این مقام به همین‌قدر اکتفاء مینماییم و برای طالب حق همین مقدار کافی است و الله یهدی الی سواء السبیل.
بشارات
مرحوم سید هاشم؟رح؟ در کتاب معالم‌الزلفی نقل می‌کند از کتاب ابی‌مخنف و کتاب ابن‌فارس و کتاب شیخ رجب برسی که روایت کردهاند از جابر بن عبدالله انصاری که گفت پرسیدم از رسول خدا؟ص؟ از میلاد علی بن ابی‌طالب؟ع؟ پس آن حضرت فرمود آه آه تعجب کن عجبی از خبر مولودی که تولد کرده بر سنت مسیح،
«* بشارات صفحه 374 *»
به درستی که خدا خلق کرد او را نوری از نور من و خلق کرد مرا نوری از نور او و هر دوی ما نور واحدی بودیم و خلق شدیم پیش از آنکه آسمانی بنا شده باشد و زمینی پهن شده باشد و پیش از آنکه طولی و عرضی و ظلمتی و نوری و دریایی و آبی و هوائی خلق شده باشد به پنجاه هزار سال پس به درستی که خدای عزوجل تسبیح کرد نفس خود را پس تسبیح کردیم او را و تقدیس کرد ذات خود را پس تقدیس کردیم او را و تمجید کرد عظمت خود را پس تمجید کردیم او را پس قبول کرد خدا تسبیح و تقدیس و تمجید ما را پس خلق کرد از تسبیح من آسمان را پس نگاه داشت آن را و زمین را پس مسطح کرد آن را و خلق کرد از تسبیح من دریاها را پس عمیق کرد آنها را و خلق کرد از تسبیح علی بن ابی‌طالب ملائکه مقربین را پس جمیع آنچه تسبیح کردند ملائکه از برای علی و شیعه او است تا روز قیامت ای جابر به درستی که خداوند کشید ما را پس انداخت ما را در صلب آدم؟ع؟ اما من پس قرار گرفتم در جانب راست او و اما علی پس قرار گرفت در جانب چپ آدم پس به درستی که خدای عزوجل نقل کرد ما را از صلب آدم در اصلاب طاهره پس نقل نکرد مرا از صلبی به سوی صلبی مگر آنکه علی را با من نقل می‌کرد پس همیشه به همین نسق منتقل شدیم تا آنکه ما را در صلب عبدالمطلب ظاهر کرد پس نقل کرد مرا در صلب طاهری که عبدالله بود و سپرد مرا در بهتر رحمی و او آمنه بود پس طالع کرد خدا علی را از صلب طاهری و او ابوطالب بود و سپرد او را در بهتر رحمی و او فاطمه بنت اسد بود. پس چون من ظاهر شدم مضطرب شدند ملائکه و ناله و زاری کردند و گفتند ای خدای ما و ای سید ما چه شد ولی تو علی که نمیبینیم او را به همراه نور ازهر تو محمد؟ص؟؟ پس فرمود خدا که من داناترم به ولی خودم از شما و مهربان‌ترم از شما به او پس طالع و ظاهر فرمود خدای عزوجل علی را از پشت طاهری و بهتر صلبی از بنی‌هاشم.
پس پیش از آنکه در رحم قرار گیرد بود در آن زمان مردی که زاهد و عابد بود که او
«* بشارات صفحه 375 *»
را مثرم بن رعیب بن شیقبان می‌گفتند و یکی از عباد بود که دویست و هفتاد سال عبادت کرده بود و هرگز حاجتی از خداوند نطلبیده بود به درستی که خدای عزوجل ساکن کرده بود در قلب او حکمت را و الهام کرده بود به او حسن طاعت پروردگار خود را پس از خدا مسئلت کرد که به او بنمایاند ولی خود را پس خدای تعالی فرستاد ابوطالب را نزد او پس چون مثرم دید او را از جای برخاست و سر او را بوسید و نشانید او را رو به روی خود پس گفت تو کیستی رحمت کند تو را خدای تعالی؟ ابوطالب گفت مردی هستم از تهامه. مثرم گفت از کدام طایفه؟ فرمود از عبدمناف پس فرمود از هاشم. پس مثرم از جای خود جست و سر او را دوباره بوسید و گفت الحمدلله الذی لم‌یمتنی حتی ارانی ولیه پس گفت بشارت باد تو را ای ابوطالب پس به درستی که علی اعلی الهام کرده به من الهامی که در آن بشارت تو است. ابوطالب گفت چیست آن بشارت؟ عابد گفت ولدی متولد می‌شود از صلب تو که ولی خدای عزوجل و امام متقین و وصی رسول رب العالمین است. پس به درستی که تو او را خواهی یافت پس سلام مرا به او برسان و بگو به او که مثرم سلام می‌کند بر تو و شهادت می‌دهد که لا اله الّا الله و ان محمداً رسول‌اللّه؟ص؟ به او تمام می‌شود نبوت و پیغمبری و به علی تمام می‌شود وصیت. پس ابوطالب گریست و گفت اسم آن مولود چیست؟ مثرم گفت اسم او علی است. ابوطالب گفت حقیقت آنچه خبر می‌دهی نمیدانم مگر آنکه به برهان مبینی بر من ظاهر کنی. مثرم گفت چه اراده داری؟ ابوطالب گفت که میخواهم بدانم که آنچه میگویی از جانب خدا است و حق است و به الهام الهی است که خبر می‌دهی. مثرم گفت چه می‌خواهی که از خدای تعالی سؤال کنم از برای تو که در همین مکان به تو انعام کند؟ ابوطالب گفت که میخواهم طعامی از بهشت در همین ساعت. پس راهب مسئلت کرد از پروردگار خود. جابر گفت که رسول خدا؟ص؟ فرمود که هنوز دعای او تمام نشده بود که طبقی حاضر شد که در آن
«* بشارات صفحه 376 *»
خوشهای از خرما و انگور و اناری بود. پس مثرم آن طبق را نزد ابوطالب گذاشت و ابوطالب انار را تناول فرمود. پس حرکت کرد در همان ساعت و رفت به سوی فاطمه بنت اسد پس چون سپرد آن نور را در فاطمه زلزله عظیمی ظاهر شد و زمین می‌لرزید به شدت و آرام نمیگرفت تا هفت روز تا آنکه اضطراب عظیمی روی داد بر قریش پس به فزع آمدند و گفتند خدایان و بت‌های خود را ببرید به بالای کوه ابوقبیس تا برویم و از آنها بخواهیم که زمین را از برای ما ساکن کنند. پس چون مجتمع شدند نزد کوه ابوقبیس و آن کوه به طوری متحرک بود و می‌لرزید که بت‌های ایشان در سر کوه ثابت نماندند و همه به رو در افتادند و قریش با اضطراب تمام مأیوس شدند از سکون زمین و گفتند که طاقت از ما رفع شده. پس ابوطالب صعود فرموده و به آن کوه بالا رفت و به ایشان فرمود که ایها الناس بدانید به درستی که خدای عزوجل در این شب خلقی خلق فرمود که اگر اطاعت نکنید او را و اقرار نکنید به طاعت او و شهادت ندهید به امامت او که مستحق آن است، این زلزله ساکن نخواهد شد تا آنکه در تهامه ساکنی در روی زمین باقی نماند ایشان گفتند ای ابوطالب ما به قول تو قائل میشویم و مخالفت نمیکنیم پس ابوطالب گریان شد و دست‌های خود را بلند کرد و گفت الهی و سیدی اسألک بالمحمدیة المحمودة والعلویة العالیة و الفاطمیة البیضاء الا تفضلت علی تهامة بالرحمة و الرأفة. پس آن زلزله رفع شد.
جابر گفت که رسول اللّه؟ص؟ فرمود به حق آن کسی که شکافته حبه را که میروید و خلق کرده جنبندگان را که عرب مینوشتند این کلمات را و میخواندند آنها را در نزد شداید و بلاهایی که به ایشان میرسید در جاهلیت و نمیدانستند معنی آنها را و نمیشناختند حقیقت آنها را تا آنکه متولد شد علی بن ابی‌طالب؟ع؟ پس چون در شب ولادت آن حضرت زمین نورانی شد و ستارگان دو چندان به نظر میآمدند پس عرب دیدند آنها را و تعجب کردند پس بعضی از ایشان بر بعضی صیحه زدند و
«* بشارات صفحه 377 *»
می‌گفتند که به تحقیق که حادثهای در آسمان واقع شده آیا نمیبینید اشراق آسمان و ضیاء و روشنی آن را و مضاعف شدن ستارگان را در آسمان. پس ابوطالب بیرون آمد و در کوچه و بازار و هر جایی میگردید و به ایشان میفرمود که ایها الناس متولد شد در این شب در میان کعبه حجت الهی و ولی او پس مردم از او میپرسیدند که سبب اشراق و نور آسمان چیست؟ پس به ایشان فرمود که بشارت باد شما را پس به تحقیق که تولد کرد در این شب ولیی از اولیای خدا که ختم می‌شود به وجود او جمیع خیر و بر طرف می‌شود به او جمیع شر و به وجود او اجتناب می‌شود از شرک و شبهات و دائماً از این قبیل فرمایشات را میفرمود تا صبح شد. پس داخل خانه کعبه شد و این اشعار را میخواند:
| یا ربّ ربّ الغسق الدّجیّ | والقمر المبتلج المُضی | |
| بیّن لنا من حکمک المقضیّ | ما ذا تریٰ فی اسم ذا الصبیّ |
پس شنید که هاتفی می‌گوید:
| خصصتما بالولد الزکیّ | و الطاهر المنتجب الرضیّ | |
| ان اسمه من شامخ علیّ | علیّ اشتق من العلیّ |
پس چون شنید این سخن را از خانه کعبه بیرون آمد و غائب شد از قوم چهل روز. جابر گفت پس عرض کردم یا رسول‌اللّه بر تو باد سلام در کجا بود ابوطالب در مدت این چهل روز؟ فرمود که رفت به سوی مثرم تا او را بشارت دهد به تولد علی؟ع؟ در کوه لُکام پس اگر یافت او را که مرده است انذار کند او را. پس جابر عرض کرد که یا رسول‌اللّه چه میدانست قبر مثرم کجا است و چگونه او را انذار کرد؟ پس فرمود ای جابر بپوشان و کتمان کن آنچه را که میشنوی به درستی که آن سرّی است از امر الهی که مکنون است و علمی است از او که مخزون است به درستی که مثرم وصف کرده بود از برای ابوطالب کهفی را که در آن کوه لکام بود و گفته بود که تو مرا در آنجا خواهی
«* بشارات صفحه 378 *»
یافت زنده یا مرده. پس چون ابوطالب به آن کهف داخل شد مثرم را یافت که مرده است و جسد او به مدرعه او پیچیده است و در آنجا کشیده شده و دید در آنجا دو مار را که یکی سفیدتر بود از ماه و یکی سیاه‌تر بود از شب تار و آن دو مار حراست می‌کردند جسد او را که آسیبی به او نرسد. پس چون دیدند ابوطالب را پنهان شدند در کهف. پس ابوطالب داخل شد و گفت السلام علیک یا ولی الله و رحمة الله و برکاته پس زنده کرد خدای تبارک و تعالی به قدرت خود مثرم را و برخاست و ایستاد و مسح کرد صورت خود را و می‌گفت اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و اشهد ان محمداً رسول اللّه و ان علیاً ولی الله و هو الامام بعده.
پس مثرم گفت بشارت ده مرا ای ابوطالب پس به تحقیق که قلب من متعلق است به دوستی تو و قدوم تو از جانب خدا پس ابوطالب گفت بشارت باد تو را پس به درستی که علی طالع شد به سوی زمین. مثرم گفت پس چه بود علامتی که در شب ولادت او ظاهر شد بگو به من به تمام‌تر بیانی که در آن شب دیدی. ابوطالب گفت بلی مشاهده کردم پس چون ثلثی از شب گذشت گرفت فاطمه بنت اسد را چیزی که می‌گیرد زن‌ها را در وقت زاییدن. پس گفتم به او که چه می‌شود تو را ای سیده زنان؟ گفت مییابم در خود اثر زاییدن را پس خواندم بر او اسم‌های الهی را که در آنها نجات است. پس ساکن شد به اذن خدای تعالی پس گفتم به او که می‌آورم از برای تو از زن‌هایی که دوست تواَند تا اعانت کنند تو را. فاطمه گفت اختیار با تو است پس جمع شدند زن‌ها نزد او پس در آن هنگام شنیدم که هاتفی از وراء خانه گفت باز ایست ای ابوطالب از اجتماع این زن‌ها پس به درستی که ولی خدا را مس نمی‌کند مگر دست‌های مطهره بی‌گناه پس هنوز صوت هاتف منقطع نشده بود که ناگاه آمد محمد بن عبدالله پسر برادرم پس آن زن‌ها را دور کرد و بیرون کرد از خانه کعبه. ناگاه چهار زن داخل شدند بر او و لباس‌های ایشان از حریر سفید بود و بوی ایشان نیکوتر از مشک بود
«* بشارات صفحه 379 *»
و گفتند به او که السلام علیک یا ولیة الله پس جواب سلام ایشان را داد پس نشستند در مقابل او و با ایشان بود عطردانی از نقره پس نگذشت مدتی مگر کم که تولد کرد امیرالمؤمنین؟ع؟ پس چون تولد کرد رفتم نزد او پس دیدم طالع شده و سجده کرده بر روی زمین و می‌گوید اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمداً رسول اللّه ختم می‌شود به او نبوت و به من ختم می‌شود وصیت. پس یکی از آن زن‌ها برداشت او را از روی زمین و در دامن گذاشت پس چون او را برداشت نظر کرد به صورت او و ندا کرد به زبان فصیح که السلام علیک یا اماه. جواب داد که علیک السلام ای فرزند پس آن حضرت گفت که چون است احوال پدرم؟ جواب داد که او در نعمت‌های الهی غوطه میزند پس چون این سخن را از او شنیدم نتوانستم خودداری کنم. گفتم ای فرزند آیا من پدر تو نیستم؟ فرمود بلی ولکن من و تو از صلب آدم هستیم و این زن هم مادر من حوّا است پس چون این را شنیدم از حیا چشم خود را گرفتم و سر و صورت خود را به ردای خود پوشانیدم و در گوشه خانه کعبه قرار گرفتم به جهت حیای از حوا؟عها؟. پس نزدیک او شد زنی دیگر و با او بود عطردانی مملو از مشک. پس گرفت علی؟ع؟ را پس چون آن حضرت نظر کرد به صورت آن زن گفت السلام علیک یا اختی پس جواب داد که السلام علیک یا اخی. پس آن حضرت فرمود که چگونه است حال عمّ من؟ جواب داد که به خیر است و او سلام به تو رسانید. پس ابوطالب گفت ای فرزند این زن کیست و کیست عمّ تو؟ پس فرمود اما این زن پس مریم دختر عمران است و عمّ من عیسی؟ع؟ است پس او را معطر کرد به عطری که همراه داشت در عطردان. پس گرفت او را زنی دیگر و پیچید او را در جامه‌ای که با او بود ابوطالب گفت اگر او را شسته بودیم آسایش او بهتر بود و عادت عرب این بود که اطفال را بعد از تولد میشستند پس آن زن‌ها گفتند به او که این فرزند طاهر و مطهر است و نمیچشاند خدا به او حرّ حدید را مگر بر دست مردی که دشمن میدارد او را خدای تعالی و دشمن میدارند او را ملائکه
«* بشارات صفحه 380 *»
آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها و او شقیترین اشقیاء است. پس گفتم به آنها که او کیست؟ گفتند ابن‌ملجم لعنة الله علیه و او قاتل آن حضرت است در کوفه در سی سال بعد از وفات محمد؟ص؟. ابوطالب گفت که من مشغول استماع سخن آن زن‌ها بودم پس گرفت او را محمد بن عبدالله پسر برادرم و گذارد انگشت خود را در دهن او و تکلم کرد با او و پرسید از او هر چیزی را پس تکلم کرد و جواب داد و تکلم کردند به اسراری چند که در میان خود داشتند. پس آن زن‌ها غائب شدند و من ندیدم آنها را و در دل گفتم چه بود آن دو زن دیگر را هم میشناختم. پس آن حضرت فرمود که ای پدر اما آن زن اولی مادرم حوا بود و اما دویمی که مرا معطر ساخت مریم دختر عمران بود و اما آن که مرا در جامه پیچید آسیه بود و اما صاحب عطردان پس مادر موسی بود. پس آن حضرت به ابوطالب گفت ملحق شو و برو نزد مثرم و بشارت ده او را و خبر بده به او آنچه را که دیدی پس به درستی که می‌یابی او را در فلان کهف در فلان موضع. پس چون فارغ شد از مکالمه با پسر برادرم و از مکالمه با من برگشت به حال طفولیت. پس آمدم به سوی تو ای مثرم و خبر دادم تو را و شرح دادم از برای تو تمام حکایت و قصه را از اول تا آخر آنچه دیده بودم ای مثرم. ابوطالب گفت که چون مثرم شنید از من این قصه را گریست گریستن شدیدی و ساعتی در فکر بود پس ساکن شد و به پشت خوابید پس سر خود را پوشید و گفت تمام بدن مرا تو بپوشان به زیادتی مدرعه من پس او را پوشانیدم به زیادتی مدرعه او و دراز کشید پس در آن هنگام فوت شد مثل سابق پس تا سه روز در آنجا ماندم و هر چه سخن میگفتم با او جواب نمیداد پس وحشت کردم و آن دو مار بیرون آمدند و گفتند برگرد به سوی ولی خدا که تو مستحق صیانت و حفظ او هستی و کسی دیگر مثل تو نیست در حفظ او. پس گفتم به آنها که شما کیستید؟ گفتند ما عمل صالح او هستیم خلق کرده است خدا ما را به این صورتی که میبینی که دور کنیم از او اذیت‌ها را در شب و روز تا روز قیامت پس چون قیامت بر پا
«* بشارات صفحه 381 *»
شد یکی از ما از پیش روی و یکی دیگر از پشت سر دلیل او هستیم به سوی بهشت پس منصرف شد ابوطالب به سوی مکه.
گفت جابر بن عبدالله که فرمود رسول‌خدا؟ص؟ که به تحقیق شرح کردم برای تو آنچه را که پرسیدی و واجب است که آن را حفظ کنی و فراموش نکنی پس به درستی که از برای علی در نزد خدا منزلت جلیله و عطاهای جزیلهای است به قدری که تمام ملائکه مقربین و انبیاء مرسلین احاطه به آنها نتوانند نمود و دوستی او واجب است بر هر مسلمی پس به درستی که او قسیم جنت و نار و قسمت کننده بهشت و جهنم است نمیگذرد احدی از صراط مگر به برائتی از دشمنان علی بن ابی‌طالب علیه الصلوة و السلام.
بشارات
مرحوم سید هاشم؟رح؟ در معالم‌الزلفی فرموده که محمد بن علی بن شهرآشوب در کتاب نخبه خود روایت کرده از حسن بن محبوب از حضرت صادق؟ع؟ مختصری را و شیخ طوسی در مجالس خود به اسناد او از عایشه و به اسناد خود از انس بن مالک از عبدالله بن عباس و به اسناد خود از حضرت ابی‌عبدالله جعفر بن محمد؟عهما؟ از آباء کرام خود؟عهم؟ روایت می‌کند که فرمود: عباس بن عبدالمطلب و یزید بن قعنب نشسته بودند در میان طایفهای از بنی‌هاشم و طایفهای از بنی‌عبدالعزی در مقابل خانه خدا کعبه معظمه ناگاه آمد فاطمه بنت اسد بن هاشم مادر امیرالمؤمنین؟ع؟ در سر نه ماه تمام که از حمل او گذشته بود و به تحقیق که درد زه او را گرفته بود پس نظر کرد به سوی آسمان و گفت ای پروردگار من به درستی که من مؤمنه هستم به تو و به آنچه بیاورد از جانب تو رسول تو و به کل پیغمبری از پیغمبران تو و به کل کتابی که تو آن را نازل کردهای و به درستی که من مصدّقه هستم به کلام جدم ابراهیم خلیل و به درستی که او بنا کرد خانه قدیم تو را پس سؤال می‌کنم تو را به حق این خانه و به حق آن کسی
«* بشارات صفحه 382 *»
که آن را بنا کرد و به حق این فرزندی که در شکم دارم که با من سخن می‌گوید و انس می‌دهد مرا به حدیث خود و من یقین دارم که او یکی از آیات تو است و یکی از دلالات تو است مگر آنکه آسان کنی بر من زاییدن را. عباس بن عبدالمطلب و یزید بن قعنب گفتند که چون تکلم کرد فاطمه بنت اسد و خواند این دعا را دیدیم که خانه کعبه از پشت شکافته شد و فاطمه داخل شد و غائب شد از دیده‌های ما پس برگشت آن موضعی که شکافته شد به حالت اول و دیوار به هم متصل شد باذن الله. پس خواستیم که در خانه را بگشاییم که بعضی از زن‌ها بروند نزد او پس نتوانستیم که در خانه را بگشاییم پس دانستیم که این امری است از جانب خدای تعالی و باقی ماند فاطمه در میان خانه سه روز و اهل مکه با یکدیگر سخن می‌گفتند در کوچه و بازار و زن‌های مکه در خانه‌ها از این امر غریب گفتگو می‌کردند. عباس گفت که سه روز گذشت همان موضعی که از پشت خانه گشوده شده بود باز گشوده شد پس بیرون آمد فاطمه و علی بر روی دو دست او بود پس گفت ای معاشر مردم به درستی که خدای عزوجل برگزید مرا از خلق خود و فضیلت داد مرا بر برگزیدگان خود از زن‌های گذشته و به تحقیق که برگزید آسیه بنت مزاحم را پس به درستی که او عبادت می‌کرد خدا را در پنهان در موضعی که محبوب نبود در آن عبادت‌کردن مگر در حال اضطرار و به درستی که مریم دختر عمران ترسید و آسان کرد بر او تولد عیسی را پس جنبانید جذع نخل خشکیده را در بیابان تا آنکه ساقط شد رطب تازه و به درستی که مرا برگزید خدای تعالی و فضیلت داد مرا بر ایشان و بر هر زنی که گذشته است از زن‌های عالمین چرا که تولید کردم در میان بیت عتیق خداوند و در آنجا بودم تا سه روز و خوردم از میوه‌های بهشت و رزق‌های بهشتی. پس چون خواستم که بیرون آیم از خانه کعبه و فرزندم بر روی دو دستم بود هاتفی صدا زد مرا و گفت ای فاطمه بنام فرزند خود را علی پس من علی اعلی هستم و به درستی که من خلق کرده‌ام او را از قدرت و عز جلال و قسط عدل خود
«* بشارات صفحه 383 *»
و اشتقاق کرده‌ام اسم او را از اسم خود و تأدیب کرده‌ام او را به ادب خود و او است اول کسی که اذان گوید بر بام خانه من و بشکند اصنام و بت‌ها را و سرنگون کند و تعظیم و تهلیل کند مرا و او است امام بعد از حبیب من و نبی من و برگزیده من از میان خلق من محمد رسول من و وصی او است پس خوشا به حال کسی که دوست دارد او را و یاور او باشد و ویل از برای کسی که عصیان کند و واگذارد او را و انکار کند حق او را. پس چون ابوطالب او را دید مسرور شد و علی گفت السلام علیک یا ابة و رحمة الله و برکاته پس داخل شد رسول خدا؟ص؟ و چون داخل شد به حرکت در آمد امیرالمؤمنین؟ع؟ و به روی او خندید و گفت السلام علیک یا رسول اللّه و رحمة الله و برکاته پس تنحنح کرد به اذن خدای تعالی و گفت بسم الله الرحمن الرحیم، قد افلح المؤمنون الذین هم فی صلوتهم خاشعون الی آخر الآیات. پس رسول خدا؟ص؟ فرمود رستگار میشوند به تو و حضرت امیر تمام آیه را خواند تا یرثون الفردوس هم فیها خالدون پس رسول خدا؟ص؟ فرمود انت والله امیرهم تمیرهم من علومک فیمتارون و انت والله دلیلهم و بک یهتدون.
پس گفت رسول اللّه؟ص؟ به فاطمه برو به سوی عموی او حمزه و بشارت ده او را به تولد او پس فاطمه عرض کرد که اگر من بروم که او را شیر می‌دهد؟ حضرت فرمود که من او را شیر می‌دهم. فاطمه عرض کرد که تو او را شیر می‌دهی؟ حضرت فرمود نعم و ذلک قوله تعالی فانفجرت منه اثنتا عشرة عیناً پس نامیده شد آن روز روز ترویه. پس چون بر گشت فاطمه بنت اسد دید نوری را که از حضرت امیر مرتفع شده تا به آسمان. جابر گفت پس فاطمه حضرت امیر؟ع؟ را پیچید به قماط و قنداقی پس حضرت قماط را از هم درید پس فاطمه او را به دو قماط پیچید پس حضرت آن دو را درید پس فاطمه او را به سه قماط پیچید پس حضرت هر سه را درید پس فاطمه او را در چهار قماط پیچید از پارچه مصر چون محکم بود پس حضرت همه را درید پس فاطمه او را به پنج قماط دیباج پیچید به جهت استحکام دیباج پس حضرت همه را درید پس
«* بشارات صفحه 384 *»
فاطمه؟عها؟ به شش دیباج و یک پوست او را پیچید پس حضرت تمطی کرد و جمیع آن هفت را پاره کرد باذن الله تعالی پس آن حضرت فرمود ای مادر دست‌های مرا مبند به درستی که من محتاجم که تبصبص و خضوع کنم از برای خدا با انگشت خود. پس ابوطالب گفت نزد دیدن این امور عجیبه که زود باشد که شأن او ظاهر شود. پس چون روز دویم داخل شد رسول خدا؟ص؟ بر فاطمه؟عها؟ پس چون حضرت امیر؟ع؟ دید آن حضرت را سلام کرد بر آن حضرت و خندید و اشاره کرد که مرا بگیر و سیراب کن از آنچه در روز گذشته دادی پس برداشت او را رسول خدا؟ص؟ پس فاطمه گفت عرفه و رب الکعبة پس به جهت قول فاطمه آن روز را عرفه گفتند یعنی امیرالمؤمنین شناخت رسول خدا؟ص؟ را پس چون روز سیم شد و آن روز دهم ذیحجه بود ابوطالب اذن عامی به مردم داد و فرمود همه حاضر شوید به ولیمه فرزند من علی و نحر کرد سیصد شتر و ذبح کرد هزار گاو و گوسفند و آماده کرد ولیمه عظیمهای و گفت ای معاشر ناس آگاه باشید هرکس بخواهد طعام ولیمه فرزندم علی را پس بیایید و طواف کنید خانه کعبه را سبعاً سبعاً یعنی هفت دور هفت دور و بعد داخل شوید و سلام کنید بر فرزندم علی پس به درستی که خدا او را شرف داده و به جهت فعل ابوطالب شریف شد روز نحر.
بشارات
مرحوم سید هاشم؟رح؟ در معالم‌الزلفی از کتاب امالی صدوق نقل می‌کند و از کتاب روضة‌الواعظین ابن‌فارسی نیز نقل می‌کند که گفت لیث بن سعد که گفتم به کعب و او نزد معاویه بود که چگونه یافتهاید تولد پیغمبر را و آیا یافتهاید از برای عترت او فضلی را؟ پس کعب ملتفت شد به سوی معاویه که ببیند او میل دارد که چیزی بگوید پس بر زبان معاویه جاری شد که بیاور ای ابا اسحاق رحمک الله آنچه در نزد تو است. پس کعب گفت من هفتاد و دو کتاب خواندهام که کل آنها از آسمان نازل شده و خواندهام صحف دانیال را کل آن را و یافتهام در کل آنها ذکر مولد پیغمبر و مولد
«* بشارات صفحه 385 *»
عترت او را و به درستی که اسم او معروف است و به درستی که تولد نکرده پیغمبری هرگز که ملائکه بر او نازل شوند سوای عیسی و احمد؟عهما؟ و موکل نشدند ملائکه به زنی که حامله باشد به غیر مریم مادر مسیح و آمنه مادر احمد و بود علامت او که چون شب حمل آمنه به پیغمبر؟ص؟ شد ندا کرد منادی در آسمان‌ها که بشارت باد شما را که آمنه حامله شد به احمد و همچنین در زمین‌ها این بشارت را دادند حتی در دریاها و باقی نماند جنبندهای آن روز در زمین و نه مرغی که پرواز کند مگر آنکه دانست مولد آن حضرت را و هر آینه به تحقیق که بنا شد در بهشت در شب تولد آن حضرت هفتاد هزار قصر از یاقوت سرخ و هفتاد هزار قصر از مروارید تر و گفته می‌شود که اینها قصرهای ولادتند و به این جهت تمام بهشت به خود میبالند و گفته می‌شود به آنها به حرکت در آیید و خود را زینت کنید به جهت آنکه پیغمبر موعود تولد کرد پس بهشت بخندید در آن روز پس خندان بماند تا روز قیامت و به تحقیق که رسیده است به من اینکه یک ماهیی از ماهی‌های دریاها که گفته می‌شود طُموسا و آن سید ماهیان است از برای او است هفتصد هزار دنباله که بر پشت آن ماهی راه میروند هفتصد هزار گاو که هر یک از آن گاوها بزرگ‌تر است از دنیا و از برای هر گاوی هفتصد هزار شاخ است از زمرد سبز که احساس سنگینی و ثقل آن شاخ‌ها را نمی‌کند از بس که خود آن بزرگ است و در شب تولد آن حضرت از شدت فرح و خوشحالی به حرکت در آمد و اگر نه آن بود که خدای تعالی او را ساکن کرد هر آینه تمام زمین‌ها را خراب می‌کرد به طوری که بلندی و پستی در آن باقی نماند و هر آینه به تحقیق که به من رسیده است که در روز تولد آن حضرت باقی نماند کوهی مگر آنکه ندا کرد به کوه دیگر که بشارت باد تو را به تولد آن حضرت و گفت لا اله الا الله و هر آینه به تحقیق که خضوع کردند تمام کوه‌ها از برای کوه ابی‌قبیس به جهت کرامت محمد؟ص؟ و هر آینه به تحقیق که تقدیس کردند درختان تا چهل روز به انواع شاخه‌های خود و ثمرهای خود به جهت شادمانی
«* بشارات صفحه 386 *»
شب تولد آن حضرت و هر آینه به تحقیق که زده شد در میان آسمان و زمین هفتاد عمود از انواع نورها که شبیه نبود هیچ یک از آن عمودها به دیگری و هر آینه به تحقیق که بشارت داده شد آدم؟ع؟ به شب تولد آن حضرت پس حسن او زیاده شد هفتاد برابر و آدم؟ع؟ تا آن وقت هنوز تلخی جان کندن در کام او بود و به آن بشارت رفع آن تلخی از او شد و هر آینه به تحقیق که رسیده است به من که به درستی که حوض کوثر در بهشت به حرکت در آمد پس بیرون انداخت از میان خود هفتصد هزار قصر از در و یاقوت از برای نثار شب تولد محمد؟ص؟ و هر آینه به تحقیق که مذمت شد ابلیس و مقید کردند او را و در حبس انداختند تا چهل روز و هر آینه به تحقیق که اصنام و بت‌ها کل آنها سرنگون شدند و صیحه زدند و روگردان شدند و هر آینه به تحقیق که شنیده شد صوتی از خانه کعبه به قریش که آمد شما را بشیر و آمد شما را نذیر که با او است عزّ ابد و ربح و سود اکبر و او است خاتم پیغمبران و یافتهایم در کتب آسمانی که به درستی که عترت آن حضرت بهتر از جمیع مردمند و یافتهایم اینکه همیشه مردم در امان از عذاب خواهند بود مادامی که یکی از ایشان در دنیا راه برود. پس معاویه گفت ای ابا اسحاق کیست عترت او؟ کعب گفت اولاد فاطمه؟عهم؟ پس معاویه رو ترش کرد و لب‌های خود را به دندان گزید و شروع کرد با ریش خود بازی کردن. پس کعب گفت به درستی که ما یافتهایم صفت فرخین مستشهدین را و آن دو فرخ دو فرزند فاطمهاند میکشد آن دو را بدترین خلق. معاویه گفت که کیست کشنده آنها؟ کعب گفت مردی از قریش پس برخاست و گفت برخیزید.
بشارات
حدیثی در کتاب منسوب به ابیالفضل شاذان بن جبرئیل قمی به نظر رسید و چون این حدیث را در سایر کتب هم دیده بودم لهذا نقل می‌کنم و آن را کالمتواترات نزد خود می‌دانم اگر چه شاید از برای بعضی متواتر نباشد. باری در آن کتاب از سلیم بن
«* بشارات صفحه 387 *»
قیس روایت می‌کند که او گفت که از صفین آمدیم با علی بن ابی‌طالب؟ع؟ پس فرود آمدند لشکر آن حضرت نزدیک دیر راهبی نصرانی پس بیرون آمد از دیر به سوی ما شیخی جمیل الوجه حسن الهیئة و السمت و با او بود کتابی که در دست داشت. پس شروع کرد در تفحص و تصفح مردم و به هر کس نظری می‌کرد و میگذشت تا آنکه آمد نزد امیرالمؤمنین؟ع؟ پس سلام کرد بر او به خلافت یعنی گفت السلام علیک یا خلیفة الرسول؟ص؟ و گفت به درستی که من مردی هستم از نسل مردی از حواری عیسی بن مریم؟عهما؟ و آن مرد از افضل حواری دوازده‌گانه بود و محبوب‌ترین ایشان بود نزد عیسی و او را برگزیده بود و به او وصیت کرده بود عیسی بن مریم؟عهما؟ و به او داده بود کتاب‌های خود را و علم و حکمت خود را پس همیشه اهل‌بیت او بر دین او بودند و متمسک به ملت او بودند پس تبدیل و تغییر ندادند آن کتاب‌ها را و زیاد و کم نکردند آنها را و آن کتاب‌ها نزد من است که املاء کرده عیسی آنها را و نوشتهاند پیغمبران به دست‌های خود. در آن کتاب است که مردم چه خواهند کرد و چه خواهد شد و چند پادشاه خواهند بود و هر یک چقدر مملکت دارند و چقدر سلطنت میکنند در هر زمان هر ملکی و پادشاهی و در آن کتاب می‌گوید که پس به درستی که خدای تعالی میفرستد و مبعوث می‌کند مردی را از عرب از اولاد اسماعیل بن ابراهیم خلیل‌الرحمن از زمین تهامه از قریهای که آن را مکه میگویند و آن مرد مبعوث را احمد مینامند و از برای او است دوازده اسم پس ذکر کرده روز مبعث و روز تولد او را و مهاجرت او را و ذکر کرده که کی با او مقاتله می‌کند و کیست که او را یاری و نصرت می‌کند و کیست که با او دشمنی می‌کند و ذکر کرده که آن حضرت چقدر عمر می‌کند و ذکر کرده که چه حادث می‌شود بعد از رحلت او و چه حادثهای روی می‌دهد بعد از او بر امت او که متفرق میشوند به فرقه‌های مختلفه و اختلاف میکنند و در آن کتاب است اسم هر امام راهنمای به سوی حق و اسم هر امام گمراه تا زمانی که عیسی از آسمان فرود آید
«* بشارات صفحه 388 *»
و در آن کتاب است که چهارده نفر از بزرگان از اولاد اسماعیل بن ابراهیم خلیل الرحمن برگزیدگان خدای تعالی هستند از میان خلق و خدا ولی کسی است که ولی آن برگزیدگان او است و دشمن کسی است که با ایشان دشمنی کند پس کسانی که اطاعت کنند ایشان را اطاعت کردهاند خدا را و کسی که اطاعت کند خدا را پس به تحقیق که مهتدی است و هدایت یافته و کسی که اعتصام جوید به طاعت ایشان رضای خدا در آن است و معصیت ایشان معصیت خدا است و نوشته شدهاند در آن کتاب به اسم‌های ایشان و نسب‌های ایشان و صفت‌های ایشان و چقدر عمر می‌کند هر یک از ایشان بعد از دیگری و در آن کتاب است که کدام یک پنهان می‌کند دین خود را و کتمان می‌کند آن را از قوم خود و کدام یک ظاهر می‌کند دین خود را و کدام یک مالک می‌شود و مطیع او میشوند مردم تا زمانی که عیسی فرود آید از آسمان بر آخر ایشان پس عیسی نماز کند در عقب او در صف جماعتی که به او اقتدا کنند پس اول آن برگزیدگان افضل ایشان و آخر ایشان از برای او است اجرهای ایشان و اجرهای کسانی که اطاعت کردهاند ایشان را و هدایت یافتهاند به هدایت ایشان پس اول ایشان محمد رسول خدا است؟ص؟ و اسم او است احمد و عبدالله و یس و طه و ن و الفاتح و الخاتم و الحاشر و العاقب و الشامخ و العابد و او است پیغمبر خدا و خلیل خدا و حبیب خدا و صفوه او و خِیَره او یراه بعینه و یکلمه بلسانه فیتلی بذکره اذا ذکر الله تعالی و او است اکرم خلق الله علی الله و محبوب‌ترین خلق نزد خدا پس خلق نکرده است خدای تعالی نبی مرسلی و نه ملک مقربی از عصر آدم گرفته تا زمان آن حضرت و خلق نکرده است خدا خلقی را که محبوب‌تر باشد از او نزد او پس مینشاند او را خدای تعالی روز قیامت در مقابل عرش خود و قبول می‌کند شفاعت او را در حق هر که شفاعت کند از برای او و به اسم آن حضرت جاری شد قلم بر لوح محفوظ و در ام الکتاب مینامد او را محمد رسول خدا؟ص؟ و صاحب لوا و علم است روز قیامت در
«* بشارات صفحه 389 *»
مقابل عرش او روز حشر اکبر. و برادر او و وصی او و وزیر او و خلیفه او در امت او و محبوب‌ترین خلق نزد خدا بعد از آن حضرت علی بن ابی‌طالب است که ابن عم او است از جانب پدر و مادر و ولی هر مؤمن و مؤمنه است بعد از آن حضرت پس یازده نفر مرد بعد از او است از اولاد محمد به واسطه دختر او فاطمه؟عها؟ اول اولاد ایشان مثل دو پسر هارون شَبَّر و شَبیرند و نه نفر از اولاد کوچک‌تر و اصغر ایشان است که هر یک بعد از دیگری است و آخر ایشان کسی است که امامت می‌کند در نماز برای عیسی بن مریم و فیه تسمیة انصارهم و من یظهر منهم ثم یملأ الارض قسطاً و عدلاً کما ملئت ظلماً و جوراً یملـــٔـون بین المشرق و المغرب حتی یظهرهم الله تعالی علی اهل الارض کلها پس آن شخص دیرانی گفت که چون مبعوث شد این پیغمبر پدر من زنده بود ایمان آورد به او و تصدیق کرد او را و شیخ کبیری بود پدرم پس چون وقت وفات او رسید به من گفت که به درستی که خلیفه محمدی که در این کتاب مذکور است بعثت او، زود باشد که مرور کند به تو در وقتی که گذشته باشند سه نفر از ائمه ضلال و دعوت کنندگان به سوی آتش و من می‌دانم اسم‌های آن سه را و قبایل آنها را و ایشان فلان و فلان و فلان هستند و من می‌دانم که هر یک چقدر مملکت دارد پس چون آمد بعد از ایشان آن کسی که حق با او است پس بیرون بیا از دیر خود و برو به سوی او و بیعت کن با او و جهاد کن به همراه او به جهت آنکه جهاد با او مثل جهاد با رسول خدا است؟ص؟ و موالی او مثل موالی خدا است و معادی او مثل معادی خدا است پس دیرانی گفت یا امیرالمؤمنین دست خود را بکش تا بیعت کنم با تو، فانی اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و ان محمداً عبده و رسوله و انک خلیفته فی امته و شاهده علی خلقه و حجته علی عباده و ان الاسلام دین الله و انی ابرأ الی الله من کل دین خالف الاسلام و انه دین الله الذی اصطفاه و نصبه لاولیائه و انه دین عیسی بن مریم و من کان قبله من الانبیاء و الرسل الذین دان لهم من مضی من آبائی و انی اتولی ولیک و ابرأ من عدوک و
«* بشارات صفحه 390 *»
اتولی الائمة الاحدعشر من ولدک و ابرأ من عدوهم و من خالفهم و ابرأ منهم و ممن ظلمهم و جحد حقهم من الاولین و الآخرین.
فعند ذلک ناوله؟ع؟ یده و بایعه فقال ارنی کتابک فناوله ایاه فقال لرجل من اصحابه قم مع هذا الرجل فانظر ترجماناً یفهم کلامه فینسخه لک بالعربیة مفسراً فأتی به مکتوباً بالعربیة. فلما ان اتوه به قال؟ع؟ لولده الحسن؟ع؟ بیاور آن کتابی را که فرستادم از برای تو پس حضرت امام حسن؟ع؟ آورد آن کتاب را پس حضرت امیر؟ع؟ فرمود بخوان آن را و به شخصی که کتاب دیرانی ترجمه شده در دست داشت فرمود نظر کن در کتاب مترجم که تو نمی‌دانی آنچه در این کتاب است پس به درستی که این کتاب به خط دست من است به املای رسول خدا؟ص؟ پس چون خواندند کتابی را که در نزد امام حسن؟ع؟ بود و نظر کردند در کتابی که از دیرانی ترجمه شده بود حرفی را مخالف حرفی نیافتند و تقدیم و تأخیری در آن دو کتاب نیافتند که گویا هر دو کتاب املای شخص واحدی بود پس در آن حال حمد کرد خدا را آن حضرت و فرمود الحمدللّه الذی جعل ذکری عنده و عند اولیائه و رسله و لم‌یجعله عند اولیاء الشیاطین و حزبهم راوی گفت پس مسرور شدند به این حکایت کسانی که حاضر بودند از شیعیان و مؤمنین و بدحال شدند بسیاری از معاندین حتی آنکه ظاهر شد حالت ایشان در صورت‌های ایشان و رنگ ایشان دگرگون شد.
و قد وقع الفراغ من تألیف الملحقات للبشارات السابقة ما تیسر لنا وجدانها
و الحمدلله فی عصر یوم العید السعید للسعداء و هو التاسع من شهر ربیع الاول
من شهور سنة اثنتی‌عشرة بعد الثلثمائة و الالف (1312)
حامداً مصلیاً مستغفراً.
«* بشارات صفحه 391 *»
بسمه تعالی
نقل عبارت وحی کودک از کتاب اقامة الشهود
آتیا امتا مزع زع بریاتا عابدا هدمتا بیدبن امتا (1) بعالما و نشا و حردین کرشا جبارین حاشا و هلمین نشا (2) لپشیرت ابابا و میتما میبا لایهوء ارکا ییصمح ملکا (3) محمّد کایا اعا بایا دیطمع هویا و یهی کلیلیا (4) نهرا کد مطا و لات قص متیعبد قطاطاه و هواه حسف طنیادا ملطا (5) سکرا پوها ونشجا و اریل کسها نفق پها (6) عفا عزا ونافل عزیزا وباطلا کزا ودی شلطت شمیا و کزا (7) فخرادی هوا ومکدل بن کد وا ات قولاقاو هوا کلو بواه (8) صیهراء شاها وسباه و عرق بها وها شاطا وشامعا (9) قاما کودا لاریا کریدا وومیت ندا دییصمح جدیرا (10) رام لبیشطاغا لبوشیا کتلکاه مخبد شغاغاه و ومخیث شغاغاه (11) شبویاه شابا بههیا شعطاطابا لارعا پتیا و ورهاباه وعبدا تشویاه ویرحم عل بوخرا حبیبا (12) تیتی شاعاه وتیت قوف تشوعاه وییر به نبواه شاطط ویملا کال ازعاه تشکب تفارا و ترب کبورا ویشزو اسیرا (13) یهیه بن امتا لبیش ایمتا و علیل بحمتا لمودها لبر ححوتبا (14) کریخ بارعا لفنو ارعا و کبیه مساه و مکبیه بعلما شیسه (15) شیتا شیقا و مشتیتا عافا و معقا عیقا مشتنفا (16) رعسا مترسا و ناصا و حلسا دیسا (17) قفیصا متعرفا عل یدسا دسفاد سافاه کصورفاه بت روفاه نتیباه لحوباه (18) صبوعا نصبیعا لسرفا و نفرعا و میودعا بدیها بشوعا تشتعشعا (19) پیسا پرسنا و نیرمسا متکیسا و پیرسا متنیسا و متیحسا بیحوسا (20) اتیا اوما مسر هبا بنی ادومه (21) لبع بوعا و مربه یابسا و رحیم ببت طوبه یشنا ببت انه (22) من دروما یشکا ولحدا یدعه و بیشت قکه یرکه و بالف قاف یوقه (23)
([1]) فیروز بن یزدجرد. (ناسخ‌التواریخ)
([2]) اَوقیّه: وزنه‌ای معادل هفت مثقال. (لغتنامه دهخدا)
([3]) در حیوةالقلوب اضافه دارد: و عزت شما نزد او است.
([5]) در زبان عرب اصطلاحاتی در مورد چشم‌زدن به کار می‌برند از جمله عین‌الکمال.
([6]) درود پادشاهان در جاهلیت. و به معنای آن است که ای پادشاه کاری نکردی که مستلزم لعن باشی.